نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی گفتاردرمانی، دانشکدۀ توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
2 دانشیار گفتاردرمانی، دانشکده علوم توانبخشی، مرکز تحقیقات توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
3 دانشجوی دکتری گفتاردرمانی، دانشکدۀ علوم توانبخشی، مرکز تحقیقات توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
4 دانش‌آموختۀ دکتری، زبان‌شناسی همگانی، بنیاد سعدی، تهران، ایران.
چکیده
راهبرد اصلاح مکالمه یکی از مهم‌ترین مهارت‌های کاربردشناختی است که درخواست برای شفافسازی و پاسخ به درخواست شفافسازی را شامل می‌شود. در این مطالعۀ توصیفی ـ تحلیلی از نوع مقطعی، مهارت اصلاح مکالمه در 15 کودک دارای کاشت حلزون با 15 کودک شنوای همتاشده ازنظر سن زبانی (با استفاده از آزمون رشد زبان) مقایسه شد. مهارت‌های درخواست شفافسازی و پاسخ به درخواست شفاف‌سازیِ آزمودنی‌ها در تعامل دوتایی کودکان دارای کاشت حلزون با کودکان شنوای ناآشنا ارزیابی شد. به‌این‌منظور، مکالمه‌های کودکان پیاده‌سازی و کدگذاری شد و داده‌های به‌دست‌آمده بر اساس متغیرهای مطالعه‌شده با آزمون آماری یو من ویتنی تجزیه‌وتحلیل شدند. نتایج نشانگر تفاوت معنادار بین میانگین تعداد دفعات درخواست شفافسازی در گروه کودکان دارای کاشت حلزون و کودکان شنوای همتا از نظر سن زبانی بود (05/ 0 >p)، ولی میانگین تعداد راهبردهای پاسخ به درخواست شفافسازی کودکان دارای کاشت حلزون در مقایسه با کودکان شنوا تفاوت آماری معناداری نداشت. همچنین، کودکان دارای کاشت حلزون از مهارت درخواست شفافسازی، بیشتر از کودکان شنوای همتاشده با سن زبانی استفاده کردند و این نکته می‌تواند نشانگر آن باشد که رسش مهارت درخواست شفافسازی نیاز به زمان طولانی‌تری دارد و احتمالاً کودکان شنوا باتوجه‌به سن تقویمی‌شان، هنوز در این مهارت به رشد کافی نرسیده بودند. امکان دیگر می‌تواند این باشد که کودکان شنوای طبیعی، به‌رغم داشتن سن زبانی همسان با کودکان دارای کاشت حلزون، باز هم به‌دلیل برخورداری از شنوایی طبیعی، دسترسی بیشتر و مطلوب‌تری به اطلاعات شنیداری داشته و به همین جهت، به‌اندازۀ کودکان دارای کاشت حلزون نیازی به درخواست شفافسازی نداشته‌اند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Skill of Requesting Clarification and Responding to the Request for Clarification in Children with Cochlear Implant
نویسندگان [English]
- Elnaz Rashed Chitgar 1
- Reyhane Mohamadi 2
- Sakineh Mohammad Zamani 3
- Mohammad Hassan Torabi 4
1 Ph.D. Student in Speech Therapy, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Speech Therapy Dept., School of Rehabilitation Science, Rehabilitation Research Center, Iran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
3 Ph.D. Student in Speech Therapy, School of Rehabilitation Science, Rehabilitation Research Center, Iran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
4 Ph.D. in General Linguistics, Saadi Foundation, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Abstract
The strategy of conversational repair is one of the most important pragmatic skills, which includes requesting clarification and responding to the request for clarification. In this cross-sectional descriptive-analytical study, the conversational repair skills of 15 children with cochlear implants were compared with 15 language age-matched hearing children TOLD-P:3. The aforementioned skills of subjects were evaluated in the dyadic interactions of the children with cochlear implants and unfamiliar hearing children. For this purpose, the children's conversations were transcribed and coded. The results showed a significant difference between the average number of requests for clarification in the group of children with cochlear implants, and hearing children matched in terms of language age (p < 0.05), but the average number of strategies of responding to the request for clarification in children with cochlear implants was not significantly different from that of the hearing children. Also, children with cochlear implants used the skill of requesting clarification more than the hearing children matched based on the language age, which can indicate that the skill of requesting clarification takes longer to develop, and hearing children, considering their chronological age, are probably not mature enough in their use of this skill. Another possibility could be that children with normal hearing, despite having the same language age as children with cochlear implants, still have more and better access to auditory information due to having normal hearing, and therefore, do not need as many requests of clarification as children with cochlear implants.
Keywords: conversational repair, request for clarification, response to the request for clarification, children with cochlear implants, conversation.
Introduction
Many hearing-impaired children, even if they have good lexical and syntactic skills, may not be able to use these skills properly in social contexts, and as a result, show deficiencies in conversational skills. The strategy of conversational repair is one of the most important pragmatic skills, which includes requesting clarification and responding to the request for clarification. The present study was conducted with the aim of investigating the skill of conversational repair (request for clarification and response to the request for clarification) in children with cochlear implants and their language-age-matched hearing counterparts. The question of the present research is whether or not the skill of requesting clarification and responding to it in cochlear-implanted children is different from their hearing peers in terms of language age.
Literature Review
Ackerman (1983) proposed a three-component model for the skill of requesting clarification. This model includes the three components of detection, evaluation, and clarification, based on which, in case of an ambiguous verbal message, three steps are taken: the first step is to detect or recognize the ambiguous message; the second is to evaluate what has led to the ambiguity in the statement; and finally, the third is to clarify the ambiguous message by asking questions. Church et al. (2017) in a study on 93 hearing-impaired children with an age range of 7-12 years - who were matched with hearing children based on chronological age and language age - showed that hearing-impaired children performed worse than their hearing counterparts on rapid responding, topic maintenance, and requesting for clarification when asking and answering about their favorite topic, and use non-verbal behavior instead of conversational repair. Samuelsson and Lyxell (2014) also investigated seven children with cochlear implants in the age range of three years and six months to six years and nine months in daily interactions, and concluded that the skills of requesting clarification in children with cochlear implants were better than those of hearing children in dyadic interactions while playing. Lichtig et al. (2011), examining the communication behaviors of 127 hearing children with and without hearing loss between the ages of 3 and 6 years during free play, showed that hearing children in their daily situations were more skillful in requesting for clarification than their hearing-impaired counterparts. Mousavi et al. (2014) compared some pragmatic abilities, including topic maintenance, turn-taking, and conversational repair, in Persian-speaking children with severe hearing loss aged 4 to 6 years with their hearing peers. The authors found that there was a significant difference between the hearing and hearing-impaired groups on the average duration of topic maintenance, turn-taking scores, conversational repair of the kind of requesting for clarification, and conversational repair of the kind of responding to the request for clarification. Mousavi et al. concluded that hearing-impaired children were weaker in using pragmatic skills than hearing children.
Methodology
In this cross-sectional descriptive-analytical study, the conversational repair skills of 15 children with cochlear implants were compared with those of 15 hearing children matched in terms of linguistic age. The language age of these children was matched using the Test of Language Development (TOLD-P3). In this research, the personal information questionnaire of hearing-impaired children with cochlear implants, the personal information questionnaire of hearing children, and the Test of Language Development (TOLD-P3) were used. The skills of requesting clarification and responding to the request for clarification in the hard of hearing-impaired children with cochlear implants were observed and evaluated in their dyadic interactions with unfamiliar hearing children. The children's conversations were transcribed and coded, and the obtained data were analyzed based on the studied variables using the U-Mann-Whitney statistical test.
Results
The results of this research showed that the average number of requests for clarification in the group of children with cochlear implants when compared to the language age-matched hearing children had a statistically significant difference (P<0.05), but the average number of strategies to respond to the request for clarification did not show any significant difference between the two groups. There was no statistically significant difference between the average conversational balance in children with cochlear implants and hearing children of the same language age (p < 0.05). The average communication failure in children with cochlear implants was significantly (p < 0.05) higher than that of hearing children of the same language age.
Conclusion
The average number of requests for clarification in children with cochlear implants was higher than those of hearing children of the same language age. One possible reason may be that sometimes children with cochlear implants may not fully understand what their interlocutor is saying due to various reasons, such as environmental noise, and this causes an increase in the number of requests for clarification in their conversation.
Children with cochlear implants used more clarification requests than hearing children. On the other hand, the average communication failure in children with cochlear implants was significantly higher than that of their language-age-matched hearing counterparts. This point could indicate an interesting but not surprising result: children with cochlear implants have hearing problems (or perhaps language problems due to late language acquisition), and this high-frequency perceptual weakness causes poorer understanding. Therefore, these children use a lot of requests for clarification in order to understand the speaker's intention. Sometimes these strategies are successful, and sometimes they are not, leading to communication failures.
The greater use of clarification requests in children with cochlear implants compared to healthy children with the same language age could also have another reason. Children with cochlear implants may face hearing problems to some extent; this is an issue that does not apply to hearing children, and for this reason, there is a greater need to ask for clarification in children with cochlear implants. This is despite the fact that healthy children, due to not having hearing problems - even when they have the same language age as children with cochlear implants - understand the speaker more easily, and consequently, generally do not need to make as many requests for clarification as those with cochlear implants. This can be another reason for the significant difference in the requests for clarification between children with cochlear implants and healthy children.
Another reason could be that deaf children with cochlear implants possess more skill in conversational repair simply because of their older age and, therefore, greater development than hearing children.
Finally, the findings of the present study show that children with cochlear implants show different communication behaviors than children with normal language development matched to their language age, and this issue can affect their ability to communicate in different environments, including academic and social environments. Therefore, therapists, trainers and teachers involved in the education or treatment of these children should pay attention to these communication differences and use the appropriate communication strategies when working with these children.
کلیدواژه‌ها [English]
- conversational repair
- request for clarification
- response to the request for clarification
- children with cochlear implants
- conversation
- مقدمه
بسیاری ازکودکان دارای آسیب شنوایی[1] حتی اگر مهارت‌های واژگانی[2] و نحوی[3] خوبی داشته باشند، ممکن است قادر به کاربرد مناسب این مهارت‌ها در بافت اجتماعی[4] نباشند و درنتیجه، نقایصی در مهارت‌های مکالمه‌ای نشان دهند (Goberis et al., 2012).
اصلاح مکالمه[5] یکی از مهارت‌های کاربردشناختی است و به درخواست برای شفافسازی[6] و پاسخ به درخواست شفافسازی[7] هنگام درک نادرست گفته از سوی شرکای ارتباطی اطلاق می‌شود. این مهارت به حفظ مکالمه میان دو نفر و جلوگیری از شکست ارتباطی[8] کمک می‌کند. مهارت درخواست شفافسازی مهارت شنونده را در کشف[9]، ارزیابی[10] و شفافسازی پیام مبهم نشان می‌دهد؛ شنونده با پرسیدن سؤالاتی می‌تواند به گوینده بفهماند که پیامش شفاف نیست و گوینده نیز برای رفع ابهام پیام و پاسخ به درخواست شفافسازی از مهارت اصلاح مکالمه استفاده می‌کند (Lloyd et al., 2005).
اکرمن[11] (1983) مدلی سه‌مؤلفه‌ای برای مهارت درخواست شفافسازی مطرح کرد. این مدل شامل سه مؤلفۀ کشف، ارزیابی و شفافسازی است که بر اساس آن، در صورت وجود یک پیام کلامی مبهم، سه گام برداشته می‌شود: گام اول، کشف یا تشخیص پیام مبهم؛ گام دوم، ارزیابی آنچه به ابهام در گفته انجامیده است و درنهایت، گام سوم، شفافسازی[12] پیام مبهم با پرسیدن سؤال.
رشد مهارت درخواست شفافسازی از 5/1 تا 2 سالگی شروع و در 5/2 سالگی با رشد کنش‌های ارتباطی[13] پیچیده‌تر می‌شود (Cekaite, 2013). در حدود 3 سالگی، با افزایش مهارت سؤال‌پرسیدن در طی روند رشد، این مهارت از درخواست شفافسازی کلی[14] (GCR) به سمت درخواست شفافسازی دقیق[15] (SCR) تکامل می‌یابد. به‌عبارت‌دیگر، کودکان 4 تا 5 ساله، در مقایسه با کودکان کوچک‌تر، به‌دلیل رشد توانایی توانش ارتباطی[16] از SCR بیشتر از GCR استفاده میکنند و اطلاعات دقیق‌تری را از گوینده درخواست میکنند. در مطالعات مختلف گزارش شده است که اکثر کودکان تا 9 سالگی بیشتر از GCR استفاده میکنند و سپس، با افزایش سن، درخواست‌های شفافسازی کودکان دقیق‌تر می‌شود (Porter & Conti-Ramsden, 1987). پاسخی که گوینده در فرایند ارتباط به درخواست شفافسازی شنونده می‌دهد برای ادامۀ مکالمه بسیار اهمیت دارد. پاسخ به درخواست شفافسازی در کودکان دارای رشد طبیعی از سن 3 سالگی دیده می‌شود.
چوچی و برن[17] (1998) پاسخ به درخواست شفافسازی را به 5 نوع تکرار[18]، بازگویی[19]، اضافه‌گویی[20]، اصلاح با سرنخ[21] و پاسخ نامناسب تقسیم‌بندی و کدگذاری کردند. مطالعات نشان دادهاند که کودکان به‌ترتیب بیشتر از راهبردهای تکرار، بازگویی و درنهایت اضافه‌گویی استفاده میکنند. کودکان در سنین 3 تا 5 سالگی برای اصلاح مکالمه بیشتر مهارت تکرار را به کار می‌برند و با افزایش سن، میزان کاربرد مهارت بازگویی بیشتر می‌شود (موسوی و همکاران، 1388).
از دیگر مهارت‌های کاربردشناختی مؤثر در کاهش شکست ارتباطی می‌توان به مهارت حفظ موضوع یا توانایی بیان نظر در ارتباط با موضوع در یک مکالمه با نوبت‌گیری اشاره کرد. حفظ موضوع، مهارت به‌کارگیری راهبردهایی جهت جلب‌توجه گوینده به موضوعِ مورد بحث و ادامۀ بحث قبلی است (Saleh, 2019).
منتیس[22] (1991) گزارش کرده که کودکان در مرحلۀ اول براون[23] (1973) تا 56 درصد موضوع مرتبط با گفتۀ قبلی را ادامه می‌دهند و در مراحل دوم و پنجم براون به‌ترتیب تا 67 و 76 درصد قادر به حفظ موضوع هستند. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که کودکان 4 ساله همواره توانایی حفظ توالی یک موضوع را ندارند. کودکان قبل از 4 سالگی در مکالمه با شریک ارتباطی خود انسجام ندارند، اما در 4 سالگی و در تک‌گویی‌های اجتماعی، در نوبت خود دربارۀ موضوعِ مرتبط با بحث صحبت میکنند. با افزایش سن، مهارت آنها در حفظ موضوع بیشتر می‌شود و بین سنین 5 تا 7 سالگی توانایی ارائۀ موضوع‌های مرتبط و حفظ موضوع را به دست می‌آورند و می‌توانند برای نظراتشان در مکالمه دلیل بیاورند (Baines & Howe, 2011).
یکی از پیش‌نیازهای موفقیت در حفظ موضوع، تسلط کودکان بر دانش مربوط به قواعد مکالمه‌ای[24] (همچون نوبت‌گیری، راهبردهای اصلاح مکالمه ازجمله درخواست شفافسازی و پاسخ مناسب به درخواست شفافسازی و ...) و قوانین فرهنگی ـ اجتماعی است (Saleh, 2019).
مطالعات چرچ[25] و همکاران (2017)، دامیر[26] (2012)، و لدربرگ و اِوِرهارت[27] (2000) نشان دادند که کودکان دارای کاشت حلزون نسبت به کودکان شنوا از راهبردهای اصلاح مکالمه به‌طور معنادار کمتر استفاده میکنند. آنان اعتقاد دارند که نقص در راهبرد اصلاح مکالمه با نقص در مهارت زبانی کودکان کم‌شنوا ارتباط دارد. بدین معنا که کودکان دارای کاشت حلزون در حین تعامل کلامی، لازم است توانایی کشف پیام مبهم را داشته باشند و پس از ارزیابی پیام مبهم، با جایگزین‌کردن کلمات مناسب و تغییر نوع جمله یا آهنگ کلام، درخواست شفافسازی انجام دهند. درخواست شفافسازی مهارتی است که به دانش زبانی[28] برای پردازش گفته و توانش کاربردشناختی[29] برای درک ارتباط با گفتۀ فعلی نیاز دارد. ازاین‌رو، تأخیر زبانی[30] در کودکان دارای کاشت حلزون می‌تواند در به‌کارگیری این مهارت در جایگاه و زمان مناسب تأثیرگذار باشد (موسوی و همکاران، 1388؛ Authority, 1991; Church et al., 2017; Dammeyer, 2012, Lederberg & Everhart, 2000; Hegde, 2006;).
باتوجه‌به اهمیت راهبردهای اصلاح مکالمه، ازجمله درخواست شفافسازی در تعاملات اجتماعی، پژوهشگران زیادی عقیده دارند که چالش کودکان کم‌شنوا در ایجاد و حفظ روابط دوستانه با همتایان شنوایشان را می‌توان به نقص در مهارت‌های مکالمه‌ای آنها نسبت داد (Church et al., 2017) و شکست‌‌های مکرر کودکان با نقص شنوایی در ارتباطات روزمره به بروز مشکلات عدیده‌ای ازجمله کاهش اعتمادبه‌نفس و انزوا در زندگی‌شان می‌انجامد (Dammeyer, 2012). بنابراین، شناسایی و اصلاح شکست ارتباطی از طرف هریک از شرکای ارتباطی می‌تواند در موفقیت مکالمه بسیار تأثیرگذار باشد. یکی از مهم‌ترین مهارت‌های کمک‌کننده در شناسایی و اصلاح شکست ارتباطی، به‌کارگیری راهبردهای درخواست شفافسازی در بافت مکالمه‌ای است. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر بررسی راهکارهای اصلاح مکالمه در کودکان کاشت حلزون شده در مقایسه با کودکان شنوای همسان با سن زبانی‌شان[31] است.
- پیشینۀ پژوهش
در این بخش، به مطالعات داخلی و خارجی صورت‌گرفته در زمینۀ موضوع پژوهش حاضر اشاره شده است.
2ـ1. پیشینۀ مطالعات غیرایرانی
نتایج پژوهش لوید[32] (1999) نشان داد با وجود اینکه میان توانش زبانی[33] و درخواست شفافسازی همبستگی وجود دارد و کودکان کم‌شنوا در رشد زبان تأخیر دارند، میزان درخواست‌های شفافسازی کودکان کم‌شنوا و کودکان شنوا تفاوت چشمگیری با هم ندارد. این پژوهش نشان می‌دهد که کودکان کم‌شنوا با وجود ضعف در مهارت‌های واژگانی و نحوی، از مهارت درخواست شفافسازی در جایگاه مناسب استفاده میکنند.
چرچ و همکاران (2017) در پژوهشی روی 93 کودک کم‌شنوا در محدودۀ سنی 7 تا 12 سال (که بر اساس سن تقویمی[34] و سن زبانی با کودکان شنوا همتا شده بوده‌اند) نشان دادند که کودکان کم‌شنوا هنگام سؤال‌وجواب دربارۀ موضوع موردعلاقه‌شان نسبت به کودکان شنوا، در پاسخ‌دهی سریع[35]، حفظ موضوع[36] و درخواست شفافسازی مشکل دارند و از رفتارهای غیرکلامی[37] به‌جای اصلاح مکالمه استفاده میکنند. سموئلسن و لایکسل[38] (2014) نیز، با بررسی مهارت‌های درخواست شفافسازی در هفت کودک دارای کاشت حلزون در محدودۀ سنی سه سال و شش ماه تا شش سال و نه ماه در تعاملات روزانه، به این نتیجه رسیدند که مهارت‌های درخواست شفافسازی کودکانِ دارای کاشت حلزون در مقایسه با کودکان شنوا در تعاملات دونفرۀ حین بازی بیشتر بود. لیچتیگ[39] و همکاران (2011) با بررسی رفتارهای ارتباطی 127 کودک شنوا و کم‌شنوا در محدودۀ سنی بین ۳ تا ۶ سال در حین بازی نشان دادند که کودکان شنوا در موقعیت‌های روزانه‌شان از مهارت درخواست شفافسازی بیشتر از کودکان کم‌شنوا استفاده میکنند. ایبرتسن[40] و همکاران (2009) نیز، نشان دادند که کودکان دارای کاشت حلزون از مهارت درخواست شفافسازی بسیار بیشتر از همتایان شنوایشان استفاده میکنند. همچنین، بیشترین و کمترین نوع شفافسازی در کودکان دارای کاشت حلزون، به‌ترتیب درخواست تأیید اطلاعات جدید و درخواست برای بیان جزئیات بود.
2ـ2. پیشینۀ مطالعات ایرانی
موسوی و همکاران (1388) برخی توانایی‌های کاربردشناختی شامل پیگیری موضوع، نوبت‌گیری و اصلاح مکالمه را در کودکان فارسی‌زبان کم‌شنوای شدید 4 تا 6 ساله با همسالان شنوا مقایسه کردند. نگارندگان 21 کودک شنوا را به روش تصادفی ساده از مهدکودک‌های عادی و 21 کودک کم‌شنوای شدید را به روش نمونه‌گیری دردسترس از مراکز توانبخشی و کلینیک‌های گفتاردرمانی تهران و کرج انتخاب کرده و مهارت‌های کاربردشناسی آنان را با استفاده از تکالیف محقق‌ساخته[41] بررسی کردند. نگارندگان دریافتند که میان دو گروهِ کم‌شنوا و شنوا، میانگین مدت زمان پیگیری موضوع، نمرات نوبت‌گیری، اصلاح مکالمه از نوع پاسخ به درخواست برای رفع ابهام و اصلاح مکالمه از نوع درخواست برای رفع ابهام اختلاف معناداری نشان می‌دهند. موسوی و همکاران نتیجه گرفتند که کودکان کم‌شنوا در به‌کارگیری مهارت‌های کاربردشناسی ضعیف‌تر از کودکان شنوا عمل میکنند.
به نظر می‌رسد در زمینۀ مهارت اصلاح مکالمه نتایج مختلف و بعضاً متناقضی گزارش شده است. درحالی‌که برخی مطالعات اشاره داشتند که مهارت‌های کاربردشناختی کودکان کم‌شنوا تفاوت آماری معناداری با کودکان شنوا نداشته است، برخی دیگر ضعف در این مهارت را در کودکان کم‌شنوا نسبت به کودکان شنوا گزارش کرده‌اند و حتی برخی از پژوهش‌ها حاکی از این بود که کودکان کم‌شنوا متعاقبِ آسیب شنوایی از مهارت درخواست شفافسازی به میزان بیشتری استفاده میکنند. از دلایل احتمالی این تناقض در مطالعات انجام‌شده روی کودکان کم‌شنوا می‌توان به این نکته اشاره کرد که مهارت‌های کاربردشناسی به ویژگی‌های زبانی و فرهنگی، ویژگی‌های شریک ارتباطی، نوع وسیلة کمک‌شنیداری (سمعک، پروتز کاشت حلزون)، میانگین سنی استفاده از سمعک، میانگین سنی جراحی کاشت حلزون و سن آزمودنی‌ها وابسته است (موسوی و همکاران، 1388؛ Goberis et al., 2012; Meilijson et al., 2004).
اصلاح مکالمه یکی از مهارت‌هایی است که نقش مهمی در برقراری و حفظ ارتباط ایفا می‌کند. در کودکان کم‌شنوا، نقش اصلاح مکالمه در برقراری و حفظ ارتباط بیشتر می‌شود، زیرا این گروه به‌دلیل مشکل در شنوایی بیشتر با مشکل در شنیدن و درنتیجه، درک گفتار مواجه می‌شوند. مطالعۀ حاضر با هدف بررسی مهارت‌های درخواست شفافسازی و پاسخ به آنها در بافت مکالمه‌ای در کودکان دارای کاشت حلزون در محدودۀ سنی 6 تا 9 سال انجام شد. این پژوهش از چند جهت با پژوهش‌های دیگر متفاوت است: اولاً، هنگام مقایسۀ مهارت‌های کاربردشناختی در کودکان دارای کاشت حلزون و شنوا، به‌منظور دستیابی به نتایج دقیق‌تر، بهتر است مقایسه بین کودکان دارای کاشت حلزون با همتایان زبانی آنها در بافت مکالمه‌ای صورت بگیرد. این در حالی است که در اکثر مطالعات انجام‌شده در این حوزه روی کودکانی در محدودۀ سنی مشابه با پژوهش حاضر، از آزمون‌های کاربردشناختی به‌صورت گزارش والد استفاده شده و این گزارش‌ها اطلاعات محدودتری در اختیار محققان قرار می‌دهند، اما در پژوهش حاضر، کودکان در بافت مکالمه‌ای قرار گرفته‌اند. ثانیاً، معیار ورود اکثر کودکان شرکت‌کننده در پژوهش‌های پیشین نبود تفاوت میان سن تقویمی و سن زبانی کودکان کم‌شنوا بوده است، درحالی‌که در پژوهش حاضر، سن زبانی کودکان دارای کاشت حلزون با سن تقویمی‌شان متفاوت است که این مسأله می‌تواند تأثیر تجربۀ کودک از بافت محیط را نشان دهد.
- روش پژوهش
در این بخش به معیارهای ورود و خروج شرکت‌کنندگان اشاره می‌شود.
3ـ1. معیارهای ورود و خروج
در پژوهش حاضر، شرکت‌کنندگان دو گروه بر اساس معیارهای ورود[42] و خروج[43] زیر انتخاب شدند. لازم است اشاره شود که معیارهای ورود معیارهایی هستند که لازم است شرکت‌کننده در پژوهش آنها را داشته باشد. از سوی دیگر، معیارهای خروج معیارهایی هستند که اگر افراد دارای معیارهای ورود آنها را داشته باشند، قادر به شرکت در پژوهش نیستند، چرا که ممکن است نتایج را مخدوش کنند.
- معیارهای ورود برای کودکان دارای کاشت حلزون:
- تک‌زبانۀ فارسی باشند؛
- آستانۀ شنوایی[44] (در آزمون شنوایی تُن خالص[45]) در سه فرکانس 500، 1000 و 2000 هرتز قبل از کاشت حلزون، در محدودۀ شدید تا عمیق (71 دسی‌بل به بالا) باشد (محمداسماعیل‌زاده و همکاران، 1393)؛
- در بازۀ سنی 7 تا 9 سال قرار داشته باشند؛
- روش ارتباط با کودک کلامی باشد؛
- کم‌شنوایی در هر دو گوش و در دوران پیش‌زبانی[46] باشد؛
- حداقل 1 سال از زمان کاشت حلزون گذشته باشد؛
- میانگین طول گفته[47] (MLU) حداقل3 باشد؛
- کودک پس از کاشت حلزون، 80 جلسۀ گفتاردرمانی دریافت کرده باشد.
- معیارهای ورود برای کودکان شنوایی که به‌لحاظ سن زبانی با کودکان کاشت حلزون همتا شدند:
- تک‌زبانۀ فارسی باشند؛
- آستانۀ شنوایی طبیعی (صفر تا 100 دسی‌بل) در هر دو گوش (آستانۀ شنوایی با انجام آزمون شنوایی تن خالص در سه فرکانس 500، 1000 و 2000 هرتز به دست آمد) داشته باشند؛
- سن زبانی کودکان شنوا (براساس آزمون رشد زبان فارسی) با کودکان کاشت حلزون همسان باشد.
- معیارهای خروج برای کودکان دارای کاشت حلزون:
- معیوب‌بودن دستگاه کاشت حلزون؛
- استفاده‌نکردن مداوم کودک از دستگاه کاشت حلزون.
- معیارهای خروج برای هر دو گروه:
- وجود سوابقی همچون تشنج، ضربۀ مغزی، اختلالات متابولیک، سندروم‌های ژنتیکی خاص، نقص بینایی، مشکل حرکتی، اوتیسم، اختلال یادگیری و کم‌توانی ذهنی در پروندۀ پزشکی و توانبخشی کودک؛
- تأخیر مشخص کودک در شاخص‌های رشد روانی ـ حرکتی (گردن‌گرفتن، نشستن و راه‌رفتن)؛
- تعداد گفته‌های کمتر از 50.
3ـ2. شرکت‌کننده‌ها
پژوهش مقطعیِ حاضر روی 15 کودک دارای کاشت حلزون و 15 کودک شنوا انجام شد که از منظر سن زبانی (بر اساس آزمون رشد زبان فارسی) با هم همتا شده بودند. بدین صورت که پس از اجرای آزمون، نمرات خام (بر اساس تعداد گویه‌ها[48]) در هر خرده‌آزمون[49] به دست آمد و باتوجه‌به جدول معادل سنی برای هر خرده‌آزمون، معادل سن زبانی مربوط به آن مشخص شد و در نهایت، میانگین سن زبانی هریک از کودکان به دست آمد.
در گروه اول، 15 کودک دارای کاشت حلزون (7 پسر و 8 دختر) با میانگین سنی 87 ماه (انحراف معیار: 55/7 ماه) و میانگین سن زبانی 3/75 ماه (انحراف معیار: ماه 91/17) قرار گرفته بودند. میانگین سن تشخیص کم‌شنوایی آنها 5/4 ماه (انحراف معیار: 4/5 ماه) بود. کودکان دارای کاشت حلزون از مراکز شنوایی‌شناسی و گفتاردرمانی استان مازندران انتخاب شده بودند. از میان 15 کودک دارای کاشت حلزون، 12 نفرشان قبل از کاشت حلزون از سمعک به‌صورت دوطرفه استفاده می‌کردند. میانگین مدت زمان استفاده از سمعک قبل از جراحی کاشت حلزون آنان 66/8 ماه (انحراف معیار: 78/9 ماه) بود و همچنین، میانگین فاصلۀ زمانی بین سن تشخیص و سن استفاده از وسیلۀ کمک‌شنیداری 13/12 ماه (انحراف معیار: 74/7 ماه) بود. جراحی کاشت حلزون در تمامی کودکان به‌صورت یک‌طرفه انجام شده بود و 6 نفر از 15 کودک دارای کاشت حلزون، در گوش دیگر نیز از سمعک استفاده می‌کردند. میانگین سنی جراحی کاشت حلزون در کودکان 21 ماهگی (انحراف معیار: 80/8 برحسب ماه) و میانگین مدت زمان استفاده از دستگاه کاشت حلزون در آنان 66 ماهگی (انحراف معیار: 84/9 برحسب ماه) بود.
در گروه دوم، 15 کودک شنوای همتا‌شدۀ زبانی با میانگین سنی 77 ماه از مدارس و مهدکودک‌های[50] استان مازندران پس از ارزیابی سن زبانی (با استفاده از آزمون رشد زبان [TOLD-P3]) انتخاب شدند. این کودکان شنوا با بررسی پروندۀ سلامتی‌شان در مهدکودک‌ها و مدارس و همچنین، گزارش والدین مبنی بر نبود مشکلات گفتار و زبان، آستانۀ شنوایی طبیعی در هر دو گوش (صفر تا 10 دسی‌بل) و تک‌زبانه‌بودن، وارد پژوهش شدند. جدول (1) جزئیات جمعیت‌شناختی مربوط به دو گروه شرکت‌کنندگان و جدول (2) اطلاعات مربوط به وضعیت شنوایی گروه کودکان دارای کاشت حلزون را نشان می‌دهند. پس از اعمال معیارهای ورود و خروج، کودکان وارد بافت مکالمه می‌شدند و مهارت‌های کاربردشناختی‌شان بررسی می‌شد.
جدول 1. اطلاعات جمعیت‌شناختی شرکت‌کننده‌ها
|
گروه |
گروه دارای کاشت حلزون تعداد=15 |
شنوای همتا با سن زبانی تعداد=15 |
|
|
جنسیت |
دختر |
7 (47%) |
8 (53%) |
|
پسر |
8 (53%) |
7 (47%) |
|
|
میانگین سن تقویمی (برحسب ماه) |
87 |
77 |
|
|
میانگین سن زبانی (برحسب ماه) |
3/75 |
2/75 |
|
|
میانگین اختلاف سن تقویمی و زبانی (برحسب ماه) |
13/15 |
6/1 |
|
جدول 2. اطلاعات خاص مربوط به شنوایی کودکان دارای کاشت حلزون
|
متغیر (برحسب ماه) |
میانگین |
انحراف معیار |
حداقل و حداکثر محدوده سنی |
|
سن تشخیص کم‌شنوایی |
5/4 |
4/5 |
19-1 |
|
مدت زمان محرومیت شنیداری |
3/12 |
74/7 |
30-1 |
|
سن شروع استفاده از سمعک |
06/7 |
45/6 |
20-0 |
|
مدت زمان استفاده از سمعک |
66/8 |
78/9 |
35-0 |
|
سن جراحی کاشت حلزون |
21 |
80/8 |
36-8 |
|
مدت زمان استفاده از پروتز کاشت |
66 |
84/9 |
88-48 |
3ـ3. ابزارهای پژوهش
در این بخش به ابزارهای پژوهش حاضر اشاره شده است.
3ـ3ـ1. پرسشنامۀ اطلاعات فردی کودکان کم‌شنوای دارای کاشت حلزون
این پرسشنامه در سه بخش گردآوری شد و شامل 22 سؤال درباره وضعیت فردی و خانوادگی، وضعیت پزشکی و ارتباطی کودک بود.
3ـ3ـ2. پرسشنامۀ اطلاعات فردی کودکان شنوا
این پرسشنامه در سه بخش گردآوری شد و شامل 18 سؤال در مورد وضعیت فردی و خانوادگی، وضعیت پزشکی و ارتباطی کودک بود.
3ـ3ـ3. آزمون رشد زبان (TOLD_P3)
از آزمون رشد زبان جهت بررسی مهارت‌های زبانی کودکان دارای کاشت حلزون و همتاشدن آنها با همتایان شنوایشان به‌لحاظ سن زبانی استفاده شد. این آزمون برای ارزیابی سطح زبانی کودکان، مبتنی بر یک مدل دوبُعدی است که در یک بُعد آن، نظام‌های زبان‌شناختی با مؤلفه‌های گوش‌کردن ، سازمان‌دهی و صحبت کردن و در بُعد دیگرش، مؤلفه‌های معناشناسی، نحو و واج‌شناسی قرار دارند. این الگوی دوبعدی اساس نظری 9 خرده‌آزمون اصلی را تشکیل می‌دهد. شش خرده‌آزمون اصلی شامل خرده‌آزمون‌های واژگان تصویری[51] (دارای 30 گویه)، واژگان ربطی[52] (دارای 30 گویه)، واژگان شفاهی[53] (دارای 28 گویه)، درک دستوری[54] (دارای 25 گویه)، تقلید جمله[55] (دارای 30 گویه) و تکمیل دستوری[56](دارای 28 گویه) است. سه خرده‌آزمون نخست، معناشناسی و سه خرده‌آزمون دوم مهارت نحوی کودکان را می‌سنجند. تنها خرده‌آزمونی که به درک نحو اختصاص دارد، خرده‌آزمون درک دستوری است که با 25 گویه به سنجش توانایی درک جملات در کودکان می‌پردازد. این آزمون به‌صورت انفرادی برگزار می‌شود. سه خرده‌آزمون فرعی شامل تمایزگذاری کلمه[57]، تحلیل واجی[58] و تولید کلمه[59] است که صرفاً برای کودکان مشکوک به مشکلات واج‌شناختی اجرا می‌شود (Hassanzade & Minaei, 2002).
3ـ4. روش اجرا و ارزیابی
پس از انتخاب شرکت‌کنندگان پژوهش بر اساس معیارهای ورود و خروج هر گروه و همتاسازی دو گروه بر اساس سن زبانی، مکالمه‌های شفاهی میان کودکان دارای کاشت حلزون و همتایانشان در محیط منزل یا کلینیک با استفاده از دوربین دیجیتال کانن مدل EOS4000D به مدت 10 دقیقه ضبط شد. تعاملات میان کودکان با طرح سؤالی انتهاباز (مثل چه کارهایی در مدرسه انجام می‌دهید؟، در مورد کارتون مورد علاقه‌تان مانند باب اسفنجی یا ... توضیح دهید و مانند این‌ها) از جانب آزمونگر آغاز می‌شد.
تمامی مکالمه‌های کودکان به‌صورت مجزا توسط نویسندۀ اول و یک آسیب‌شناس گفتار و زبان که در این حوزه مهارت داشت بر اساس متغیرهای مطالعه (جدول (3))، پیاده‌سازی و کدگذاری شد. سپس، تحلیل نمونه‌های گفتاری نیز توسط هر دو نفر انجام شد. به‌این‌منظور، متغیرهای موردنظر به‌دقت تعریف شده و برای تجزیه‌وتحلیل بهتر در اختیار هر دو تحلیل‌گر قرار گرفتند. در هر مورد، متغیر موردنظر در تعامل کودکان دارای کاشت حلزون و شنوا با یکدیگر اندازه‌گیری شد.
جدول 3. معیارهای ارزیابی مهارت شفافسازی
|
عنوان |
تعریف |
مثال |
منبع |
|
درخواست شفافسازی کلی |
تعداد دفعات پرسیدن سؤالاتی همچون چی؟ / ها؟ و غیره |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: برنامۀ مدرسه رو گرفتی؟ (سرعت گفتاری کودک بسیار بالا بوده و همین امر منجر شده تا کودک کاشت حلزون شده متوجه گفتۀ او نشده باشد) - کودک کاشت حلزون شده: تکان‌دادن سر (به معنی آره)، نگرفتم. - کودک شنوای همسان با سن تقویمی: هان؟ - کودک کاشت حلزون شده: نگرفتم. |
Samuelsson & lyxell (2014) |
|
درخواست شفافسازی دقیق |
تعداد دفعات تکرار بخش معینی از گفته به‌صورت سؤالی به‌دنبال سؤالات کلی یا باز در حین مکالمه توسط هریک از شرکای ارتباطی |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: آنها فقط می‌‌گویند ما باید تغییر دهیم. - کودک کاشت حلزون شده: چه چیزی را تغییر دهیم؟ |
Samuelsson & lyxell (2014) |
|
تعداد کل درخواست شفافسازی |
تعداد دفعات پرسیدن سؤالات ساده مانند سؤالات کلی و دقیق جهت برطرف‌شدن سوءتفاهم و دریافت اطلاعات بیشتر در هنگام گفتگو از جانب هریک از شرکای ارتباطی |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: دخترخاله و پسرخاله داری؟ - کودک کاشت حلزون شده: چی؟ (درخواست شفافسازی کلی) - کودک شنوای همسان با سن زبانی: دخترخاله و پسرخاله داری؟ اسمشون چیه؟ - کودک کاشت حلزون شده: اسم دخترخاله یا پسرخاله؟ (درخواست شفافسازی دقیق) |
Samuelsson & lyxell (2014) |
ادامۀ جدول 3.
|
عنوان |
تعریف |
مثال |
منبع |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی |
تعداد کل دفعات پاسخگویی به‌صورت تکرار، بازگویی، اضافه‌گویی، اصلاح با سرنخ و پاسخ نامناسب به‌دنبال درخواست شفافسازی از جانب هریک از شرکای ارتباطی در طی مکالمه |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: بیشتر چه رنگی دوست داری؟ - کودک کاشت حلزون شده: چی؟ (درخواست شفافسازی کلی) - کودک شنوای همسان با سن زبانی: بیشتر و بیشتر چه رنگی دوست داری؟ - کودک کاشت حلزون شده: همه رنگ‌ها رو دوست دارم. - کودک شنوای همسان با سن زبانی: نقاشی می‌خواستی چی بکشی؟ - کودک کاشت حلزون شده: نقاشی چی بکشم؟ (درخواست شفافسازی دقیق) - کودک شنوای همسان با سن زبانی: تأیید با حرکت سر - کودک کاشت حلزون شده: خونه |
موسوی و همکاران (1388) |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی به‌صورت تکرار
|
تعداد دفعاتی که پاسخ به‌صورت تکرار تمام یا بخشی از گفتۀ شنونده است و بدون هیچگونه تغییری در ساختار گفتۀ اصلی به‌دنبال درخواست شفافسازی از جانب هریک از شرکای ارتباطی در طی مکالمه می‌آید. |
- کود کاشت حلزون شده: با هم سگ ببینیم؟ - کودک شنوای همسان با سن زبانی: هوم؟ (درخواست شفافسازی کلی) - کودک کاشت حلزون شده: سگ ببینیم؟ (پاسخ به درخواست شفافسازی به صورت تکرار) |
موسوی و همکاران (1388) |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی به‌صورت بازگویی |
تعداد دفعات پاسخ به‌صورت تکرار گفتۀ شنونده با تغییر در ساختار نحوی گفتۀ اصلی با حفظ معنای آن به‌دنبال درخواست شفافسازی از جانب هریک از شرکای ارتباطی در طی مکالمه |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: فیلم السانا رو می‌بینی؟ - کودک کاشت حلزون شده: چی؟ (درخواست شفافسازی کلی) - کودک شنوای همسان با سن زبانی: اسم فیلمه چیه! اسمش الساناست (پاسخ به درخواست شفافسازی به‌صورت بازگویی). - کودک کاشت حلزون شده: تأیید با حرکت سر. |
موسوی و همکاران (1388) |
ادامه جدول 3.
|
عنوان |
تعریف |
مثال |
منبع |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی به‌صورت اضافه‌گویی |
تعداد دفعات پاسخ به‌صورت تکرار گفتۀ شنونده به همراه اطلاعات اضافی و جدید به‌دنبال درخواست شفافسازی از جانب هریک از شرکای ارتباطی طی مکالمه |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: چه آهنگی دوست داری؟ - کودک کاشت حلزون شده: چه آهنگی؟ - کودک شنوای همسان با سن زبانی: چه آهنگی دوست داری؟ گیتار دوست داری، پیانو دوست داری، چیا دوست داری؟ (پاسخ به درخواست شفافسازی به‌صورت اضافه‌گویی) |
موسوی و همکاران (1388) |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی به‌صورت اصلاح با سرنخ
|
تعداد دفعات پاسخ با توضیحات لازم با برخی از اصطلاحات در گفتۀ اصلی و یا ارائۀ اطلاعات زمینه‌ای به‌دنبال درخواست شفافسازی از جانب هریک از شرکای ارتباطی در طی مکالمه مرتبط است. |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: کجاش برات حیرت انگیز بود؟ - کودک کاشت حلزون شده: چی؟ - کودک شنوای همسان با سن زبانی: کجای پیترمکس برات جالب و خنده‌دار بود؟ کجاشو دوست داشتی؟ (پاسخ به درخواست شفافسازی به‌صورت اصلاح با سرنخ) |
موسوی و همکاران (1388) |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی به‌صورت پاسخ‌های نامناسب
|
تعداد دفعات پاسخ‌ندادن یا ارائۀ پاسخ نامناسب به‌دنبال درخواست شفافسازی از جانب هریک از شرکای ارتباطی طی مکالمه |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: کجای اسب آبی براش، برات جالب بود؟ - کودک کاشت حلزون شده: هوم؟ - کودک شنوای همسان با سن زبانی: کجاش برات حیرت‌انگیز بود؟ - کودک کاشت حلزون شده: آخه شما مفید است (پاسخ به درخواست شفافسازی به صورت پاسخ‌های نامناسب). |
موسوی و همکاران (1388) |
ادامۀ جدول 3.
|
عنوان |
تعریف |
مثال |
منبع |
|
حفظ موضوع |
تعداد دفعات حفظ موضوع |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: نقاشی می‌خواستی چی بکشی؟ - کودک کاشت حلزون شده: خونه. - کودک شنوای همسان با سن زبانی: فقط خونه؟ - کودک کاشت حلزون شده: فقط خونه، گل بکشم و آسمون و ابر و درخت. - کودک شنوای همسان با سن زبانی: منم چی می‌خواستم بکشم، یه کمد با یه دختر، با یه تخت. من اینا رو می‌خوام بکشم با لامپ. - کودک کاشت حلزون شده: تکان‌دادن سر به منظور چی؟ - کودک شنوای همسان با سن زبانی: با لامپ اینا رو می‌خواستم بکشم (7ثانیه مکث) بیشتر چه نقاشی دوست داری؟ - کودک کاشت حلزون شده: (4 ثانیه مکث) حرکت سر. - کودک شنوای همسان با سن زبانی: مثلاً خونه‌کشیدن یا آدم‌کشیدن؟ - کودک کاشت حلزون شده: آدم‌کشیدن. |
McTear & Conti-Ramsden (1992) |
|
شکست ارتباطی |
تعداد دفعاتی که هیچ‌یک از شرکای ارتباطی نتوانسته‌اند از درخواست شفافسازی در طول مکالمه در جای مناسب استفاده کنند. |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: تو می‌ری بازی می‌کنی، چیا بازی می‌کنی با دوستات؟ - کودک کاشت حلزون شده: (بی‌ربط پاسخ داده است) (شکست ارتباطی). - کودک شنوای همسان با سن زبانی: تو با دوستات چیا بازی می‌کنی؟ (جلوگیری از شکست ارتباطی با تکرار سؤال) - کودک کاشت حلزون شده: من توپ بازی می‌کنم. |
Meaden & Halle (2004) |
ادامۀ جدول 3.
|
عنوان |
تعریف |
مثال |
منبع |
|
توازن مکالمه‌ای[60]
|
تعداد کلمه‌هایی که توسط هریک از شرکای ارتباطی در طول مکالمه گفته شود، توازن مکالمه‌ای نامیده می‌شود. |
- کودک شنوای همسان با سن زبانی: تو مدرسه می‌ری چی یاد می‌گیری؟ - کودک کاشت حلزون شده: الف، ب، پ، ت، اینا. - کودک شنوای همسان با سن زبانی: ما حروف‌های ق رو یادگرفتیم، ب رو یاد گرفتیم، ج رو یاد گرفتیم، پ رو یاد گرفتیم، س رو یاد گرفتیم، آ رو یاد گرفتیم. تو باز چیا یاد گرفتی؟ - کودک کاشت حلزون شده: من همه رو یاد گرفتم. - کودک شنوای همسان با سن زبانی 30 کلمه و کودک کاشت حلزون شده 9 کلمه. |
Toe et al. (2007) |
3ـ5. تحلیل داده‌ها
داده‌های پژوهش پس از جمع‌آوری، وارد نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس (نسخۀ 26) شدند. ابتدا توافق درون‌ارزیاب[61] با استفاده از ضریب کاپای کوهن[62] محاسبه شد. سپس، جهت بررسی بهنجاربودن توزیع داده‌ها، از آزمون کلموگروف اسمیرنوف[63] استفاده شد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده و باتوجه‌به اینکه توزیع داده‌ها بهنجار نبود، از آزمون ناپارامتری یو من ویتنی[64] استفاده شد. لازم به ذکر است که سطح معناداری در پژوهش حاضر 05/0 در نظر گرفته شد.
- یافته‌ها
داده‌های پژوهش در نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس با استفاده از آزمون ناپارامتری یو من ویتنی تحلیل شد. جدول (4) نتایج مربوط به انواع متغیرهای درخواست شفافسازی و پاسخ به آن در کودکان دارای کاشت حلزون و کودکان شنوای همتا با سن زبانی را نشان می‌دهد.
جدول 4. مقایسۀ انواع متغیرهای درخواست شفافسازی و پاسخ به آن در کودکان دارای کاشت حلزون و کودکان شنوای همتا با سن زبانی
|
گروه
متغیر |
کودکان دارای کاشت حلزون تعداد=15 |
کودکان شنوا تعداد=15 |
ارزش پی |
||
|
میانگین |
انحراف معیار |
میانگین |
انحراف معیار |
||
|
تعداد کل درخواست شفافسازی |
3 |
40/3 |
53/1 |
356/2 |
035/0* |
|
درخواست شفافسازی کلی |
40/2 |
586/2 |
07/1 |
792/1 |
009/0* |
|
درخواست شفافسازی دقیق |
67/0 |
976/0 |
47/0 |
06/1 |
412/0 |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی |
13/1 |
457/1 |
07/1 |
163/1 |
860/0 |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی به صورت تکرار |
53/0 |
834/0 |
80/0 |
082/1 |
962/0 |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی به صورت بازگویی |
13/0 |
516/0 |
07/0 |
258/0 |
480/0 |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی با اطلاعات اضافه |
13/0 |
352/0 |
07/0 |
258/0 |
550/0 |
|
پاسخ به درخواست شفافسازی با سرنخ |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
|
عدم پاسخ مناسب به درخواست شفافسازی |
33/0 |
047/1 |
13/0 |
352/0 |
944/0 |
|
شکست ارتباطی |
73/3 |
66/1 |
53/1 |
407/1 |
001/0* |
|
توازن مکالمه‌ای |
533/163 |
755/131 |
267/172 |
920/105 |
633/0 |
4ـ1. درخواست شفافسازی
میانگین کل درخواست شفافسازی و GCR در کودکان دارای کاشت حلزون به‌طور معنادار بیشتر از کودکان شنوای همتا با سن زبانی‌شان بود (05/0 < p)، درحالی‌که میانگین SCR در کودکان دارای کاشت حلزون با کودکان شنوای همتا با سن زبانی‌شان تفاوت آماری معناداری نداشت (05/0 > p) (جدول 4).
4ـ2. توازن مکالمه‌ای
میان میانگین توازن مکالمه‌ای در کودکان دارای کاشت حلزون با کودکان شنوای همتا با سن زبانی تفاوت آماری معناداری وجود نداشت (05/0 > p) (جدول 4).
4ـ3. شکست ارتباطی
میانگین شکست ارتباطی در کودکان دارای کاشت حلزون به‌طور معناداری (05/0 < p) بیشتر از کودکان شنوای همتا با سن زبانی‌شان بود (جدول 4).
4ـ4. ارتباط بین حفظ موضوع و مهارت درخواست شفافسازی
ارتباط بین حفظ موضوع و مهارت درخواست شفافسازی کل در دو گروه متوسط برآورد شد (01/ 0 = p و ضریب همبستگی = 624/0). برای بررسی میزان توافق بین ارزیاب‌های[65] مختلف از آزمون آماری ناپارامتریک ضریب کاپا (جدول 5) در نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس استفاده شد و درصد توافق بین ارزیاب‌ها نیز، با استفاده از نتایج حاصل از ضریب کاپا برابر با 96/0 به دست آمد (001/0= p).
جدول 5. نتایج مربوط به توافق بین دو ارزیاب
|
|
ارزش |
ارزش پی |
|
میزان توافق کاپا |
96/0 |
001/0 |
- بحث و نتیجه‌گیری
در پژوهش حاضر به بررسی راهکارهای اصلاح مکالمه (شامل درخواست شفافسازی و پاسخ به آن) در کودکان کاشت حلزون شده و کودکان شنوای همتا با سن زبانی‌شان در بافت مکالمه پرداختیم. این پژوهش روی 15 کودک کم‌شنوای دارای کاشت حلزون و 15 کودک سالم همتاشده ازنظر سن زبانی با کودکان گروه کم‌شنوا انجام شد. میانگین درخواست شفافسازی در کودکان دارای کاشت حلزون بیشتر از کودکان شنوای همتا با سن زبانی‌شان بود. این نتایج می‌تواند چند دلیل احتمالی داشته باشد. گاهی کودکان دارای کاشت حلزون به دلایل مختلف، مثل سروصدای محیط ممکن است گفتۀ کودک شنوا را به‌طور کامل دریافت نکنند و همین امر باعث افزایش درخواست شفافسازی در مکالمه‌شان شود. این موضوع در کودکان شنوا هم دیده می‌شود، اما رخداد آن در کودکان کم‌شنوا بیشتر است (Lloyd, 1999; Samuelsson & Lyxell, 2014). همچنین، می‌توان گفت که علت درخواست شفافسازی بیشتر کودکان دارای کاشت حلزون درک‌نکردن گفته‌های شریک ارتباطی‌شان است (Jeanse et al., 2000). نتایج مشابهی در پژوهش‌های سموئلسن و لایکسل (2014)، لیچتیگ و همکاران (2011) و ایبرتسن و همکاران (2009) گزارش شده است. البته برای یافتن چنین نتیجه‌ای لازم است هم نقش کودکان دارای کاشت حلزون و هم نقش کودکان شنوای همتای زبانی را بررسی کرد. برخی تحقیقات نشان دادهاند که کودکان کم‌شنوا در مکالمه با کودکان آشنا، نسبت به کودکان غریبه تمایل بیشتری به استفاده از درخواست شفافسازی دارند (Meilijson et al., 2004). نکتۀ دیگر اینکه، کودکان شنوا از درخواست شفافسازی در ارتباط با کودکان کم‌شنوا اجتناب میکنند و سعی میکنند کلمات و جملات آنها را حدس بزنند. مطالعات گزارش کرده‌اند که کودکان شنوا در تعامل با کودکان کم‌شنوا به‌رغم انتظارات، میزان تقاضا‌های خود را کاهش می‌دهند و مانند یک حامی و میانجی عمل میکنند و درواقع، مسئولیت کنترل جریان مکالمه را به دست می‌گیرند. این رفتار به بروز بهتر مهارت کاربردشناسی توسط کودکان کم‌شنوا کمک بسزایی می‌کند (Most, 2010).
یافته‌های این مطالعه نشان داد که میانگین GCR کودکان دارای کاشت حلزون از کودکان شنوای همتای زبانی به‌لحاظ آماری به‌طور معنی‌داری بیشتر است که این نتیجه با مطالعات کیسی[66] و همکاران (1998)، جینز[67] و همکاران (2000) و گیلییم و میلر[68] (2006) همسو است و بر اساس آن، استفادۀ بیشتر از GCR نسبت به SCR نشان‌دهندۀ توانش ارتباطی ضعیف‌تر کودکان کم‌شنوا است. بنابراین، کودکان کم‌شنوا تمایل بیشتری دارند تا از GCR استفاده کنند. همچنین، برخی مطالعات گفته‌اند که رسش SCR نسبت به GCR طولانی‌تر بوده و با سن ارتباط دارد و اکثر کودکان تا سن 9 سالگی فرصت دارند تا بر این مهارت تسلط یابند. باتوجه‌به اینکه میانگین سنی کودکان دارای کاشت حلزون شرکت‌کننده در این مطالعه 7 سال و 3 ماه بوده، نتیجۀ به‌دست‌آمده در مطالعۀ حاضر توجیه‌پذیر است (Jeanse et al., 2000).
کودکان شنوای همتای زبانی نیز در به‌دست‌آمدن این نتایج نقش داشتند. در پژوهش حاضر، کودکان شنوا به‌طور میانگین حدود 10 ماه از کودکان دارای کاشت حلزون کوچک‌تر بودند و برخی از آنها هنوز وارد محیط آموزشی نشده بودند. پژوهش‌ها تأکید کرده‌اند که رسش مهارت درخواست شفافسازی به زمان طولانی‌تری نیاز دارد (Jeanse et al., 2000). مطالعات کاربردشناسی زبان نشان دادهاند که میان مهارت‌های کاربردشناختی و نظریۀ ذهن[69] ارتباط معناداری وجود دارد و توانایی‌های کاربردشناختی بسیار به درک نیت و قصد شریک ارتباطی مرتبط بوده و نظریۀ ذهن پیش‌بینی‌کنندۀ عملکرد کودک در مهارت کاربردشناسی است. معمولاً کودکان دارای کاشت حلزون نسبت به کودکان شنوا در فراگیری نظریۀ ذهن تأخیر دارند. بنابراین، می‌توان گفت علت احتمالی درخواست شفافسازی بیشتر در کودکان دارای کاشت حلزون با درک‌نکردن نیت و قصد شریک ارتباطی‌شان در مکالمه مرتبط است که این مسأله می‌تواند حاکی از تأخیر در رشد نظریۀ ذهنشان باشد (Champangne-Lavau & Joanette, 2009; Liu et al., 2018).
مطالعات چرچ و همکاران (2017)، دامیر (2012) و و لدربرگ و اورهارت (2000) نشان دادند که کودکان دارای کاشت حلزون نسبت به کودکان شنوا از راهبردهای اصلاح مکالمه به‌طور معناداری کمتر استفاده میکنند. نتیجۀ پژوهش حاضر دربارۀ درخواست شفافسازی با این مطالعات ناهمسوست. احتمالاً ناهمسوبودن نتایج پژوهش حاضر نسبت به سه پژوهش موردبحث به میزان زیادی به اختلاف سنی شرکت‌کنندگان در پژوهش‌ها مرتبط است. پژوهش دامیر روی کودکان 4 تا 5 ساله و پژوهش لدربرگ و اورهات روی کودکان ۲۲ تا ۳۶ ماهه انجام شد که سن پایین‌تری نسبت به آزمودنی‌های پژوهش حاضر داشتند. سن تقویمی اکثر کودکان کاشت حلزون شده در پژوهش حاضر بیشتر بود، پس این کودکان تجربۀ ارتباطی بیشتری هم داشته‌اند و این تجربه در عملکرد آنان بی‌تأثیر نیست.
پژوهش چوچی و برن (1998) نیز حاکی از آن است که راهبردهای پاسخ به درخواست شفافسازی کودکان دارای کاشت حلزون در مقایسه با کودکان شنوا تفاوت آماری معناداری ندارد. به نظر می‌رسد کودکان دارای کاشت حلزون می‌توانند با جایگزین‌کردن الگوهای ارتباطی غیرکلامی مناسب از شکست ارتباطی جلوگیری کنند (Ciocci & Baran, 1998 ).
برخی پژوهش‌ها نشان دادند که کودکان برای حفظ موضوع در حین مکالمه، باید تلاش کنند تا با پایش شریک ارتباطی، تطبیق‌دادن خود با گفته‌های او، ارائۀ پاسخ مناسب و همچنین، پرسیدن سؤال در جای مناسب، از شکست ارتباطی جلوگیری کرده و مکالمه را تداوم بخشند (Authority, 1991; Colston, 2020; McTear & Conti-Ramsden, 1992 ) و این امر توجیه‌کنندۀ ارتباط میان حفظ موضوع و درخواست شفافسازی است. در پژوهش حاضر نیز، ارتباط آماری متوسطی بین آنها دیده شد. علاوه‌براین، گزارش شده است که کودکان دارای کاشت حلزون برای جلوگیری از شکست ارتباطی و همچنین، حفظ و کنترل جریان مکالمه، نوبت خود را با استفاده از راهبرد درخواست شفافسازی در زمان طولانی‌تری نگه می‌دارند که این موضوع نشان‌دهندۀ داشتن آگاهی و تجربه دربارۀ نقص شنوایی‌شان است. درواقع، کودکان دارای کاشت حلزون در جریان مکالمه با پیش‌بینی پیام اشتباه و استفاده از راهبرد درخواست شفافسازی سعی دارند از شکست ارتباطی جلوگیری کنند. این قبیل ترفندهای کودکان دارای کاشت حلزون به‌طور کلی باعث افزایش تعداد دفعات درخواست شفافسازی می‌شود (Ibertsson et al., 2009; Tye-Murray et al., 2003). یافته‌های مطالعۀ حاضر هم، افزایش تعداد دفعات درخواست شفافسازی را نشان داد.
نکتۀ دیگر اینکه پژوهش حاضر از طرفی نشان داد که کودکان دارای کاشت حلزون از درخواست‌های شفافسازی بیشتری نسبت به کودکان عادی استفاده می‌کرده‌اند. از طرف دیگر، میانگین شکست ارتباطی در کودکان دارای کاشت حلزون به‌طور معناداری بیشتر از کودکان شنوای همتا با سن زبانی‌شان بود. این نکته می‌تواند نشان‌دهندۀ نتیجۀ جالبی باشد که البته تعجب‌برانگیز هم نیست: کودکان دارای کاشت حلزون مشکل شنوایی (یا شاید هم مشکلات زبانی ناشی از فراگیری دیرهنگام زبان) داشته‌اند که این ضعف ادراکی با بسامد بالا باعث درک ضعیف‌تر می‌شده است. بنابراین، این کودکان از درخواست شفافسازی بسیار استفاده می‌کرده‌اند تا به این طریق منظور گوینده را بفهمند. این راهبردها گاه نتیجۀ مطلوب می‌داده و گاه نیز به نتیجۀ مطلوبی منجر نمی‌شده و به شکست ارتباطی می‌انجامیده است. لازم به ذکر است که نتایج پژوهش موسوی و همکاران (1388) نشان داد که گروه کودکان کم‌شنوا کمتر از کودکان سالم همتای سنی‌شان از مهارت‌های اصلاح مکالمه استفاده کرده‌اند. نتایج پژوهش حاضر با نتایج پژوهش موسوی و همکاران ناهمسوست و شاید مهم‌ترین دلیل آن این باشد که موسوی و همکاران کودکان سالم را ازنظر سن تقویمی با گروه کم‌شنوا همتا کرده بودند، درحالی‌که در پژوهش حاضر کودکان ازنظر سن زبانی با هم همتا شدند تا بتوان نتایجی به دست آورد که بیشتر نشان‌دهندۀ تفاوت‌های کاربردشناختی دو گروه باشد.
کاربرد بیشتر درخواست‌های شفافسازی در کودکان دارای کاشت حلزون نسبت به کودکان سالم با سن زبانی برابر با آنها می‌تواند دلیل دیگری هم داشته باشد. کودکان دارای کاشت حلزون، به هر حال به میزانی با مشکلات شنوایی مواجه هستند؛ این مسأله‌ای است که برای کودکان عادی صدق نمی‌کند و به همین دلیل، نیاز بیشتری به درخواست برای شفافسازی مشاهده می‌شود. این در حالی است که کودکان سالم، به‌دلیل نداشتن مشکلات شنوایی، حتی وقتی سن زبانی همسان با کودکان کاشت حلزون دارند، راحت‌تر سخن گوینده را متوجه می‌شوند و به همین دلیل، اصولاً نیازی به طرح درخواست‌های شفافسازی زیاد ندارند. همین نکته می‌تواند عامل و دلیلی باشد برای اختلاف معنی‌دار بین درخواست‌های شفافسازی بین کودکان دارای کاشت حلزون و کودکان سالم.
علت دیگر می‌تواند این باشد که کودکان ناشنوای دارای کاشت حلزون صرفاً به علت رسش رشدی بیشتر نسبت به کودکان شنوا، مهارت بیشتری در زمینۀ تصحیح مکالمه داشته‌اند و به همین سبب، از درخواست شفافسازی بیشتری استفاده کرده‌اند.
درنهایت، یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهند که کودکان دارای کاشت حلزون رفتار ارتباطی متفاوتی نسبت به کودکان با رشد زبانی طبیعی همتاشده با سن زبانی آنان نشان می‌دهند و این مسأله می‌تواند در توانایی برقراری ارتباط آنان در محیط‌های مختلف، ازجمله محیط‌های تحصیلی و اجتماعی اثر بگذارد. بنابراین، درمانگران، مربیان و معلمان درگیر در آموزش یا احیاناً درمان این کودکان باید به این تفاوت‌های ارتباطی توجه کنند و در ارتباط با آنان از راهبرد ارتباطی مناسب استفاده کنند.
ازجمله محدودیت‌های پژوهش حاضر حجم نمونۀ پایین است. پیشنهاد می‌شود که در پژوهش‌های آتی حجم نمونۀ بیشتری در نظر گرفته شود و علاوه‌برآن، مهارت‌های کاربردشناسی مذکور در گروه شنوا ـ شنوا نیز بررسی شده و با نتایج برآمده از پژوهش حاضر مقایسه شود.
تعارض منافع
تعارض منافع نداریم.
سپاسگزاری
بدینوسیله از مسئولین محترم مهدکودک‌ها و کودکان شرکت‌کننده در پژوهش و خانواده‌های آنان تشکر و قدردانی می‌شود.
[1]. children with hearing impairment
[2]. lexical
[3]. syntactic
[4]. social context
[5]. conversational repair
[6]. request for clarification
[7]. response to request for clarification
[8]. communication breakdown
[9]. detection
[10]. evaluation
[11]. Ackerman, B. P.
[12]. resolution
[13]. communication performances
[14]. General Clarification Request (GCR)
[15]. Specific Clarification Request (SCR)
[16]. communication competence
[17]. Ciocci, S. R., & Baran, J. A.
[18]. repetition
[19]. revision
[20]. addition
[21]. cue repair
[22]. Mentis, M.
[23]. Brown, R.
مراحل براون به‌ترتیب عبارت‌اند از مرحلۀ اول (از 15 تا 30 ماهگی)، مرحلۀ دوم (حدود 28 تا 36 ماهگی)، مرحلۀ سوم (حدود 36 تا 42 ماهگی)، مرحلۀ چهارم (حدود 40 تا 46 ماهگی) و مرحلۀ پنجم (حدود 42 تا 52 ماهگی به بالا).
[24]. conversational rules
[25]. Church, A.
[26]. Dammeyer, J.
[27]. Ledderberg, A. R., & Everhart, V. S.
[28]. language knowledge
[29]. pragmatic competence
[30]. language delay
[31]. language age
[32]. Lloyd, J.
[33]. language competence
[34]. chronological age
[35]. rapid response
[36]. topic maintenance
[37]. nonverbal behavior
[38]. Samuelsson, C., & Lyxell, B.
[39]. Lichtig, I.
[40]. Ibertsson, T.
[41]. researcher-made
[42]. inclusion criteria
[43]. exclusion criteria
[44]. hearing threshold
[45]. pure tone
[46]. pre-linguistic
[47]. mean length of utterance (MLU)
[48]. item
[49]. sub-scale
[50]. باتوجه‌به اینکه ابتدا سن زبانی کودکان کاشت حلزون شده از طریق آزمون TOLD به دست آمد و سپس، با سن زبانی کودکان شنوا همسان شد و برخی از کودکان شنوا سن زبانی زیر 5 سال داشتند، به همین دلیل تعدادی از کودکان شنوا از مهدکودک و تعدادی از مدارس انتخاب شدند.
[51]. picture vocabulary
[52]. relational vocabulary
[53]. oral vocabulary
[54]. syntactic understanding
[55]. sentence imitation
[56]. morphological completion
[57]. word discrimination
[58]. word analysis
[59]. word articulation
[60]. conversational balance
[61]. inter-rater agreement
[62]. Cohen's kappa coefficient
[63]. Kolmogorov Smirnov
[64]. Mann-Whitney
[65]. inter-rater agreement
[66]. Caissie, R.
[67]. Jeanse, R. C.
[68]. Gilliam J. E., & Miller L.
[69]. Theory of mind
https://doi.org/10.1002/9781405198431.wbeal0127
http://dorl.net/dor/20.1001.1.16826612.1380.1.2.1.1
https://doi: 10.1080/13682820802052067
https://doi.org/10.1044/1092-4388(2004/053)
https://doi.org/10.1177/152574018801400104
)