اسماعیل صفائی اصل
چکیده
پژوهش حاضر در چارچوب دستور نقشگرای نظام‌مند و بر مبنای ردهشناسی نقشگرای نظام‌مند و مشخصاً تعمیم‌های ردهشناختی متیسن انجام یافته است. این پژوهش کوشیده است با استناد به نمونه‌هایی برگرفته از اسناد مکتوب متعدد در زبان ترکی آذری از جمله کتاب‌های دستور و مجموعه داستانها و نیز نمونه‌هایی ساختگی، به توصیف ...
بیشتر
پژوهش حاضر در چارچوب دستور نقشگرای نظام‌مند و بر مبنای ردهشناسی نقشگرای نظام‌مند و مشخصاً تعمیم‌های ردهشناختی متیسن انجام یافته است. این پژوهش کوشیده است با استناد به نمونه‌هایی برگرفته از اسناد مکتوب متعدد در زبان ترکی آذری از جمله کتاب‌های دستور و مجموعه داستانها و نیز نمونه‌هایی ساختگی، به توصیف رفتارهای ردهشناختی نظام نوع وجه در دستور بند ترکی آذری با توجه به تعمیم‌های ردهشناختی متیسن در خصوص آن نظام بپردازد. برخی نتایج بهدستآمده از پژوهش حاضر نشان میدهد که نظام نوع وجه زبان ترکی آذری (1) هر سه وجه خبری، پرسشی قطبی و امری را دارا است؛ (2) از پرسشی قطبیِ منفی برای بیان سوگیری مثبت گوینده استفاده میکند؛ (3) در ردۀ زبانیِ زبانهای برخوردار از مقولۀ پرسشی پرسشواژهای جای می‌گیرد؛ (4) در پرسشیهای پرسشواژهای، تنها مشارکها و افزودههای حاشیهای را به‌عنوان عناصر سؤالپذیر مورد پرسش قرار میدهد؛ (5) به ردۀ زبانی زبانهای پرسشواژه در جای اصلی تعلق دارد و (6) وجه امری را از سایر وجوه متمایز میسازد.
پریسا محمدیان کلخوران؛ محمد بحرانی
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی عملکرد چند روش یادگیری ماشین در دسته‌بندی اشعار فارسی به دو گروه تلمیح‌دار و بدون‌تلمیح است. به‌این‌منظور، از روش‌های نظارت‌شدۀ بیز ساده، ماشین بردار پشتیبان، درخت تصمیم، جنگل تصادفی، k نزدیک‌ترین همسایه، رگرسیون لجستیک و الگوریتم پرسپترون چندلایه استفاده شد. پس از جمع‌آوری داده‌های برچسب‌خورده ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر بررسی عملکرد چند روش یادگیری ماشین در دسته‌بندی اشعار فارسی به دو گروه تلمیح‌دار و بدون‌تلمیح است. به‌این‌منظور، از روش‌های نظارت‌شدۀ بیز ساده، ماشین بردار پشتیبان، درخت تصمیم، جنگل تصادفی، k نزدیک‌ترین همسایه، رگرسیون لجستیک و الگوریتم پرسپترون چندلایه استفاده شد. پس از جمع‌آوری داده‌های برچسب‌خورده در قالب دو فایل متنی، هرکدام از ابیات به بردار عددی تبدیل شدند. پس از ادغام داده‌ها و تقسیم آنها به دو دستۀ آموزش و آزمون، الگوریتم مدنظر بر روی داده‌های آموزشی پیادهسازی و بر روی داده‌های آزمون، آزمایش گردید تا دقت عملکرد الگوریتم سنجیده شود. خروجی هر الگوریتم، برچسب پیشبینیشده توسط ماشین برای ابیات موردنظر بود و برای ارزیابی الگوریتمها از روش LOOCV استفاده شد. نتایج ارزیابی نشان داد که الگوریتم‌های بیز ساده 09/76%، رگرسیون لجستیک 09/76%، پرسپترون چند لایه 22/75% و ماشین بردار پشتیبان 35/74% نسبت به الگوریتم‌های دیگر عملکرد بهتری دارند. درمجموع و با توجه به سایر معیارها، از جمله معیار اف ـ 1 و زمان اجرا، میتوان گفت که بهترین عملکرد مربوط به الگوریتم بیز ساده بود.
مسعود دهقان؛ نیما مشتاقی؛ کورش صابری
چکیده
پیوستگی یکی از ویژگی‌های ساخت گفتمان است که فقدان آن در گفتمان سالمندان مبتلابه زوال عقل نوع آلزایمر سبب درک‌نشدن گفتمان این بیماران میشود. پژوهش حاضر با هدف بررسی پیوستگی در گفتمان سالمندان کُردزبان مبتلابه زوال عقل نوع آلزایمر انجام گرفته است. ماهیت روششناختی این پژوهشِ کمّی و علّی ـ مقایسه‌ای بوده که در یکی از خانههای ...
بیشتر
پیوستگی یکی از ویژگی‌های ساخت گفتمان است که فقدان آن در گفتمان سالمندان مبتلابه زوال عقل نوع آلزایمر سبب درک‌نشدن گفتمان این بیماران میشود. پژوهش حاضر با هدف بررسی پیوستگی در گفتمان سالمندان کُردزبان مبتلابه زوال عقل نوع آلزایمر انجام گرفته است. ماهیت روششناختی این پژوهشِ کمّی و علّی ـ مقایسه‌ای بوده که در یکی از خانههای سالمندان کرمانشاه در سال 1398 انجام گرفته است. جامعۀ آماری شامل 20 نفر (10 نفر بیمار زوال عقل نوع آلزایمر و 10 نفر سالمند سالم) بود که بر اساس سن (63 تا 75 ساله)، جنسیت (زن و مرد)، بی‌سوادبودن و گویشور زبان کُردی بودن (گویش کلهری) همتا شده‌اند. آزمون تعیین سطح کارکرد حافظه برای تعیین میزان زوال عقل برگزار و افراد با نمرات میان 5/0 و 2 انتخاب شدند. سپس، آزمودنی‌ها به مدت 10 دقیقه به پرسشهای مربوط به خانواده، زندگی و فعالیتهای روزمره و نیز، چگونگی برگزاری مراسم عید نوروز پاسخ دادند. بررسی پیوستگی در پژوهش حاضر بر اساس دیدگاه لین و همکاران انجام گرفته و نتایج آماری با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخۀ 16 و آزمون تیمستقل به دست آمد. یافته‌ها حاکی از آن است که تفاوت معناداری در استفاده از پیوستگی فراگیر و پیوستگی موضعی در گفتمان دو گروه سالمندان کُردزبان مبتلابه زوال عقل نوع آلزایمر و سالمندان طبیعی وجود دارد. همچنین، نتایج نشان داد که میزان استفاده از هر دو نوع پیوستگی فراگیر و پیوستگی موضعی در گفتمان سالمندان کُردزبان مبتلابه زوال عقل نوع آلزایمر از فراوانی کمتری برخوردار است، اگرچه نبود پیوستگی فراگیر مشهودتر است.
زبانشناسی
علی جمالی؛ فاطمه بشیری
چکیده
در اغلب زبانهای دنیا پدیدۀ عدم تقارن بین مبدأ و هدف حرکت در سطوح مختلف زبانی اعم از ساختواژی، نحوی، واژگانی و غیره به چشم میخورد. در این پژوهش، فرضیۀ عدم تقارن بین مبدأ و هدف حرکت در زبان فارسی، آلمانی و لهستانی به‌صورت تطبیقی مورد سنجش قرار گرفته و بدین منظور، از مجموعهای ویدئوکلیپ استفاده شده است. لازم به توضیح است که ...
بیشتر
در اغلب زبانهای دنیا پدیدۀ عدم تقارن بین مبدأ و هدف حرکت در سطوح مختلف زبانی اعم از ساختواژی، نحوی، واژگانی و غیره به چشم میخورد. در این پژوهش، فرضیۀ عدم تقارن بین مبدأ و هدف حرکت در زبان فارسی، آلمانی و لهستانی به‌صورت تطبیقی مورد سنجش قرار گرفته و بدین منظور، از مجموعهای ویدئوکلیپ استفاده شده است. لازم به توضیح است که زبان فارسی عمدتاً مسیر حرکت را بیرون از ستاک فعل توسط قمرها بیان میکند که این موضوع درخصوصِ مبدأ و هدف حرکت صدق میکند. بنابراین، زبان فارسی از این حیث جزء زبانهای قمرقالب ردهبندی میشود. در این تحقیق، زبان فارسی را با دو زبان دیگر یعنی آلمانی و لهستانی که آنها نیز این مقولهها را بیرون از ستاک فعلی رمزگذاری میکنند، از حیث نحوۀ رمزگذاری مبدأ و هدف حرکت در مواردی متعدد مقایسه کردهایم. نتایج این تحقیق نشان میدهد که در زبان فارسی فرضیۀ عدم تقارن بین مبدأ و هدف حرکت در سطوح واژگانی و تمایزات معنایی به اشکال مختلف مشاهده میشود. بنابراین، اگرچه هر سه زبان مورد بحث دارای الگوی واژگانی قمرقالب درخصوصِ رمزگذاری مسیر هستند، اما در مورد تقارن بین مبدأ و هدف حرکت، الزاماً به یک شیوه عمل نمیکنند و این موضوع بیانگر تفاوتهای درونزبانی زبانهای دنیا صرفنظر از گرایش ردهشناختی کلی آنها (قمرقالب، فعل قالب و غیره) است.
یاسمن چوب ساز؛ سارا سیاوشی؛ فرزانه سلیمان بیگی
چکیده
زبان اشاره ایرانی، زبان اشاره‌ی جامعه‌ی ناشنوای ایران است. این زبان دارای گونه‌های متفاوتی است. در بعضی استان‌ها این تفاوت گونه بیشتر و در بعضی دیگر کمتر است. گونه‌‌ی کرمانشاهی زبان اشاره ایرانی تا کنون مورد مطالعه قرار نگرفته است. مطالعه‌ی حاضر مستخرج از یک پروژه‌ی مستند سازی زبان اشاره ایرانی بود که با حمایت موسسه‌ی مستندسازی ...
بیشتر
زبان اشاره ایرانی، زبان اشاره‌ی جامعه‌ی ناشنوای ایران است. این زبان دارای گونه‌های متفاوتی است. در بعضی استان‌ها این تفاوت گونه بیشتر و در بعضی دیگر کمتر است. گونه‌‌ی کرمانشاهی زبان اشاره ایرانی تا کنون مورد مطالعه قرار نگرفته است. مطالعه‌ی حاضر مستخرج از یک پروژه‌ی مستند سازی زبان اشاره ایرانی بود که با حمایت موسسه‌ی مستندسازی زبانهای در معرض خطر انجام شد. تعداد ناشنوایان شرکت کننده در این مطالعه 54 نفر بود. در طول جلسات، از شرکت کنندگان خواسته میشد که حروف الفبای دستی را تولید کنند، کلماتی را هجی دستی کنند، داستان فیلم کوتاهی را برای یکدیگر بازگو کنند و گفتگوهای هدایت شده داشته باشند. نتایج این پژوهش نشان داد که به طور کلی گونه‌‌ی کرمانشاهی زبان اشاره‌ی ایرانی برای ناشنوایان مناطق دیگر ایران به راحتی قابل درک است و تفاوت این گونه به حدی نیست که مانع ارتباط متقابل شود. با این حال پس از این پژوهش به تفاوت-های جزئی میان گونه‌های رایج زبان اشارۀ ایرانی که تا کنون مطالعه شده‌اند و گونۀ رایج در کرمانشاه پی بُردیم.
زبانشناسی
طاهره جعفری؛ مهدی فتاحی
چکیده
التقای واکه‌ها یکی از پدیده‌های زبانی تحمل‌ناپذیر در عموم زبانهای دنیاست که به‌هنگام فرایندهایی صرفی، چون وندافزایی و واژه‌بست‌افزایی، ایجاد میشود. هر زبان بسته به ابزارهایی که در اختیار دارد، فرایندهایی را برای رفع این پدیده به‌کار می‌گیرد. هدف از انجام پژوهش حاضر، مطالعه و یافتن دلیلی برای تنوع راهکارهای رفع التقای ...
بیشتر
التقای واکه‌ها یکی از پدیده‌های زبانی تحمل‌ناپذیر در عموم زبانهای دنیاست که به‌هنگام فرایندهایی صرفی، چون وندافزایی و واژه‌بست‌افزایی، ایجاد میشود. هر زبان بسته به ابزارهایی که در اختیار دارد، فرایندهایی را برای رفع این پدیده به‌کار می‌گیرد. هدف از انجام پژوهش حاضر، مطالعه و یافتن دلیلی برای تنوع راهکارهای رفع التقای واکه‌ها در واژه‌بست‌های کُردی کلهری بوده است که در چارچوب نظریۀ بهینگی و براساس پژوهش مک‌کارتی به انجام رسید. روش پژوهش شامل جمع‌آوری، آوانگاری و سپس، تقطیع تکواژی داده‌هایی است که از طریق مصاحبه با ۱۵ گویشور کُردی کلهری شهرستان گیلان‌غرب انجام شد. همچنین، پرسشنامه‌ای از بخش صرف و نحو توسط دو گویشور زن و مرد این گویش پاسخ شد و مراحل یادشده بر داده‌های مرتبط با پژوهش اعمال گردید. تحلیل صورت‌های متناوب واژه‌بست‌ها نشان داد که اولین راهکار در رفع التقای واکه‌ها درج غلت، دومین راهکار غلت‌سازی واکه و سومین راهکار نیز حذف واکه است. دلیل اصلی برای وجود این تنوع از راهکارها، نبود شرایط لازم برای رفع التقای واکه‌ها تنها با یک فرایند واحداست. نتیجۀ مهم این پژوهش آن است که هم‌نوایی و ترتیب نظام‌مندی میان فرایندهای یادشده برای رفع التقای واکه‌ها در واژه‌بست‌ها وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که این گویش راهکار حذف را تا حد ممکن به تعویق می‌اندازد.
زبانشناسی
زهره دانشمند؛ محمدامین ناصح
چکیده
در این مقاله آرایش واژهها در گونۀ عربیِ منطقۀ عربخانه در 90 کیلومتری جنوب بیرجند (خراسان جنوبی) از منظر ردهشناسی آرایش واژۀ درایر مطالعه شده است. در این راستا، ویراست جدید کتاب ردهشناسی زبانهای ایرانیِ دبیرمقدم جهت بررسی ردهشناختی الگو قرار گرفت. گونۀ عربیِ عربخانه، گویشی است آمیخته از عربی و فارسی که در همة سطوح ...
بیشتر
در این مقاله آرایش واژهها در گونۀ عربیِ منطقۀ عربخانه در 90 کیلومتری جنوب بیرجند (خراسان جنوبی) از منظر ردهشناسی آرایش واژۀ درایر مطالعه شده است. در این راستا، ویراست جدید کتاب ردهشناسی زبانهای ایرانیِ دبیرمقدم جهت بررسی ردهشناختی الگو قرار گرفت. گونۀ عربیِ عربخانه، گویشی است آمیخته از عربی و فارسی که در همة سطوح (آوایی، واژگانی و دستوری) تأثیر زیادی از فارسیِ پیرامون پذیرفته است. در مورد مدت تعامل این زبانها در منطقه مزبور اختلاف نظر وجود دارد. در پژوهش حاضر سؤالی که ذهن نویسندگان را به خود معطوف داشت این بود که گویش عربخانه در چه مؤلفههایی از الگوهای ردهشناختی عربیِ معیار دور شده و در کدام مؤلفهها به الگوهای ردهشناختی فارسی نزدیک شده است. در این پژوهش با تعداد 10 گویشور بومی کمسواد (5 مرد و 5 زن) بالای 60 سال مصاحبه شد و سپس داده‌ها بر مبنای الگوی IPA واج‌نویسی و نهایتاً بر اساس مؤلفه‌های مورد نظر تحلیل شدند. در بررسی داده‌ها، رفتار ردهشناختی گویش عربخانه نشان داد که در مؤلفههایی از عربی معیار فاصله گرفته و در مؤلفه‌های دیگری به فارسی معیار نزدیک شده است. همچنین در مؤلفههایی که عربی معیار دو نوع رفتار زبانی را پذیراست گویش عربی عربخانه گونۀ مشترک با فارسی معیار را پذیرفته و نسبت به کاربرد گونۀ دوم تمایلی نشان نداده است.
زبانشناسی
موسی غنچه پور
چکیده
در پژوهش حاضر، نمونه‌هایی از ۸۵۷۹ واژۀ مرکب فعلی در زبان فارسی معاصر با توجه به فرایند انضمام مطالعه شدند تا نقش این فرایند در ساخت آنها روشن شود. تحلیل داده‌ها نشان داد که این مقولۀ زایا از انضمام سازه‌های موضوع، افزوده و گروه نحوی با هستۀ برگرفته فعلی تشکیل میشود. سازۀ غیرهستۀ ترکیب فعلی می‌تواند فاعل، مفعول صریح، مفعول ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، نمونه‌هایی از ۸۵۷۹ واژۀ مرکب فعلی در زبان فارسی معاصر با توجه به فرایند انضمام مطالعه شدند تا نقش این فرایند در ساخت آنها روشن شود. تحلیل داده‌ها نشان داد که این مقولۀ زایا از انضمام سازه‌های موضوع، افزوده و گروه نحوی با هستۀ برگرفته فعلی تشکیل میشود. سازۀ غیرهستۀ ترکیب فعلی می‌تواند فاعل، مفعول صریح، مفعول غیرصریح، قید، صفت، ضمیر، مفعول به‌همراه فاعل و گروه‌های نحوی اسمی، صفتی و حرف‌اضافه‌ای باشد. نمودارهای درختی ترکیب‌های فعلی مؤید آن است که حرکت سازه‌ها برپایۀ انضمام نحوی در زبان فارسی از اصول محدودیت هسته، مقولۀ تهی و فرافکنی تخطی میکنند. علاوه‌بر این، ویژگی‌های غیر‌ارجاعی سازۀ غیر‌هسته ترکیب‌های فعلی، هسته‌پایانی‌بودن ترکیب‌های فعلی برخلاف گروه‌های نحوی، ترکیب‌های فعلی تیره، تغییر ظرفیت فعل در گذر از ژـ ساخت به رـ ساخت، اصل اقتصاد واژگانی، ایجاد کل معنایی و انضمام چندگانه نیز، استدلال‌هایی هستند مبنی‌بر اینکه رویکرد انضمام صرفی ساختِ ترکیب‌های فعلی را رقم می‌زند. این رویکرد بدون محدودیت‌های نحوی گشتاری و ازطریق کنار هم نهادن سازه‌ها به‌طور مستقیم ترکیب‌های فعلی را شکل میدهد. شواهد و استدلال‌های دیگری نظیر ارجاعی‌بودن سازۀ غیرهستۀ ترکیب فعلی، ترکیب‌های فعلی هسته‌آغازین، ترکیب‌های فعلی گروهی، ترکیب‌های فعلی گسترش‌پذیر و همپایگی مؤید نقش انضمام نحوی در ساخت ترکیب‌های فعلی هستند. به‌طورکلی، یافته‌ها بیانگر آن است که هیچ‌کدام از فرایندهای انضمام صرفی و نحوی به‌تنهایی ساخت ترکیب فعلی را رقم نمی‌زند، بلکه انضمام معنایی (یا شبهانضمام) رویکرد فعال در ساخت این مقولۀ زایا در زبان فارسی است.
زبانشناسی
سید مهدی ساداتی نوش آبادی؛ هنگامه واعظی
چکیده
در پژوهش حاضر، مجهول‌سازی افعال دومفعولی در زبان فارسی که دارای متمم‌های اجباری هستند با استفاده از رویکرد حرکت متقارن بررسی و تحلیل میشود. در مجهول‌سازی جمله‌های دارای این نوع از افعال، امکان حرکت هر یک از متمم‌های فعل به جایگاه فاعل در جملۀ مجهول وجود دارد، درحالیکه مطابق با اصل کوتاه‌ترین حرکت، تنها گروه نزدیک به هستۀ جستجوگر ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، مجهول‌سازی افعال دومفعولی در زبان فارسی که دارای متمم‌های اجباری هستند با استفاده از رویکرد حرکت متقارن بررسی و تحلیل میشود. در مجهول‌سازی جمله‌های دارای این نوع از افعال، امکان حرکت هر یک از متمم‌های فعل به جایگاه فاعل در جملۀ مجهول وجود دارد، درحالیکه مطابق با اصل کوتاه‌ترین حرکت، تنها گروه نزدیک به هستۀ جستجوگر باید به جایگاه مشخصگر این هسته حرکت کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که در زبان فارسی مجهول‌سازی جمله‌های دارای این نوع از افعال، با حرکت مفعول مستقیم و مفعول غیرمستقیم به جایگاه مشخصگر هستۀ بیشینة زمان در جمله مجهول انجام میشود، اما حرکت سازۀ مفعول غیرمستقیم به این جایگاه باعث ایجاد جملۀ نشاندار معنایی میشود. سایر نتایج نشان می‌دهند که ترتیب خطی مفعول مستقیم و غیرمستقیم نسبت به یکدیگر در جملۀ معلوم، و نیز مشخصههای معنایی مفعول مستقیم، مانند حالت جانداری و نقشهای معنایی مفعول غیرمستقیم، هیچگونه تأثیری در جملات مجهول ساختهشده از افعال گذرای دومفعولی ندارند.
زبانشناسی
شهلا رقیب دوست
چکیده
مجموعهای از پژوهش‌ها در تقریباً نیم قرن اخیر نشان داده‌اند که علاوه‌بر نقش تعیین‌کنندۀ نیمکرۀ چپ در پردازش زبان، نیمکرۀ راست نیز، در پردازش جنبه‌های مختلف زبانی و ارتباطی نقش دارد. «پروتکل ارزیابی مهارت‌های ارتباطی مونترال (ام.ای.سی.)» در سال 2004 به‌عنوان یک آزمون جامع با هدف ارزیابی چهار مهارت نوایی، واژگانی ـ معنایی، ...
بیشتر
مجموعهای از پژوهش‌ها در تقریباً نیم قرن اخیر نشان داده‌اند که علاوه‌بر نقش تعیین‌کنندۀ نیمکرۀ چپ در پردازش زبان، نیمکرۀ راست نیز، در پردازش جنبه‌های مختلف زبانی و ارتباطی نقش دارد. «پروتکل ارزیابی مهارت‌های ارتباطی مونترال (ام.ای.سی.)» در سال 2004 به‌عنوان یک آزمون جامع با هدف ارزیابی چهار مهارت نوایی، واژگانی ـ معنایی، گفتمانی و کاربردشناختی در بیماران آسیب‌دیدۀ مغزی نیمکرۀ راست طراحی و تدوین شد. در پژوهش حاضر، چهار خرده‌آزمون مرتبط با مهارت واژگانی ـ معنایی نسخۀ فارسی پروتکل مونترال (پی.ام.ای.سی.)، یعنی روانی گفتار بدون محدودیت، روانی گفتار با معیار املایی (ب)، روانی گفتار با معیار معنایی (پوشاک) و قضاوت معنایی، معرفی شده است. در فرایند هنجارسازی این چهار خرده‌آزمون، عملکرد 150 فرد سالم فارسی‌زبان در دو گروه سنی 25ـ44 و 45ـ64 سال و دو گروه تحصیلی زیر 12 سال و 12 سال یا بالاتر آموزش رسمی ارزیابی شد. نتایج این پژوهش روایی و پایایی خرده‌آمون‌های پی.ام.ای.سی. را برای سنجش مهارت‌های واژگانی ـ معنایی زبان فارسی تأیید کرده است. همچنین، هماهنگ با نتایج پژوهش پیشین درباره مهارت کاربردشناختی پی.ام.ای.سی.، نتایج نشان می‌دهند که متغیر میزان تحصیلات، در مقایسه با متغیر سن، به‌طور معنی‌داری بر عملکرد آزمودنی‌ها در بیشتر خرده‌آزمون‌ها اثرگذار بوده است.
