نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ناصر حافظی‌مطلق ¹
• محمدرضا پهلوان‌نژاد ²

¹ گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

² استاد گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

بر اساس فرضیۀ ریاضیات جسمانی، که بر پایۀ مفاهیم زبان‌شناسی شناختی بناشده است، مبنا و خاستگاه ریاضیات، بدنمندی انسان است و لذا ریاضیات افلاطونی و فرضیات مشابه، که هستی ریاضیات را مستقل از انسان فرض می‌کنند، تنها می‌تواند جایگاه ایمانی داشته باشد و نه علمی. در این پژوهش بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ فرضیۀ ریاضیات جسمانی، نقش و اثر بُعد ارتفاع در شکل‌گیری طرح‌وارۀ تصویری فضا و تأثیر آن بر زبان و مفهوم پایه و هندسی بُعد سوم در ریاضیات موردبحث قرارگرفته است. با توجه به تأثیرپذیری طرح‌واره تصویری "فضا" از نیروی جاذبه و لذا عدم تقارن در ادراک جسمانی انسان از بُعد ارتفاع، نه‌فقط طرح‌واره‌های تصویریِ فضا، نیرو و ظرف تحت تأثیر بُعد ارتفاع هستند، بلکه نقش این بُعد در شکل‌گیری استعاره‌ها و آمیزه‌های مفهومی نیز پررنگ است و عنصری قابل‌توجه در شکل‌گیری مفاهیم هندسی و ریاضی به شمار می‌رود. با توجه به اینکه جهان ادراکی دارای ساختار سه‌بُعدی است که بُعد ارتفاع یکی از آن‌ها است، در این پژوهش کاهش یا افزایش بُعد هندسی و اثر آن بر طرح‌وارۀ تصویری فضا و نمود آن در زبان و ریاضیات مورد تحلیل قرارگرفته است. نقش بُعد ارتفاع در طرح‌وارۀ فضا و تأثیر آن در شکل‌گیری استعاره مفهومی و تلفیق مفهومی بر اساس شم زبانی و به شکل درون‌نگرانه قابل توصیف است و نمونه‌هایی از این تأثیر در زبان فارسی تحلیل‌شده‌اند. بر اساس تحلیل انجام‌شده، کاهش یا افزایش بُعد فضایی نه‌فقط بر نظام مفهومی، که بر ساختار زبانی و مفاهیم ریاضی مرتبط با آن هم مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

• طرح‌وارۀ تصویری
• ریاضیات جسمانی
• استعارۀ مفهومی
• آمیزۀ مفهومی
• بُعد ارتفاع

موضوعات

• معناشناسی و زبان‌شناسی شناختی

عنوان مقاله [English]

Geometrical Description of the Concept of Height Dimension in Foundation of Space Image Schema, Based on Cognitive Semantics

نویسندگان [English]

• Naser Hafezi Motlagh ¹
• Mohammadreza Pahlavannezhad ²

¹ Department of Linguistics, Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

² Professor of Linguistics Department, Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

According to the embodied mathematics hypothesis, based on the cognitive linguistics’ concepts, the origin of mathematics is human embodiment, and therefore mathematical Platonism and similar descriptions, which assume the existence of mathematics independent of humans, can only have a religious position and not a scientific one. In this research, due to the embodied mathematics, the role and effects of the vertical dimension in the formation of space image schema and its influences on language and also the geometric concept of vertical dimension have been discussed. Considering the influence of the gravity on the space image schema and therefore the asymmetry in human physical perception of the height, not only the image schemas of space, force and container are influenced by the vertical dimension, but also the role of this dimension in the formation of metaphors and conceptual blending is prominent too, and it is considered a significant element in the formation of geometrical-mathematical concepts that arise from embodiment. Considering that the perceptual world has a three-dimensional structure consisting of the vertical dimension, in this research, reducing or increasing of this geometric dimension and its effect on space image schema and language expressions have been analyzed. The role of the vertical dimension in mathematical concepts can be described based on linguistic intuition, and examples of this effect have been discussed. Based on this analysis, reducing or increasing the spatial dimension is not only effective on the conceptual system, but also on the linguistic structure and related mathematical concepts.

کلیدواژه‌ها [English]

• Image Schema
• Physical Mathematics
• Conceptual Metaphor
• Conceptual Blend
• Height Dimension