زبانشناسی
رضا مراد صحرایی؛ فاطمه طبسی
چکیده
کتاب درسی بهعنوان مهمترین ابزار آموزشی، زمینهساز انعکاس و انتقال ایدئولوژیها است. پیشینۀ پژوهشهای انجامشده در زمینۀ تحلیل ایدئولوژیهای موجود در کتابهای درسی نشان میدهد که قریببهاتفاق این مطالعات مبتنیبر آموزش زبان انگلیسی هستند. باتوجهبه توسعۀ روزافزون آموزش زبان فارسی، موقعیت حساس کشور ایران در جهان و ...
بیشتر
کتاب درسی بهعنوان مهمترین ابزار آموزشی، زمینهساز انعکاس و انتقال ایدئولوژیها است. پیشینۀ پژوهشهای انجامشده در زمینۀ تحلیل ایدئولوژیهای موجود در کتابهای درسی نشان میدهد که قریببهاتفاق این مطالعات مبتنیبر آموزش زبان انگلیسی هستند. باتوجهبه توسعۀ روزافزون آموزش زبان فارسی، موقعیت حساس کشور ایران در جهان و نگرشهای نادرست جهانیان و حتی، فارسیآموزان نسبت به آن، اهمیت مطالعه در زمینۀ منابع آموزش زبان فارسی ضرورت پیدا میکند. در پژوهش حاضر، کتاب درس زبان فارسی نوشتۀ منگینی و ارستی بهمنظور بررسی چگونگی بازنمایی ایدئولوژیها بهویژه در معرفی هویت ایرانی، تحلیل شده است. برایناساس، با انتخاب رویکرد وندایک و با تکیه بر سه مفهوم کلیدی مربع ایدئولوژی، طرحوارۀ هویت گروه و راهبردهای بازنمایی ایدئولوژی، دو بازبینه طراحی و کتاب منتخب از حیث متن و تصویر تحلیل شد. نتایج حاکی از آن است که علیرغم تلاش کتاب درس زبان فارسی برای رعایت بیطرفی در متون، در مواردی بهواسطۀ تصاویر و تمرینها، از نکات مثبت گروه ما رفع تأکید شده و یا بر نکات منفی آن تأکید شده است. بدینترتیب، باتوجهبه چارچوب پژوهش، نگرش این کتاب به هویت ایرانی مغرضانه و بازنماییهای آن در تعارض با اهداف آموزش زبان ارزیابی میشود.
زبانشناسی
محسن حیدریزادی؛ محمد دبیرمقدم
چکیده
ردهشناسی زبان مطالعۀ نظاممند تنوعات زبانی است و ترتیب واژه یکی از مباحث اصلی مطرح در آن به شمار میآید. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که گونههای زبانی منطقۀ چرداول در استان ایلام به کدام ردۀ زبانی تعلق دارند و کدام ویژگیهای ردهشناختی بر ترتیب واژهها و سازههای نحوی این گونهها ناظر است. این پژوهش با مبنا قراردادن ...
بیشتر
ردهشناسی زبان مطالعۀ نظاممند تنوعات زبانی است و ترتیب واژه یکی از مباحث اصلی مطرح در آن به شمار میآید. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که گونههای زبانی منطقۀ چرداول در استان ایلام به کدام ردۀ زبانی تعلق دارند و کدام ویژگیهای ردهشناختی بر ترتیب واژهها و سازههای نحوی این گونهها ناظر است. این پژوهش با مبنا قراردادن چارچوب مطرحشده در پژوهش دبیرمقدم، به مطالعۀ مؤلفههای ترتیب واژه در زبانهای چرداول در شمال استان ایلام پرداخته است که چند گونه از زبانهای کردی، لکی و لری را شامل میشود. بهاینمنظور، 24 مؤلفۀ ترتیب واژه در سه زبان مذکور بررسی شد و در هرمورد با ارائۀ مثال از گونههای زبانی، وضعیت هر مؤلفه مشخص شد. بررسی این 24 مؤلفه نشان داد که سه گونۀ زبانی بررسیشده در منطقۀ جغرافیایی چرداول از همگرایی بالایی برخوردارند که این مسئله خود جلوهای از ’ردهشناسی منطقهای‘ محسوب میشود. مقایسۀ مؤلفههای ترتیب واژه در سه گونۀ زبانی بررسیشده با زبانهای اروپا ـ آسیا نشان داد که این سه گونه طبق 17 مؤلفه از 24 مؤلفه در رده زبانهای فعلمیانی قوی قرار میگیرند. مقایسۀ این گونهها با زبانهای جهان نیز، زبانهای کردی، لری و لکی در منطقۀ چرداول را طبق 19 مؤلفه در رده فعلمیانی قوی قرار میدهد.
زبانشناسی
پریسا سادات میرنژاد؛ ارسلان گلفام؛ حیات عامری؛ سحر بهرامی خورشید
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی معنیشناسانۀ الگوی فراگیری روابط مفهومی در کودکان 7 تا 12 سالۀ فارسیزبان و مقایسۀ آن با ترتیب کاربرد این روابط در کتابهای فارسی شش پایۀ دورۀ ابتدایی (1397) است. روش انجام پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و گردآوری دادهها به دو روش میدانی و کتابخانهای انجام گرفته است. ازاینرو، شش آزمون چهارگزینهای طراحی شده ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر بررسی معنیشناسانۀ الگوی فراگیری روابط مفهومی در کودکان 7 تا 12 سالۀ فارسیزبان و مقایسۀ آن با ترتیب کاربرد این روابط در کتابهای فارسی شش پایۀ دورۀ ابتدایی (1397) است. روش انجام پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و گردآوری دادهها به دو روش میدانی و کتابخانهای انجام گرفته است. ازاینرو، شش آزمون چهارگزینهای طراحی شده و بهمنظور دستیابی به الگوی فراگیری روابط مفهومی، 25 کودک از هر پایه و هر جنس به آنها پاسخ دادند. همچنین، با هدف مقایسۀ هر الگو با ترتیب کاربرد روابط در کتابهای مذکور، واژههای دارای هر یک از روابط مفهومی استخراج و ذخیره شد. یافتههای پژوهش نشان میدهند که درک معنی واژه در کودکان از طریق درک معنی دایرﺓالمعارفی آن و بافت اتفاق میافتد و آنها از دانش پسزمینه برای درک انواع روابط مفهومی میان واژهها بهره میبرند. بهعلاوه، ترتیب کاربرد روابط مفهومی در کتابهای مذکور تفاوتهای عمدهای با ترتیب فراگیری آنها توسط کودکان دارد و این مسئله میتواند دشواری در درک مفهوم واژهها و روابط مفهومی حاکم میان آنها را سبب شود.
زبانشناسی
سیمین میکده
چکیده
مردان و زنان زبان را به گونهای متفاوت پردازش میکنند، اما نحوة عملکرد مغز برای پشتیبانی از این تفاوت هنوز بحثبرانگیز است. ادعا شده است که کارکردهای زبانی بهاحتمال زیاد در مردان جانبیشدهتر و در زنان هر دو نیمکرة مغز را درگیر میکند، اما مطالعات فعلی برای اثبات این امر ناکافی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر جنسیّت ...
بیشتر
مردان و زنان زبان را به گونهای متفاوت پردازش میکنند، اما نحوة عملکرد مغز برای پشتیبانی از این تفاوت هنوز بحثبرانگیز است. ادعا شده است که کارکردهای زبانی بهاحتمال زیاد در مردان جانبیشدهتر و در زنان هر دو نیمکرة مغز را درگیر میکند، اما مطالعات فعلی برای اثبات این امر ناکافی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر جنسیّت بر پردازش نحوی با استفاده از تحلیل سیگنالهای الکتروانسفالوگرافی اجرا شد. این رویکرد امکان شناسایی تفاوت بین زنان و مردان را در مؤلفههای ERP مرتبط با پردازش نحوی فراهم میکند. ازاینرو، 22 نفر سخنگوی تکزبانة فارسی (11 زن) با میزان بسندگی بالا در زبان فارسی بهصورت هدفمند در این پژوهش شرکت کردند. پتانسیلهای وابسته به رویداد با استفاده از الگوی شنیداری نقض نحوی در هجای پایانی جملات فارسی در نرمافزار متلب استخراج و مقادیر میانگین دامنه با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر در نرمافزار SPSS-26 تحلیل شد. یافتههای الکتروانسفالوگرافی حاضر نشان داد گرچه زنان در مقایسه با مردان دامنة سیگنال بزرگتری را در محرکهای نادستوری در مقایسه با محرکهای دستوری در بازة زمانی 500ـ700 هزارمثانیه نشان دادند، اما این اختلاف بهلحاظ آماری معنادار نبود (05/0 p >). افزونبراین، دامنة سیگنال در نواحی خلفی نیمکرة چپ در مقایسه با نیمکرة راست گستردهتر بود، اما تأثیر معنادار جنسیت مشاهده نشد. بهطورکلی، بر اساس یافتههای حاضر میتوان نتیجه گرفت که پردازش نحوی در زنان و مردان با بسندگی زبانی بالا مستقل از متغیر جنسیت عمل میکند.
زبانشناسی
پونه مصطفوی
چکیده
در پژوهش حاضر، مقایسۀ واژگانی و بررسی تنوع آن بین ترکی خلجی و آذربایجانی انجام شده است. دادههای زبانی و پیکرۀ پژوهش، مستخرج از سامانۀ اطلس زبانی ایران از خلجی رایج در آبادیهای خلجزبان استانهای مرکزی و قم بوده که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در دست تدوین است. زبان خلجی شاخۀ مستقلی از زبانهای ترکیتبار است که با ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، مقایسۀ واژگانی و بررسی تنوع آن بین ترکی خلجی و آذربایجانی انجام شده است. دادههای زبانی و پیکرۀ پژوهش، مستخرج از سامانۀ اطلس زبانی ایران از خلجی رایج در آبادیهای خلجزبان استانهای مرکزی و قم بوده که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در دست تدوین است. زبان خلجی شاخۀ مستقلی از زبانهای ترکیتبار است که با زبانهای هم خانوادۀ خود تفاوتها و شباهتهایی دارد و از جمله زبانهای درخطر در ایران به شمار میآید. در گام نخست،1280 واژۀ بررسیشده در پژوهش حاضر، باتوجهبه مقولههای معنایی در 7 گروهِ اصطلاحات مربوط به روابط خویشاوندی، طبیعت، اعضای بدن، حیوانات، گیاهان، خوراکیها و اعداد دستهبندی شدند. سپس، بر اساس مبنای نظری پژوهش، این واژهها توصیف و تحلیل و با واژههای ترکی آذربایجانی مقایسه شدند. مبنای مقایسه برای ترکی آذربایجانی، شمّ زبانی نگارنده و فرهنگهای ترکی بوده است. صرفنظر از تفاوتهای آوایی و علیرغم شباهتهای زیاد واژگانی بین ترکی خلجی و آذربایجانی، تفاوتهای واژگانی و تنوع صوری نیز در این مقایسه مشاهده شد. همچنین، در پژوهش حاضر، چگونگی تماس زبانی خلجزبانان مناطق موردمطالعه با فارسیزبانان و ترکیزبانان روستاهای همجوار آنها نیز بررسی شد. نتایج نشان داد که تماس زبانی مذکور بر اساس پیوستار مشروح در مبانی نظری پژوهش، در مواردی از نوع «شدت کم» و در مواردی نیز، از نوع «شدت زیاد» بود.
زبانشناسی
سید بهنام علوی مقدم
چکیده
از منظر جامعهشناسی زبان، مسائل هویتی - فرهنگی بهعنوان آن روی سکه زبان، یکی از مهمترین مسائلی است که میتواند از طریق کتابهای درسی از جمله کتب زبان انگلیسی مطرح شود. باتوجهبه اهمیت موضوع پژوهشگر بر آن شد تا میزان حضور این مهم را از منظر دبیران زبان در کتاب زبان انگلیسی تازه تألیف بسنجد و آن را با کتاب پیشین مقایسه کند و مهمترین ...
بیشتر
از منظر جامعهشناسی زبان، مسائل هویتی - فرهنگی بهعنوان آن روی سکه زبان، یکی از مهمترین مسائلی است که میتواند از طریق کتابهای درسی از جمله کتب زبان انگلیسی مطرح شود. باتوجهبه اهمیت موضوع پژوهشگر بر آن شد تا میزان حضور این مهم را از منظر دبیران زبان در کتاب زبان انگلیسی تازه تألیف بسنجد و آن را با کتاب پیشین مقایسه کند و مهمترین نقاط قوت و ضعف کتاب جدید را برشمرد. جامعه آماری این پژوهش تمامی دبیران شاغل در آموزشوپرورش سراسر کشور است. در این تحقیق توصیفی و تحلیلی، روش نمونهگیری به شیوه خوشهای چندمرحلهای (جغرافیایی) است. برای انتخاب نمونه معلمان از کل استانهای ایران، پنج استان بر اساس منطقه جغرافیایی، در نظرگرفته شده و در مرحله بعد از هر استان 40 دبیر بهصورت تصادفی انتخاب گردیده است. پژوهش نشان داد 74 درصد دبیران به ضرورت توجه به عناصر فرهنگی و هویتی در کتاب تازه تألیف (Prospect 1) در حد بسیار زیاد و زیاد معتقدند و تنها 3 درصد دبیران، پاسخ کم و بسیار کم ارائه دادهاند و 69 درصد دبیران، موفقیت کتاب تازه تألیف در معرفی و پرداختن به عناصر هویتی و فرهنگی را زیاد و بسیار زیاد ارزیابی کردهاند. همچنین 55 درصد دبیران، موفقیت کتاب اول راهنمایی سابق را در این زمینه در حد بسیار کم و کم ارزیابی میکنند و این نشاندهنده این مطلب است که کتابهای سابق نسبت به کتابهای تازه تألیف به مسائل فرهنگی هویتی، توجه کمتری داشته است. نتایج این تحقیق میتواند برای برنامهریزان، مؤلفان و دبیران زبان راهگشا باشد.
زبانشناسی
محمدصالح ذاکری
چکیده
در کتابها و کلاسهای «فن بیان و گویندگی» چگونگی تلفظ دقیق و از مخرج اصلی هر آوا آموزش داده میشود تا اصالت آنها رعایت شود. نگارنده در طول یک دهۀ گذشته، با دقت در بخشهای خبری صداوسیما، نمونههایی از اصرار بر رعایت این آموزهها را در این برنامهها مشاهده و ثبت کرده است. در مقالۀ حاضر، به این موضوع پرداخته شده که تلفظ دقیق، ...
بیشتر
در کتابها و کلاسهای «فن بیان و گویندگی» چگونگی تلفظ دقیق و از مخرج اصلی هر آوا آموزش داده میشود تا اصالت آنها رعایت شود. نگارنده در طول یک دهۀ گذشته، با دقت در بخشهای خبری صداوسیما، نمونههایی از اصرار بر رعایت این آموزهها را در این برنامهها مشاهده و ثبت کرده است. در مقالۀ حاضر، به این موضوع پرداخته شده که تلفظ دقیق، در چه مواردی ضروری و در چه مواردی اختیاری است. همچنین، به این پرسش پرداخته شده است که آیا اساساً مقاومت در برابر فرایندهایی مانند همگونی امکانپذیر است و در صورت ممکنبودن، آیا این مقاومت به نتیجۀ موردنظر یعنی تلفظ دقیق کلمات منتهی میشود. مفهوم «تلفظ طبیعی» در مقالۀ حاضر، از پژوهش میلانیان الهام گرفته شده است. روش پژوهش در مقالۀ حاضر، بهصورت اَسنادی و شیوۀ تحلیل دادهها بهصورت تحلیل محتوای کیفی بوده است. نتایج نشان داد که رعایت تلفظ دقیق، در برخی موارد خاص مانند تداخل با کلمات همآوا، قرائت متون ادبی، قرائت متون مقدس و اصطلاحات و اسامی خاص ضروری و در سایر موارد، اختیاری است و به عوامل کنشی مانند سرعت و سبک گفتار بستگی دارد. علاوهبراین، گویندگانی که در برابر فرایندهایی مانند همگونی مقاومت میکنند، عملاً به هدف خود یعنی تلفظ دقیق دست نمییابند؛ آنها تنها جایگاه وقوع همگونی را تغییر میدهند و درواقع، همگونی پیشرو را به پسرو و یا همگونی پسرو را به پیشرو تبدیل میکنند.
زبانشناسی
بدری السادات سیدجلالی؛ آزیتا عباسی
چکیده
برچسبزنی یکی از امکانات خردساختار است که فرهنگنویس برای معرفی مؤلفههای صوری و معنایی واژه در اختیار دارد. اگر هر مدخل را در قالب یک جفت صورت ـ معنا در نظر بگیریم، آنگاه برچسبهایی که به اطلاعات نحوی و ساختاری واژه مربوط میشوند، از جنس صورت و برچسبهایی که به جنبههای معنایی و کاربردشناختی واژه میپردازند، از جنس معنا ...
بیشتر
برچسبزنی یکی از امکانات خردساختار است که فرهنگنویس برای معرفی مؤلفههای صوری و معنایی واژه در اختیار دارد. اگر هر مدخل را در قالب یک جفت صورت ـ معنا در نظر بگیریم، آنگاه برچسبهایی که به اطلاعات نحوی و ساختاری واژه مربوط میشوند، از جنس صورت و برچسبهایی که به جنبههای معنایی و کاربردشناختی واژه میپردازند، از جنس معنا بوده و «برچسبهای کاربردی» نامیده میشوند. پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر طبقهبندی نهگانه اتکینز و راندل، برچسبهای کاربردی در سه فرهنگ یکزبانه فارسی (معین، معاصر و سخن) را واکاوی نماید. پژوهش حاضر به شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی، شیوههای برچسبگذاری در پیکرة پژوهش را بررسی کرده است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که در هر سه فرهنگ، برچسب «حوزه» کارآمدترین شیوه برای ارائۀ اطلاعات کاربردشناختی و نشاندارکردن عناصر فرهنگمحور بوده است. این در حالی است که از ظرفیت برچسب «سیاق» که به درجة رسمیت واحدهای زبانی دلالت دارد، در فرهنگهای نامبرده استفاده نشده و میزان رسمیبودن یا نبودن واژهها را باید از سایر برچسبها دریافت. در خصوص برچسبهای کاربردی چندگانه، نکتۀ حائزاهمیت درج نظاممند آنهاست، بهگونهای که کاربر فرهنگ بتواند اطلاعات کاربردشناختی لازم را بهسهولت دریافت نماید. بررسی برچسبهای کاربردی چندگانه با تکیه بر علوم رایانشی میتواند الگوهای تکرارشوندهای در شیوة درج آنها فراهم آورد، به این معنا که برخی از انواع برچسبهای کاربردی احتمال وقوع نوعی دیگر را افزایش میدهند. این هموقوعیها در واقعیتهای مربوط به زبانشناسی اجتماعی بسیار اهمیت دارند.
زبانشناسی
مهسا فرهادی رودباری؛ امیرعباس آقابابازاده
چکیده
استعارۀ مفهومی به درک یک حوزة مفهومی برحسب حوزة مفهومی دیگر اشاره دارد. این پدیده صرفاً واژگانی نبوده و در قالب نگاشت حوزهای بر حوزهای دیگر تحلیل شده است. در گفتمان، استعارههای جدید میتوانند از نگاشتهای متعارف و تثبیتشدة هر دو حوزة مبدأ و هدف پدید آیند. زبانشناسان نقشگرا متن را یک واحد معنایی و کاربردشناختی قلمداد میکنند ...
بیشتر
استعارۀ مفهومی به درک یک حوزة مفهومی برحسب حوزة مفهومی دیگر اشاره دارد. این پدیده صرفاً واژگانی نبوده و در قالب نگاشت حوزهای بر حوزهای دیگر تحلیل شده است. در گفتمان، استعارههای جدید میتوانند از نگاشتهای متعارف و تثبیتشدة هر دو حوزة مبدأ و هدف پدید آیند. زبانشناسان نقشگرا متن را یک واحد معنایی و کاربردشناختی قلمداد میکنند و ابزارهایی برای سنجش انسجام صوری معرفی کردهاند. همچنین، آنان انسجام را فرایندی دانستهاند که در آن موضوعات و رویدادها در یک گفتمان منطقی و فرهنگوابسته گرد هم آمدهاند. از سوی دیگر، انسجام معنایی در زبانشناسی شناختی، مربوط به سازگاری ارتباطهای معنایی متن است. پژوهش حاضر، تلاشی است در جهت پاسخ به این دو پرسش: 1) تأثیر استعارههای شناختی بر انسجام معنایی یک متن تخصصی چگونه است؟ بهعبارتدیگر، استعارههای شناختی در یک متن تخصصی چگونه خود را نمایان میکنند؟ ۲. ارتباط بین انسجام معنایی و انسجام صوری باتوجهبه تحلیل زبانشناسان شناختی و نقشگرا چیست؟ در پژوهش حاضر، روشهای مختلف تحلیل گفتمان مطالعه شد؛ به این صورت که پیکرهای متشکل از 640 داده از استعارههای مفهومی کتابهای تاریخ هنر هنرستان گردآوری و باتوجهبه ابزارهای انسجامی بررسی شد. نتایج نشان داد که انسجام معناییِ حاصل از استعارة مفهومی، خود را در ساختار متن نمایان میکند. همچنین، ارتباط میان انسجام معنایی و صوری از منظر رویکردهای شناختی و نقشگرا ارائه شد. برایناساس، به نظر میرسد متنی که از منظر زبانشناسان شناختی بهوسیلة ساختار سلسلهمراتبی استعارة مفهومی دارای انسجام مفهومی است، از منظر نقشگرایان نیز، دارای پیوستگی است.
زبانشناسی
راحله حمیدزی
چکیده
جنس دستوری از جمله تمایزات دستوری است که در اسامی و صفات متبلور میشود. در زبان پشتو جنس دستوری (مؤنث و مذکر) وجود دارد، پرسش پژوهش حاضر این است که چگونه جنس دستوری در زبان پشتو حفظ شده و دیگر آنکه، آیا در این زبان جنس دستوری تنها به مقولۀ اسم محدود میشود و یا در دیگر مقولات زبان هم وجود دارد. هدف از مقالۀ حاضر ارائۀ تحلیلی از جنس دستوری ...
بیشتر
جنس دستوری از جمله تمایزات دستوری است که در اسامی و صفات متبلور میشود. در زبان پشتو جنس دستوری (مؤنث و مذکر) وجود دارد، پرسش پژوهش حاضر این است که چگونه جنس دستوری در زبان پشتو حفظ شده و دیگر آنکه، آیا در این زبان جنس دستوری تنها به مقولۀ اسم محدود میشود و یا در دیگر مقولات زبان هم وجود دارد. هدف از مقالۀ حاضر ارائۀ تحلیلی از جنس دستوری و چگونگی کارکرد آن در زبان پشتو است. روش پژوهش کتابخانهای است و در بخش تحلیل دادهها ویژگیهای نحوی جملات این زبان بررسی شده است. نتایج نشانگر آن است که جنس دستوری در زبان پشتو حفظ شده و مطابقۀ جنس دستوری در مقولههای نحوی مختلف این زبان (اسم، صفت، عدد و ضمیر) مشاهده میشود. اسامی جاندار و بیجان هم بر اساس جنسیت تفکیک میگردند. همچنین، مطابقۀ موصوف با صفت در این زبان مشاهده شده است. بهمنظور شناسایی جنس مذکر از جنس مؤنث، قاعدههایی در زبان وجود دارد؛ جنس بیشتر اسمها را میتوان باتوجهبه پسوندهای آنها از هم تفکیک کرد. علاوهبراین، با افزودن پسوندی خاص میتوان از اسم مذکر، اسم مؤنث ساخت.