زبانشناسی
مهسا صادقی
چکیده
استعارهها در نظام ذهن و شناخت انسان دارای جایگاه و اهمیتی بسیار اساسیاند و از همان ابتدای شیوع ویروس کرونا (کووید-19) تا به امروز، نقش بارزی در مفهومسازی این بیماری و موضوعات و مسائل مرتبط با آن ایفا کردهاند. هدف پژوهش حاضر بررسی مفهومسازیهای استعاری کرونا در عناوین خبری رسانههای فارسیزبان داخلی است. دادههای پژوهش مشتمل ...
بیشتر
استعارهها در نظام ذهن و شناخت انسان دارای جایگاه و اهمیتی بسیار اساسیاند و از همان ابتدای شیوع ویروس کرونا (کووید-19) تا به امروز، نقش بارزی در مفهومسازی این بیماری و موضوعات و مسائل مرتبط با آن ایفا کردهاند. هدف پژوهش حاضر بررسی مفهومسازیهای استعاری کرونا در عناوین خبری رسانههای فارسیزبان داخلی است. دادههای پژوهش مشتمل بر 220 عبارت استعاری در تیترهای خبری استخراجشده از پایگاههای اینترنتی خبرگزاریهای فارسیزبان شامل فارس، ایسنا، تسنیم و مهر است. تحلیل دادهها در چارچوب دو نظریۀ استعارۀ مفهومی (لیکاف ، 1987، 1993؛ لیکاف و جانسون ، 1980، 1999) و نظریۀ طرحوارههای تصوری (جانسون، 1987؛ لیکاف، 1987) انجام شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که استعارههای بهکاررفته برای مفهومسازی کرونا را میتوان به دو دستۀ عمده تقسیم کرد: استعارههای مبتنی بر طرحوارههای تصوری و استعارههای جدا از طرحوارههای تصوری. در شکلگیری استعارههای دستۀ اول طرحوارۀ نیرو نقش عمدهای را ایفا میکند و میتواند به صورت طرحوارۀ جنگ، نیروهای طبیعت و فوتبال زیربنای مفهومسازیهای استعاری قرار گیرد. در شکلگیری استعارههای دستۀ دوم حوزههای مبدأ انسان و حیوانات (بهصورت انسانپنداری و جاندارپنداری) و همچنین حوزههایی از قبیل آتش، سایه و وسیلۀ نقلیه نقش اصلی را ایفا میکنند.
زبانشناسی
ناصر حافظیمطلق؛ محمدرضا پهلواننژاد
چکیده
بر اساس فرضیۀ ریاضیات جسمانی، که بر پایۀ مفاهیم زبانشناسی شناختی بناشده است، مبنا و خاستگاه ریاضیات، بدنمندی انسان است و لذا ریاضیات افلاطونی و فرضیات مشابه، که هستی ریاضیات را مستقل از انسان فرض میکنند، تنها میتواند جایگاه ایمانی داشته باشد و نه علمی. در این پژوهش بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ فرضیۀ ریاضیات جسمانی، نقش ...
بیشتر
بر اساس فرضیۀ ریاضیات جسمانی، که بر پایۀ مفاهیم زبانشناسی شناختی بناشده است، مبنا و خاستگاه ریاضیات، بدنمندی انسان است و لذا ریاضیات افلاطونی و فرضیات مشابه، که هستی ریاضیات را مستقل از انسان فرض میکنند، تنها میتواند جایگاه ایمانی داشته باشد و نه علمی. در این پژوهش بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ فرضیۀ ریاضیات جسمانی، نقش و اثر بُعد ارتفاع در شکلگیری طرحوارۀ تصویری فضا و تأثیر آن بر زبان و مفهوم پایه و هندسی بُعد سوم در ریاضیات موردبحث قرارگرفته است. با توجه به تأثیرپذیری طرحواره تصویری "فضا" از نیروی جاذبه و لذا عدم تقارن در ادراک جسمانی انسان از بُعد ارتفاع، نهفقط طرحوارههای تصویریِ فضا، نیرو و ظرف تحت تأثیر بُعد ارتفاع هستند، بلکه نقش این بُعد در شکلگیری استعارهها و آمیزههای مفهومی نیز پررنگ است و عنصری قابلتوجه در شکلگیری مفاهیم هندسی و ریاضی به شمار میرود. با توجه به اینکه جهان ادراکی دارای ساختار سهبُعدی است که بُعد ارتفاع یکی از آنها است، در این پژوهش کاهش یا افزایش بُعد هندسی و اثر آن بر طرحوارۀ تصویری فضا و نمود آن در زبان و ریاضیات مورد تحلیل قرارگرفته است. نقش بُعد ارتفاع در طرحوارۀ فضا و تأثیر آن در شکلگیری استعاره مفهومی و تلفیق مفهومی بر اساس شم زبانی و به شکل دروننگرانه قابل توصیف است و نمونههایی از این تأثیر در زبان فارسی تحلیلشدهاند. بر اساس تحلیل انجامشده، کاهش یا افزایش بُعد فضایی نهفقط بر نظام مفهومی، که بر ساختار زبانی و مفاهیم ریاضی مرتبط با آن هم مؤثر است.
زبانشناسی
مهسا فرهادی رودباری؛ امیرعباس آقابابازاده
چکیده
استعارۀ مفهومی به درک یک حوزة مفهومی برحسب حوزة مفهومی دیگر اشاره دارد. این پدیده صرفاً واژگانی نبوده و در قالب نگاشت حوزهای بر حوزهای دیگر تحلیل شده است. در گفتمان، استعارههای جدید میتوانند از نگاشتهای متعارف و تثبیتشدة هر دو حوزة مبدأ و هدف پدید آیند. زبانشناسان نقشگرا متن را یک واحد معنایی و کاربردشناختی قلمداد میکنند ...
بیشتر
استعارۀ مفهومی به درک یک حوزة مفهومی برحسب حوزة مفهومی دیگر اشاره دارد. این پدیده صرفاً واژگانی نبوده و در قالب نگاشت حوزهای بر حوزهای دیگر تحلیل شده است. در گفتمان، استعارههای جدید میتوانند از نگاشتهای متعارف و تثبیتشدة هر دو حوزة مبدأ و هدف پدید آیند. زبانشناسان نقشگرا متن را یک واحد معنایی و کاربردشناختی قلمداد میکنند و ابزارهایی برای سنجش انسجام صوری معرفی کردهاند. همچنین، آنان انسجام را فرایندی دانستهاند که در آن موضوعات و رویدادها در یک گفتمان منطقی و فرهنگوابسته گرد هم آمدهاند. از سوی دیگر، انسجام معنایی در زبانشناسی شناختی، مربوط به سازگاری ارتباطهای معنایی متن است. پژوهش حاضر، تلاشی است در جهت پاسخ به این دو پرسش: 1) تأثیر استعارههای شناختی بر انسجام معنایی یک متن تخصصی چگونه است؟ بهعبارتدیگر، استعارههای شناختی در یک متن تخصصی چگونه خود را نمایان میکنند؟ ۲. ارتباط بین انسجام معنایی و انسجام صوری باتوجهبه تحلیل زبانشناسان شناختی و نقشگرا چیست؟ در پژوهش حاضر، روشهای مختلف تحلیل گفتمان مطالعه شد؛ به این صورت که پیکرهای متشکل از 640 داده از استعارههای مفهومی کتابهای تاریخ هنر هنرستان گردآوری و باتوجهبه ابزارهای انسجامی بررسی شد. نتایج نشان داد که انسجام معناییِ حاصل از استعارة مفهومی، خود را در ساختار متن نمایان میکند. همچنین، ارتباط میان انسجام معنایی و صوری از منظر رویکردهای شناختی و نقشگرا ارائه شد. برایناساس، به نظر میرسد متنی که از منظر زبانشناسان شناختی بهوسیلة ساختار سلسلهمراتبی استعارة مفهومی دارای انسجام مفهومی است، از منظر نقشگرایان نیز، دارای پیوستگی است.
شایسته سادات موسوی
چکیده
برخی از مهمترین دستاوردهای نوین زبانشناسی شناختی با بازگشت به مفاهیمِ سنن ادبی و اتکا به اهمیت آنها در شکلگیری فرایند تفکر همراه بوده است. یکی از این دستاوردها، نقش داشتنِ سازوکارهایی همچون استعاره، مجاز، تمثیل و... در فرایندِ شناخت است. ازاینمیان، استعاره و مجاز همواره مقولههای مهمتری بودهاند. این دو مقوله تا مدتها در ...
بیشتر
برخی از مهمترین دستاوردهای نوین زبانشناسی شناختی با بازگشت به مفاهیمِ سنن ادبی و اتکا به اهمیت آنها در شکلگیری فرایند تفکر همراه بوده است. یکی از این دستاوردها، نقش داشتنِ سازوکارهایی همچون استعاره، مجاز، تمثیل و... در فرایندِ شناخت است. ازاینمیان، استعاره و مجاز همواره مقولههای مهمتری بودهاند. این دو مقوله تا مدتها در تاریخِ بلاغت غرب، از آرایههای تزئینیِ کلام به حساب میآمدند و نوعِ ارتباط و نسبتِ میان آن دو مطرح نبود. در ادوارِ بعدی، این دو حتی رابطهای تقابلی پیدا کردند. یافتههای اخیر زبانشناسیِ شناختی این دو مقوله را اندکی به هم نزدیکتر میکند. همانطور که در این تحقیق نشان دادهایم، زبانشناسانِ شناختی حضورِ عاملِ مجاورت را در شکلگیری بعضی از انواعِ استعارههای مفهومی تأیید میکنند، اما بعضی از دیگر انواع را فارغ از مجاز میدانند. ما کوشیدهایم نشان دهیم که عاملِ مجاورت (همنشینی) که در شکلگیریِ مجاز عاملِ اساسی است، در هر استعارهای موجود است. بحث و بررسی این تحقیق دربارۀ رابطۀ مجاز و استعاره در بلاغت اسلامی، گویای آن است که در شکلگیریِ استعاره، نخست بایست همردگی و مجاورت عناصر اتفاق بیفتد و بلاغیونِ اسلامی بههمیندلیل هر استعارهای را زاییدۀ مجاز میدانستند. ما از طریق نظریۀ «مقولهبندی» نشان دادهایم که زبانشناسیِ شناختی خود مجهز به سازوکارهایی است که ثابت میکنند در انواعِ استعارههای مفهومی، باید نخست همنشینی و همردگی عناصر اتفاق بیفتد (مجاز مفهومی)، سپس شکلگیری استعاره ممکن شود.
گلناز غفوری صالح؛ فروغ کاظمی
چکیده
بهکارگیری استعاره به عنوان راهبردی زبانشناسی، دیری است که موردتوجه سیاستمداران در سراسر دنیا قرار گرفته است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی کارکرد استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون (1980) در سخنرانیهای سه تن از اعضای دولت تدبیر و امید آقایان روحانی، جهانگیری و ظریف است. مسئلۀ اصلی پژوهش آن است که نشان دهد استعارههای مفهومی چگونه ...
بیشتر
بهکارگیری استعاره به عنوان راهبردی زبانشناسی، دیری است که موردتوجه سیاستمداران در سراسر دنیا قرار گرفته است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی کارکرد استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون (1980) در سخنرانیهای سه تن از اعضای دولت تدبیر و امید آقایان روحانی، جهانگیری و ظریف است. مسئلۀ اصلی پژوهش آن است که نشان دهد استعارههای مفهومی چگونه در کلام این مقامات سیاسی نمود یافته و کارکرد آنها در جهت سازماندهی واقعیتهای سیاسی چگونه قابل تبیین است. بدین منظور دادهها را به شیوۀ کتابخانهای گردآوری و به روش تحلیلی مورد بررسی قرار دادهایم. نتایج پژوهش حاکی از آن است که استعارههای سیاسی در حوزههای مبدأ متفاوت بهکاررفتهاند که عبارتند از سفر، جانبخشی (انسان، حیوان و گیاه)، جنگ، ورزش، ساختمان و پدیدههای طبیعی که در میان آنها، سفر بیشترین و پدیدههای طبیعی کمترین میزان استفاده را داشتهاند. نتایج به دست آمده مبین این واقعیت است که استعاره دارای کاربرد مهم فنّبیانی و متقاعدکنندگی در گفتمان سیاسی است و نقش بسزایی در انتقال پیامهای سیاسی اعضای دولت تدبیر و امید دارد. آنچه محرز است، آن است که استعاره علاوه بر تسهیل تجزیه و تحلیل مسائل سیاسی برای مخاطبان، به این سیاستمداران فرصت داده که به شیوهای راحتتر مباحث مدنظر خود را تبیین کنند، تا احساسات مخاطب را برانگیزند. آنها میکوشند به کمک استعاره، برخی از جنبههای گفتمان سیاسی را پررنگ و یا پنهان کرده تا به مدد آن بتوانند در جهت اعمال باورهای خود، به اقناع مخاطبان بپردازند. باید گفت استعارههای مفهومی با جلوههای گوناگون در راستای مقاصد گفتمان دولت تدبیر و امید، موسوم به گفتمان اعتدال نمود یافتهاند. بنابراین استعارهها میتوانند به عنوان ابزاری کارآمد و قدرتمند در اختیار خبرنگاران، تحلیلگران سیاسی و محققان حوزۀ گفتمان سیاسی قرار گیرند تا از این رهگذر آنان به تحلیل پیامهای مقامات سیاسی، و تسهیل رمزگشایی آن بپردازند. لذا نتایج حاصل از این پژوهش میتواند برای این دسته از متخصصان و در نهایت برای سنجش نبض سیاسی کشور سودمند باشد.