Document Type : Research Paper

Author

Assistant Professor of English Language, Ilam University, Ilam, Iran.

Abstract

Given the importance of sight, which is one of the most important human senses regarding receiving environmental data, and its fundamental role in the recognition and processing of many behaviors, such as observing movements, events, and emotional states in individuals, as well as tracking and orientation, it should be expected that the performance of the blind in the process of language acquisition and learning cognitive skills was different in many aspects when compared to sighted individuals. Therefore, this study aimed to investigate and compare the metaphorical concepts of love in the daily speech of Kurdish-Persian bilingual sighted and blind adults. To this end, research data was gathered using interviews with 50 bilingual Kurdish-Persian informants aged 18-70 from the Ilam province.


Data analysis was done using descriptive and inferential statistics methods in SPSS software version 22. The results showed that, regarding the frequency of metaphors, there were no significant differences between the performance of the blind and the sighted adults. However, the frequency of the utilized sensory sources for the source domains of love was different in the speech of the two groups, where the blind used the sense of hearing significantly more than the sighted people to express love (P<0.05). Moreover, the subjects used certain source domains to express love which seemed to reflect cultural influences. In addition, the results of this study can lead to more interaction of blind subjects with society through solving their language problems. 

Introduction

One of the important topics in the study of the emotional metaphor is to investigate the issue of what source domains are used by the speakers of the language in expressing their feelings. Kövecses (2002: 16-24) by extracting the most common source and target domains in the process of metaphorization, introduces 13 source domains as follows: human body, health and illness, animals, plants, buildings and construction, machines and tools, games and sport, money and economic transactions (business), cooking and food, heat and cold, light and darkness, forces, movement and direction.
In the study of metaphorical concept of love, Kövecses (1986: 62) defines a central metaphor for love and states that it is a model for the


conceptualization of love based on the fact that love is "the unification of two complementary parts". The common conceptual metaphors that Kövecses defines for love are: love is drink: I am thirsty for your love; Love is travel: It was a winding road; Love is unity: We are two souls in one body; we are inseparable; love is intimacy: they are very friendly; Love is bound: there is a closed circle between them (Kövecses, 2002: 27-26). Considering the importance of the subject's senses, especially the sense of sight in gaining experiences and the effect of its deficiency on the different representations of skills acquired in these subjects compared to sighted ones, knowing these differences provides valuable information about how neural structures interact in language skills. Therefore, the purpose of this study is to investigate and compare the metaphorical concepts of love in the daily speech of Kurdish-Persian bilingual sighted and blind adults. In order to achieve this goal, we are trying to answer the question, what is the difference between the performance of Kurdish-Persian bilingual sighted and blind adults in understanding the conceptual metaphors of love?

Literature Review

The study of the researches carried out in the field of conceptual metaphors of love showed that this concept has been investigated mostly in literary concepts and the examination of such metaphors in daily language is one of the main differences of this research with the other researches. A few of these studies will be mentioned subsequently.
Ibrahimi et al. (2017) investigated the cognitive metaphors of love in Persian, English, and Turkish Proverbs. The results of their study showed that the mappings of love, disaster, pain, suffering, and disease


were the most frequent mappings in the Persian language, and "love is light" was the most frequent mapping in both English and Turkish languages. The results of the research of Samimifar et al. (2022) showed that the mapping "love is sorrow" with a frequency of 123 and the mapping "love is a deception" with a frequency of 16 had the highest and lowest frequency in Khosrow and Shirin, respectively.
Phuong, N. D., & Anh (2016) examined the cultural variations in conceptual metaphors of love in English and Vietnamese. 872 idioms showing social relationships have been gathered from a variety of sources such as novels, newspapers, magazines, daily interviews on radio, television, etc. Rendić (2022) did a thesis titled “A contrastive analysis of love metaphors in English and Croatian”. The findings of his study showed that although the informants of these two languages had different cultures and environments, they both used the conceptual metaphors of "love is journey" and "love is war" in these two languages. But this cultural and environmental difference made them use different tools for the same conceptual metaphors.

Methodology

To measure how the conceptual metaphors of love are processed, a qualitative method was used, so that the research data in this section was collected using interviews and data was extracted through recording the speech of blind subjects and the sighted group as a control group. In this study, vision status was considered as an independent variable, and mapping as a dependent variable. The statistical population of this study included all blind Kurdish-Persian bilingual subjects and their sighted counterparts who live in Ilam City and its surrounding cities. Among these subjects, a total of 50 adults in the age


range of 18-70 years were considered for this study, out of which 25 congenitally blind subjects were selected as the experimental group and 25 sighted peers were selected as the control group. By studying the medical files of blind subjects, those who met the conditions (adults who are illiterate to bachelor's degree, Kurdish-Persian bilingual living in Ilam province, in the age range of 18-70 years, with normal vision in the case of sighted subjects, congenital blind subjects, having average IQ, right-handedness, belonging to the middle social class) were selected. Sighted adults, who were the counterparts of blind adults, were selected from normal subjects.
In this study, two methods of descriptive and inferential statistics have been used to analyze the data. In descriptive statistics, information concerning the frequency and percentage of metaphorical expressions is provided. Also, a significant inferential analysis of the frequency comparison was performed using the chi-square test. All statistical analyses were performed in SPSS version 22 software.

Conclusion

The data analysis of this test showed that the subjects metaphorized the feeling of love using 271 metaphorical expressions in the form of 53 mappings. In the meantime, in the metaphorization of this feeling in the speech of the sighted subjects, 112 metaphorical expressions were raised through 25 mappings. On the other hand, the blind subjects expressed the feeling of love using 159 metaphorical expressions in the form of 28 mappings.
 The general comparison of the subjects' performance in the test of understanding the conceptual metaphors of love indicated that although the number of mappings used in the speech of the two groups of sighted


and blind adults was largely similar, the sensory sources used for the origin of love were different. To be more precise, the blind subjects used the sense of hearing statistically significant more than the sighted subjects to express love. Also, in some cases, subjects used specific source domains to express love, which seemed to be a reflection of cultural influences.

Keywords

  1. 1. مقدمه

داروین[1] زیست­شناس انگلیسی  در سال 1872 برای نخستین بار مطالعه در زمینه تکامل احساسات را آغاز کرد. به باور وی، عواطف، پاسخ­های سازگار[2] به شرایط محیطی هستند. بنابراین، احساس لذت و رنجش هر ­­دو واکنش­های بارز عاطفی هستند که در رفتار تمامی پستانداران مصداق دارند Steiner et al., 2001)). از نظر شناختی نیز، رشد عاطفی فرایندی تدریجی است که در اثر آن، عواطف ساده مبنای شکل‌گیری عواطف پیچیده هستند. به عقیدۀ کووچش[3] (2000)، شادی، تعجب، غم، خشم، ترس و حسادت عواطف ساده و پایه‌ای هستند (زورورز و همکاران، 1392­: 53ـ54). بر اساس دیدگاه شناختی می‌‌توان گفت که عواطف ثانویه[4] از ترکیب عواطف اولیه شکل گرفته­اند، مانند رنگ­های ترکیبی که از ترکیب سه رنگ اصلی ایجاد می­شوند (Plutchic, 1970). به نظر می­آید که در نوزادان عواطف اولیه تا 12 ماهگی و عواطف ثانویه تا قبل از دو سالگی بروز می‌کنند (­­Stipek, 1983; Borke, 1971). کووچش (2010: 1) با طرح پرسش­هایی از قبیل اینکه آیا استعاره و سایر سازوکارهای مجازی بر تفکر و شناخت افراد دربارۀ عواطف تأثیر می‌گذارند و آیا استعاره­ها می­توانند نوعی واقعیت عاطفی برای افراد ایجاد کنند، سعی دارد که توجه خواننده را به این موضوع جلب کند که مفهوم­سازی استعاری در حوزۀ عواطف، بر شناخت و دریافت افراد از مفاهیم عاطفی تأثیرگذار است.

یکی از موضوع‌های مهم در مطالعۀ استعارۀ احساس بررسی این مسأله است که گویشوران زبان در بیان احساسات خود از چه حوزه­های مبدأیی استفاده می­کنند. رویکرد جدید به استعاره در حوزۀ زبان­­­شناسی شناختی به کتاب استعاره‌هایی که با آنها ‌زندگی می‌کنیم[5] اثر لیکاف و جانسون[6] (1980) برمی­گردد که در تقابل با دیدگاه سنتی به استعاره ـ تلقی استعاره به‌عنوان یک آرایۀ ادبی ـ بود. در مطالعات زبان‌شناسی شناختی، استعاره مجموعه­ای از فرایندهای ذهنی ـ زبانی است که ناشی از نگرش مفهومی و ذهنی در برخورد با اشیاء و محیط پیرامون است. به باور زبان‌شناسان شناختی، استعاره پدیده­ای شناختی است و آنچه در زبان بروز می‌یابد، تنها نمود این پدیدۀ شناختی است. لیکاف (1993: 1-4) در مقالۀ نظریه معاصر استعاره این فرایند را الگوبرداری میان‌حوزه­ای در نظام مفهومی می‌داند که ضمن آن حوزۀ مقصد که انتزاعی­تر است از حوزۀ مبدأ که عینی­تر است، الگوبرداری‌ می‌کند.

در بررسی مفهوم استعاری عشق، کووچش (1986: 62) یک استعارۀ مرکزی برای عشق تعریف می­کند و بیان می­دارد که برای مفهوم­سازیِ عشق انگاره‌ای است که بر اساس آن عشق «یکی‌شدن دو بخش مکمل هم» است. کووچش برای مفاهیم احساسات و عواطف و مخصوصاً «احساسات پایه­ای»، مانند خشم، ترس، شادی، غم و عشق حوزه­های عمومی مبدأ را با استناد به پژوهش­های خود و دیگر پژوهشگران معرفی می­کند؛ هرچند او بر این باور است که این فهرست باتوجه‌به پژوهش­های پیش‌رو می­تواند دستخوش تغییر شود. استعاره‌های مفهومی رایجی که کووچش برای عشق تعریف می­کند عبارت‌اند از: الف) عشق نوشیدنی است: تشنۀ عشقم؛ ب) عشق سفر است: راه پرپیچ‌و‌خمی بود؛ ج) عشق اتحاد است: دو روح­ایم در یک بدن، جدایی‌ناپذیریم؛ د) عشق صمیمیت است: آنها خیلی صمیمی­ هستند و ه) عشق بند است: یک حلقۀ بسته بین آنها وجود دارد (Kövecses, 2002: 26-27). باتوجه‌به اهمیت حواسِ افراد، به­ویژه حس بینایی در کسب تجربیات و تأثیر نقص آن بر بازنمایی متفاوت مهارت‌های کسب‌شده در این افراد، شناخت این تفاوت­ها اطلاعات ارزشمندی را در مورد چگونگی تعامل ساختارهای عصبی در مهارت­های زبانی به ما می‌دهد. از‌این­رو، هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی و مقایسۀ مفاهیم استعاری عشق در گفتار روزمرۀ بزرگسالان بینا و نابینای دوزبانه کردی ـ فارسی است و در راستای دستیابی به این هدف، درصدد پاسخ به این پرسش هستیم که چه تفاوتی میان عملکرد بزرگسالان بینا و نابینای دوزبانۀ کردی ـ ­فارسی در درک استعاره­های مفهومی عشق وجود دارد.

باتوجه‌به محدودیت مطالعات زبان­شناختی در زمینۀ گفتار افراد نابینا در زبان‌های خارجی و نبود این قبیل مطالعات در گفتار دوزبانه­های نابینای کردی ـ فارسی، یافته­های حاصل از این پژوهش تفاوت­ها و شباهت­های ذهنی و زبانیِ بازنمایی مفهوم استعاری عشق را در این افراد نشان می­دهد. از این طریق می­توان به ساختارهای ذهنی این دو گروه پی برد و با شناخت نقاط ضعف افراد نابینا نسبت به بینایان، به برطرف‌کردن آنها پرداخت. ازاین­رو، با برطرف‌شدن مشکلات زبانیِ این افراد تعامل آنها با اجتماع بیشتر خواهد شد و بسیاری از مشکلات جسمی، مادی و ... آنها برطرف خواهد شد.

  1. پیشینه پژوهش

بررسی پژوهش­های انجام­شده در زمینۀ استعاره­های مفهومی عشق نشان داد که این مفهوم بیشتر در آثار ادبی بررسی شده و بررسی اینگونه استعاره­ها در زبان روزمره، یکی از نوآوری‌های پژوهش حاضر است. در ادامه، به‌اختصار به برخی از پژوهش‌های صورت‌گرفته توسط پژوهشگران ایرانی اشاره می­شود. 

هاشمی و قوام (1392) مفهوم عشق را بر اساس بازیابی عناصر واژگانی در قلمروهای حسی این مفهوم در رسالة سوانح العشّاق خواجه احمد غزّالی بررسی کردند. هدف آنها مشخص‌کردن شبکه­های استعاری و دستیابی به استعاره­های کانونی و اصلی این مفهوم و رسیدن به دیدگاه نویسنده دربارة عشق بوده است. پژوهشگران با بررسی مفهوم عشق از دیدگاه استعارة شناختی در متون خواجه احمد غزالی نشان داده­اند که دیدگاه وی به عشق عاشقانه نیست، بلکه زاهدانه و عابدانه است. زرقانی و همکاران (1392) در مقاله­ای با عنوان تحلیل شناختی استعاره­های عشق در غزلیات سنائی به بررسی این­گونه استعارات پرداختند. تحلیل داده­ها نشان داد که بررسی شگردهای بلاغی سنائی در ساختن استعاره­ها، به­ویژه استعاره‌های شناختی، باعث می­شود که استعاره­های مفهومی عشق در این اشعار از جنبه‌ای دیگر به تصویر کشیده شوند. همچنین، با این تغییر زاویۀ دید می­توان به نتایجی گوناگون و حتی ناهمگون دست یافت. قوام و اسپرغم (1394) نیز، استعاره­های «عشق» را به‌عنوان یکی از مفاهیم بنیادی زندگی بشر در دوبیتی­های عامیانۀ منطقۀ خراسان بر اساس نظریۀ استعارۀ شناختی مورد بررسی قرار دادند. بررسی داده­ها نشان داد که این استعاره­ها و مصداق‌های آنها، تأثیر فرهنگ، اقلیم و ایدئولوژی شعرا بر نوع استعاره­ها را آشکار می­کنند. همچنین، نتایج تحلیل داده­ها سلسله­مراتب استعاری و نظام حاکم بر این استعاره­ها را مشخص می­کند. همچنین، ناصرو و کوهنورد (1395) در پژوهش خود با استفاده از روش توصیفی ـ ‌تحلیلی در پی دستیابی به الگویی شناختی از مفهوم‌سازی غم و عشق در این اشعار هستند تا از این طریق بتوانند به ویژگی‌های زبانی و فرهنگی شاعر دست یابند و ارتباط استعاره با نظام فکری و اندیشگانی شهریار را نشان دهند. پربسامدترین حوزه‌های مشترک در موضوعات غم و عشق عبارت بودند از «اشیاء»، «انسان»، «مکان» و «خوراک». پورابراهیم و همکاران (1396) استعار­ه­های مفهومی عشق در زبان شعر و زبان روزمره را به‌صورت تطبیقی مورد بررسی قرار دادند. یافته­های این پژوهش نشان داد که استفاده از این سازوکارها به‌همراه تصویرهای استعاری و جاندارپنداری، از جمله عوامل تأثیرگذار در ایجاد تفاوت میان مفهوم‌سازی‌های شعری و غیرشعری عشق در زبان فارسی به شمار می‌رود. ماندعلی و همکاران (1396) به‌منظور تحلیل و بررسی استعارۀ مفهومی عشق در شعر ابن فارض و سلطان با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و در چارچوب رویکرد تطبیقی مکتب امریکایی، حوزه­های مفهومی مشترک و متفاوت در شعر این دو شاعر را مورد بررسی تطبیقی قرار دادند. پس از تحلیل داده­ها مشخص شد که دین، شراب، آتش، سفر، پادشاه و دریا حوزه­های مشترک برای مفهوم­سازی عشق در شعر ابن فارض و سلطان ولد هستند.

ابراهیمی و همکاران (1397) به بررسی استعاره­های مفهومی حوزه عشق در آینه ضرب‌المثل­های سه زبان فارسی، انگلیسی و ترکی پرداختند. نتایج مطالعۀ آنها نشان داد که نگاشت­های عشق، بلا، درد، رنج و بیماری پربسامدترین نگاشت­­ها در زبان فارسی بودند و «عشق روشنایی است» پربسامدترین نگاشت­ در دو زبان انگلیسی و ترکی بود. در مجموع، به‌ترتیب «انسان/ بدن انسان» در زبان فارسی، «روشنایی و تاریکی» در زبان انگلیسی و «انسان/ بدن انسان» در زبان ترکی پربسامدترین حوزه­های مبدأ برای مفهوم­سازی عشق بودند. سبزعلی­پور و رستمی جوریابی (1397) به بازخوانی و انعکاس استعاره‌های عشق در قالب واژگان جنگ، در دو اثر ادبی (غزلیات) عطار و عراقی پرداختند. یافته­های پژوهش آنها بر به­کارگیری گسترۀ واژگانی حوزۀ جنگ و انطباق و وام‌دهی آن به حوزۀ عشق دلالت داشت. عباسی (1397) در پژوهشی به تفاوت استعاره در دیدگاه‌های ادبی و شناختی پرداخت و به بسامد بالای استعاره­های عواطف، به­ویژه استعارۀ عشق، در متون ادبی اشاره کرد. از جمله دستاوردهای پژوهشِ وی آن بود که عطار در تذکره­الاولیاء برای مفهوم­سازی عشق از مفاهیم عینی، حوزه­های ملموس مکان­ها، جانداران و برخی مفاهیم ذهنی برای حوزه مبدأ استفاده کرده است. همچنین، وی در بررسی­های خود مشاهده کرد که استعاره­های شیءبنیاد و استعاره­های ساختاربنیاد به­ترتیب بیشترین بسامد را از میان 166 استعارۀ استخراج‌شده داشتند و در مجموع، 43 درصد از کل استعاره­های به‌کاررفته را تشکیل می‌دادند.

 هدفِ عبیدی و رومیانی (1398) از بررسی استعارۀ مفهومی عشق در آثار نظامی شناسایی استعاره‌های کانونی و اصلی عشق در مثنوی و کشف دیدگاه نظامی در مورد عشق است. پژوهشگران با بررسی این استعاره­ها به این نتیجه رسیدند که از نظر نظامی سوزندگی، مست‌کنندگی و ذی‌شعور‌بودن عشق بیشتر از سایر جنبه‌های آن برجسته است. همچنین، از نظر وی، عاشق بیمار، دنباله­رو و نیازمند معشوق است، در­حالی­که اقتدار برای معشوق است. نتایج پژوهش صمیمی­فر و همکاران (1400) نشان داد که نگاشتِ «عشق، غم است» با  بسامد 123 و نگاشتِ «عشق، فریب است» با بسامد 16 به‌ترتیب بیشترین و کمترین بسامد را در خسرو و شیرین داشتند.

فونگ و آنه[7] (2016) تغییرات فرهنگی در استعاره­های مفهومی عشق را در دو زبان انگلیسی و ویتنامی با استفاده از 872 استعاره مفهومی  به­کاربرده شده پیرامون عشق در مجلات، روزنامه­ها، رمان­ها و مصاحبه­های روزانه از رادیو و تلویزیون بررسی کردند. رندیک[8] (2022) به بررسی مقابله­ای استعاره­های مفهومی عشق در دو زبان انگلیسی و کرواتی پرداخت. یافته­های مطالعۀ وی نشان داد که اگرچه گویشوران این دو زبان از منظر فرهنگ و محیط زندگی تفاوت داشتند، اما هر دو گروه، استعاره‌های مفهومی «عشق سفر است» و «عشق جنگ است» را در این دو زبان به­کار بردند. لازم به ذکر است که این تفاوت فرهنگی و محیطی باعث شده بود که آنها از ابزارهای متفاوتی برای استعاره­های مفهومی یکسان استفاده کنند. برای مثال، هر دو زبان رابطۀ عاشقانه را در قالب وسیلۀ نقلیه نشان می‌دادند؛ در زبان انگلیسی از کشتی استفاده می­شد و در زبان کرواتی، افزون­بر کشتی از واگن هم استفاده می­شد. الخزاله و الذوبی[9] (2022) به بررسی مقابله­ای استعاره­های مفهومی عشق در شعرهای انگلیسی و عربی پرداختند. پژوهشگران به­صورت تصادفی 200 شعر را انتخاب کردند و آنها را به‌صورت کمی و کیفی تجزیه و تحلیل کردند. نتایج بررسی آنها نشان داد که هر دو زبان از استعاره­های مفهومی عشق در اشعارخود بهره می­برند. به­طور‌کلی، 19 مضمون عاشقانه در این اشعار مشاهده شد که از این میان مفاهیم سفر، جادو، جنون و یکی­شدن بیشترین کاربرد را داشتند. افزون­براین، ترانه­های عربی بیشتر از مضامین سیال، آتش و مکان برای بازنمایی عشق بهره می­بردند، درحالی­که ترانه­های انگلیسی بیشتر از مضامین جادو، جنون، جنگ و بازی استفاده می­کردند.

برخلاف پژوهش­های پیشین که به مقایسۀ استعارۀ مفهومی عشق در آثار ادبی یا در دو زبان متفاوت پرداخته­اند؛ پژوهش حاضر با روشی متفاوت به مقایسۀ استعارۀ مفهومی عشق در گفتار افراد نابینا و افراد بینا پرداخته است. از این رهگذر می‌توان تفاوت زبانی این دو گروه را نشان داد و تأثیر محرومیت از بینایی بر شکل­گیری استعاره­ها را نشان دهد.

  1. مبانی نظری

چارچوب نظری استعارۀ مفهومی عشق در پژوهش پیش‌رو، چارچوب کووچش (2002) در کتاب استعاره: مقدمه­ای کاربردی[10] است. کووچش در تعریف استعاره از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی می‌گوید که «استعاره عبارت است از درک یک حوزۀ مفهومی در قالب حوزۀ مفهومی دیگر»، مانند زندگی به­مثابه سفر، بحث‌وجدل به­مثابه جنگ، عشق به­مثابه سفر، نظریه به­­مثابه ساختمان، فکر به­مثابه غذا، سازمان اجتماعی به­مثابه گیاه و بسیاری دیگر که همگی نمونه­هایی جاری در فکر و زبان ما هستند. یک راه ساده و کوتاه برای توصیف و ارائۀ چنین دیدگاهی به استعاره می­تواند این باشد: حوزۀ مفهومی (الف) همان حوزۀ مفهومی (ب) است که به آن استعارۀ مفهومی گفته می­شود. آنچه جرجانی درباره استعاره به ­دست می­دهد، الگوی کارهای پس از او قرار می­گیرد و کم­و­بیش تا به امروز در مطالعات سنتی دیده می­شود. بر اساس آرای جرجانی، استعاره نوعی جانشینی معنایی برحسب تشابه است و این دقیق­ترین تعریفی است که درباره این فرایند می­توان به ­دست داد. وی برای تعیین چند‌و‌چون این تشابه به این نکته اشاره دارد که جانشینی مشبهٌ­به به­جای مشبه تنها به­‌دلیل وجود یک صفت مشترک صورت می­پذیرد (ابودیب، 1370؛ به‌نقل از صفوی، 1387: 266).

 استعارۀ مفهومی از دو حوزۀ مفهومی تشکیل می­شود که در آن یک حوزه بر اساس حوزۀ دیگر درک می­شود. هر حوزۀ مفهومی، مجموعۀ منسجمی از تجربیات است. ازاین­رو، مثلاً ما به پشتوانۀ مجموعه دانش منسجمی که دربارۀ سفر در اختیار داریم، برای درک مفهوم زندگی از آن بهره می­بریم (Kövecses, 2002: 4). ضروری است که استعارۀ مفهومی را از عبارات زبانی استعاری بازشناسیم. عبارات زبانی استعاری، واژه‌ها یا عبارت­هایی هستند که خاستگاهشان، زبان یا اصطلاحات حوزۀ مفهومی عینی­تر است (Kövecses, 2002: 4). این دو حوزه در استعاره­های مفهومی نام‌های خاصی دارند. آن حوزۀ مفهومی که ما از آن عبارات استعاری را استخراج می­کنیم تا حوزۀ مفهومی دیگری را درک­ کنیم، حوزۀ مبدأ و آن حوزۀ مفهومی را  که بر اساس حوزۀ مبدأ درک می­شود، حوزۀ مقصد می­نامیم (Kövecses, 2002: 4). بنابراین، زندگی، بحث­و­جدل، عشق، نظریه، فکر، سازمان اجتماعی و غیره حوزه­های مقصد هستند، در حالی‌که سفر، جنگ، ساختمان، غذا، گیاه و غیره حوزه‌های مبدأ تلقی می‌شوند. در­واقع، حوزۀ مقصد حوزه­ای است که ما سعی می‌کنیم آن را به‌واسطۀ کاربرد آن در حوزۀ مبدأ درک کنیم (Kövecses, 2002: 16­­). لیکاف و جانسون (1980) استعاره­های مفهومی را بر­حسب ویژگی‌های قلمرو مبدأ به استعاره­های ساختاری[11]، جهتی[12] و هستی‌شناختی[13] تقسیم می­کنند.

زبان­شناسان شناختی بر این باورند که استعاره­ها علاوه­بر صورت زبانی، مانند استعاره­های موجود در نمادها، علائم، رنگ­ها، تصویرها و هنرهای گوناگون صورت غیرزبانی نیز دارند؛ به‌این­ترتیب، فرد با مفهوم­سازی یک قلمرو ذهنی برحسب قلمرو ذهنی دیگر، مفاهیم انتزاعی، مانند زمان، حالت­ها، علیّت و هدف را به‌صورت استعاری بیان می­کند. در­واقع، استعاره همان نگاشت بین قلمروهاست (Lakoff & Johnson, 1980:137). بر اساس انگارۀ کووچش (23­: 2002)، اساسی‌ترین استعاره­های مفهومیِ عواطف خشم، ترس، شادی و غم هستند. سیزده حوزۀ مبدأ معرفی­شده از سوی وی عبارت‌اند از: اعضای بدن، سلامتی و بیماری، حیوانات، گیاهان، ساختمان و بناها، ابزار و ماشین‌آلات، ورزش و بازی، پول و معاملات اقتصادی، آشپزی و غذا، گرما و سرما، تاریکی و روشنی، نیرو، حرکت و جهت. حوزه­های مقصد متعارفی که کووچش به آنها اشاره می­کند عبارتند از: احساس، امیال، اخلاق، تفکر، جامعه/ملت، سیاست، اقتصاد، روابط انسانی، ارتباط، زمان، زندگی و مرگ، مذهب، رخداد و فعالیت­ها. استعاره­ها از طریق نگاشت­های نظام­مند میان این حوزه­های مبدأ و مقصد شکل می‌گیرند. کووچش ( 91:2010) در تعریف نگاشت می­آورد که رابطه در استعاره مفهومی، میان دو واحد یا دو مجموعه به شکل تناظر یک‌به‌یک صورت می­گیرد که به آن «نگاشت» یا «انطباق» می­گویند. به عقیدۀ لیکاف (1993: 4)، نمونه­هایی مانند رابطۀ ما به آخر خط رسیده[14] و ازدواج ما به بن­بست رسیده[15] نشان می­دهند که تمام این ساختها از الگوی مفهومی «عشق سفر است» تبعیت می­کنند که در آن عاشق متناظر است با مسافر، موانع و خطرات موجود در راه منطبق­اند با موانعی که عاشق در راه رسیدن به معشوق با آنها مواجه می­شود و رابطۀ عاشقانه با وسیلۀ سفر متناظر است. لیکاف مجموعۀ تناظرهای موجود میان دو طرفِ استعاره عشق سفر است[16] را «­نگاشت» می­نامد.

  1. روش­ پژوهش

به‌منظور سنجش چگونگی پردازش استعاره­های مفهومیِ عواطفِ عشق از روش کیفی استفاده شد. داده­های پژوهش از طریق مصاحبه و استخراج داده­ها از طریق ثبت گفتار گویشوران نابینا و گروه بینا (به‌عنوان گروه کنترل) گردآوری شد. در پژوهش حاضر، وضعیت بینایی به‌­عنوان متغیر مستقل و  نگاشت به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. جامعۀ آماری این پژوهش شامل50 نفر بزرگسالِ دوزبانه کردی ـ فارسی­زبان نابینا و همتایان بینای آنها در ردۀ سنی 18ـ70 سال که ساکن شهر ایلام و شهرستانهای اطراف آن بودند، می‌شد. از این تعداد، 25 نفر نابینای مادرزاد به‌عنوان گروه آزمایش و 25 نفر همتای بینا به­عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. دلیل تمرکز پژوهش حاضر بر افراد نابینای مادرزاد این است که درک این افراد از محیط اطراف بدون تجربۀ دیداری شکل می­گیرد، در مقابل، اگر فرد در دوران کودکی و یا دورانی بعد از تولد نابینا شده باشد و تجربه دیدن را کسب کرده باشد، می­تواند بر اساس تجربه­های دیداری پیشین، سؤالات آزمون­ها را تحلیل کند و به آنها پاسخ دهد. ازاین­رو، افراد نابینای غیرمادرزاد از پژوهش کنار گذاشته شدند. نابینایان مادرزاد بزرگسال از مرکز توان­بخشی شمیم کوثر واقع در استان ایلام به آزمونگر معرفی شدند و پروندۀ پزشکی آنها در اختیار آزمونگر قرار گرفت. با مطالعۀ پرونده­های پزشکی این افراد، کسانی را که واجدشرایط بودند (نابینایان مادرزاد با میزان تحصیلات بی­سواد تا کارشناسی، دوزبانۀ کردی ـ فارسی‌زبان ساکن استان ایلام، محدوده‌ سنی 18ـ70 سال، ، بهرۀ هوشی متوسط، راست­دستی، تعلق‌داشتن به طبقۀ اجتماعی متوسط) انتخاب شدند. افراد بزرگسال بینا نیز افرادی با وضعیت بینایی طبیعی و همتای نابینایان بزرگسال بودند.

داده­های پژوهش در این آزمون به دو صورت گردآوری شدند؛ در مرحلۀ اول، در اتاقی ساکت، از هریک از آزمودنی­های گروه‌های آزمایش و کنترل سؤالاتی در مورد خاطراتشان در زمینه تجربه عشق در زندگی­شان پرسیده شد تا از این طریق آنها بتوانند به خاطراتشان فکر کنند و این خاطرات برایشان تداعی شود. هدف از تعریف خاطرات توسط آزمودنی­ها این بود که از این طریق افراد در موقعیت وصال و فراق قرار گیرند و بتوانند به­درستی آن حالت خود را در هنگام یادآوری خاطرات تلخ‌و‌شیرین در قالب عبارات استعاری توصیف کنند. باید یادآور شد که سؤالات به زبان فارسی از آزمودنی­ها پرسیده شد و آنها به دو زبان فارسی و کردی به سؤالات پاسخ دادند. زمانی­که آزمودنی­ها عبارت استعاری را به کار نمی­بردند، آزمونگر به آنها می­گفت که در آن لحظه حس‌و‌حال آنها مانند چه چیزی بود و با طرح این قبیل سؤالات، سعی بر آن بود تا آزمودنی­ها به بیان عبارات استعاری ترغیب شوند. در برخی موارد که آزمودنی­ها به بیراهه می­رفتند، با ارائۀ چندین نمونه عبارت استعاری راهنمایی می‌شدند. مدت زمان گفتگو با آزمودنی­های بینا حداکثر 30 دقیقه و با آزمودنی­ها نابینا حداکثر 45 دقیقه به طول انجامید. ازآنجایی‌که برقراری ارتباط با افراد نابینا زمان‌برتر بود، به آنها زمان بیشتری اختصاص داده شد.

در مرحلۀ دوم، فایل­هایی صوتی با محتوای عشق برای آزمودنی­ها پخش شد تا مشخص گردد که آیا آنها متناسب با بافت ساخته‌شده و با استفاده از عبارات استعاری، احساسات خود را به‌درستی هنگام یادآوری رخدادهای تلخ‌و‌شیرین نشان می‌‌دهند یا خیر. از جمله فایل­های صوتی مربوط به این حس می‌توان به پخش صوتی صحنه­هایی از فیلم­های سام و نرگس، طلا، شنای پروانه، دوئت، تایتانیک، چند متر مکعب عشق و صداهایی شبیه عشق اشاره کرد. زمان تقریبی فایل­های مربوط به عشق 30 دقیقه بود. پس از اتمام پخش این فایل­های صوتی، از آزمودنی­ها خواسته ­شد که خود را در آن موقعیت تصور کنند. سپس، از آنها خواسته ­شد که حسی را که در این موقعیت­ها به آنها دست می‌دهد، به چیزی تشبیه کنند. هنگامی‌­که آزمودنی­ها به توصیف حالات خود در موقعیت­های عاشق‌شدن، وصال و جدایی می‌پرداختند، صدای آنها ضبط می­شد. هدف از این کار آن بود که آزمودنی­ها در آن موقعیت­ها قرار گیرند تا بتوانند به­درستی عبارات استعاری مربوط به لحظۀ رخداد آن موقعیت­ها را  بیان کنند. هنگامی‌که اجرای این آزمون به پایان رسید، آزمونگر، تمام صداهای ضبط­شدۀ آزمودنی­ها را روی برگه پیاده کرد و عبارات استعاری مربوط به حس عشق را از میان گفتار آنها استخراج نمود. درنهایت، برای استعاره‌های مفهومی استخراج­شده، نگاشت‌های مربوط به هر یک از عواطف، بر اساس انگاره کووچش (2002) تعیین ­شدند.

در پژوهش حاضر، برای تحلیل داده­ها از دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در آمار توصیفی، اطلاعات مرتبط با فراوانی و درصد عبارات استعاری ارائه شده است. همچنین، تحلیل استنباطی معنی­داری[17] مقایسۀ فراوانی­ها با استفاده از آزمون خی ـ دو[18] انجام گرفت. تمامی تحلیل­های آماری در نرم­افزار  SPSS نسخه 22 انجام شد. افزون­براین، برای انجام این پژوهش، رضایت آزمودنی­های نابینا و گروه­های کنترل به­شرط منتشر نکردن اطلاعات شخصی آنها کسب شد. به هر یک از افرادِ آزمودنی و حراست سازمان بهزیستی شهر ایلام اطمینان­خاطر داده شد که از اطلاعات گرد‌آوری­شده از افراد تنها به‌منظور انجام پژوهش‌های علمی استفاده خواهد شد.

  1. تجزیه و تحلیل داده­ها

در این پژوهش فرض بر این بود که افراد نابینای مادرزاد به‌دلیل محرومیت از حس بینایی، به‌گونه­ای متفاوت از افراد بینا استعاره­های مفهومی عشق را بازنمایی و پردازش می­کنند. به‌بیان‌دقیق‌تر، پیش‌بینی این فرضیه آن بود که افراد نابینا، برخلاف افراد بینا از واژه­هایی با منشأ دیداری در تولید استعاره­ استفاده نمی­کنند و به‌این‌منظور، از سایر حواس خود بهره می­برند. به‌منظور تحلیل داده­ها در این بخش، هر یک از نگاشت­ها و عبارت­های استعاری مربوط به آنها به‌صورت جداگانه برای دو گروه­ آزمودنی بینا و نابینا در قالب جدول­هایی نشان داده شد؛ به این صورت که در یک ستون، نگاشت­­های مربوط به قلمروهای مبدأ عشق و در ستون مقابل آن، تعدادی از عبارات استعاری مربوط به آن نگاشت آورده شد. برای نشان­دادن تمایز میان ‌نگاشت­‌ها و عبارات استعاری مربوطه در متن، نگاشت­­­ها درون گیومه و عبارات استعاری به‌صورت ایتالیک نشان داده شدند.

5ـ1. استعاره­های مفهومی عشق در گفتار آزمودنی­های بینا         

تمامی نگاشت­ها و عبارت­های استعاری مرتبط با قلمرو مبدأ عشق در گفتار آزمودنی‌های دوزبانۀ کردی ـ فارسی­زبان بینا در جدول (1) ارائه شده است. بایستی خاطر نشان کرد که برای استخراج داده­ها در مورد احساس افراد در لحظۀ عاشق‌شدن و دوری آنها از معشوق سؤال­هایی پرسیده شد.

تعداد کل نگاشت­­­های مربوط به قلمروی مبدأ عشق در گفتار آزمودنی‌های بینای این پژوهش 25 عدد بود که از این میان، نگاشت­­‌های «عشق سبکی است»؛ «عشق شادی است»؛ «عشق روشنایی و نور است» و «عشق تغییر حالت بدن است»، به‌ترتیب با فراوانی 11، 9، 8 و 7 عبارت استعاری، بیشترین بسامد وقوع را داشتند. افزون­براین، نگاشت‌‌های «عشق مکان زیباست»؛ «عشق نزدیکی و یکی‌شدن است»؛ «عشق اسارت و بند است»؛ «عشق آرامش است» و «عشق بار است» با فراوانی 2 عبارت استعاری کمترین بسامد وقوع را داشتند.

داده­های مندرج در جدول (1) نشان می­دهند که افراد بینا تمام حواس خود را برای استعاره‌سازی در قلمرو مبدأ عشق به ­کار می­گرفتند‌؛ برای مثال، می­توان به این ­ نگاشت­­­ها و عبارت­های استعاری در گفتار این افراد اشاره کرد: الف) نگاشت­­ با منشأ بینایی: «­عشق روشنایی و نور است­» در عبارت­های استعاری چشمام برق می­زنه؛ انگار دنیا رو چراغونی کردن؛ همه­جا رو واضح می‌بینم؛ انگار عینک زدم و همه‌چیز برای واضح و روشنه؛ ب) نگاشت­ با منشأ چشایی: «عشق شیرینی است» در عبارت­های استعاری قند تو دلم آب می­شه؛ زندگی مثل عسل شیرین می‌شه؛ همه­چیز طعم شکلات می‌ده؛ ج) نگاشت­­ با منشأ بویایی: «­عشق  بوی خوش است­» در عبارت­های استعاری بوی خوب طبیعت رو حس می­کنم؛ همه‌چیز بوی تازگی می­ده؛ همه‌جا بوی جشن می­ده؛ عطر خوشی رو کنارم حس می­کنم؛ د) نگاشت­ با منشأ شنیداری: «شادی بلندی و رسایی است» در عبارت‌های استعاری یهویی صدام مثل شیپور می­شه؛ اینقدر بلند حرف می­زنم انگار بلندگو قورت دادم؛ مثل جیرجیرک همه‌ش جیغ می­کشم؛ صدام همه‌جا می­پیچه و ه) نگاشت­ با منشأ لامسه: «­عشق سرما است­» در عبارت­های استعاری بدنم از سرما لمس می­شه؛ یهویی یخ می­کنم؛ انگار آب سرد ریختن روم؛ بدنم از شدت سرما مورمور می­شه، مثل بید به خودم می­لرزم؛ میرم رو ویبره.

جدول 1. ­نگاشت­­های حوزۀ عشق در گفتار آزمودنی‌های دوزبانه کردی ـ فارسی­زبان بینا

نگاشت­ عشق

بسامد وقوع

نگاشت عشق

بسامد وقوع

عشق سیری است

4

عشق بی­تحرکی است

3

عشق شادی است

9

عشق دین است

4

عشق  گیاه است

4

عشق تغییر حالت بدن است

7

عشق سبکی است

11

عشق سرعت و گذرایی است

4

عشق رنگارنگ است

5

عشق آرامش است

2

عشق گرما است

4

عشق بار است

2

عشق روشنایی و نور است

8

عشق غم و رنج است

4

عشق شیرینی است

3

عشق سرما است

6

عشق بلندی و رسایی است

4

عشق نیرو است

6

عشق مکان زیباست

2

عشق  مالکیت است

4

عشق نزدیکی و یکی‌شدن است

2

عشق اسارت و بند است

2

عشق متولد‌شدن/ زندگی است

5

عشق  بوی خوش است

4

عشق زیبایی است

3

................................

..........

 

 

 

5ـ2. استعاره­های مفهومی عشق در گفتار آزمودنی­های نابینا

جدول­ (­2­­)­ ­نگاشت­ها و عبارات استعاری مربوط به قلمروی مبدأ عشق در گفتار آزمودنی‌های نابینا را نشان می­دهد. نگاشت­­­های «عشق سبکی است» با فراوانی 13 عبارت استعاری، «عشق تغییر حالت بدن است» با فراوانی 8  عبارت استعاری و «عشق بوی خوش است»، «عشق تحرک است»، «عشق طعم خوش است»، «عشق بلندی و رسایی است» و «عشق سرعت و گذرایی است» هر یک با فراوانی 7 عبارت استعاری، بیشترین فراوانی را از میان 28 ­­نگاشت­ و 159 عبارت استعاری مربوط به قلمروی مبدأ عشق در گفتار آزمودنی‌های نابینا داشتند. همچنین، ­نگاشت­های «عشق دستگاه است»، «عشق بیقراری است»، «عشق جنون است»، «عشق مالکیت است» و «عشق زیبایی چهره است» با 3 عبارت استعاری کمترین بسامد وقوع را در این گروه داشتند.

بر اساس داده‌های مندرج در جدول (2) می­توان گفت افراد نابینا نیز مانند سایر گروه­های آزمودنی، تمام حواس خود را برای استعاره‌سازی در قلمروی مبدأ عشق به ­کار می­گیرند‌؛ برای نمونه، می­توان به این نگاشت­ و عبارت­های استعاری در گفتار افراد این گروه اشاره کرد: الف) نگاشت با منشأ بینایی: «عشق زیبایی چهره است» در عبارت­های استعاری صورتم زیبا می­شه؛ صورتم پهن و بزرگ می­شه؛ پوستم لطیف و زیبا می‌شه؛ ب) نگاشت با منشأ چشایی: «­عشق طعم خوش است» در عبارت­های استعاری حرف­های همه برام شیرین می­شه؛ مزه دهنم شیرین می‌شه؛ همه‌چیز خوشمزه می‌شه؛ ج) نگاشت با منشأ شنیداری: «­عشق صدای زیباست» در عبارت­های استعاری صدای شادی توی سرم می­پیچه؛ صدای زیبایی توی سرم می پیچه؛ صدای همه­کس و همه‌چیز دل­انگیز می‌شه؛ آهنگ شادمانی رو از همه­جا می­شنوم؛ آواز شادی سر می­دهم؛ د)  نگاشت با منشأ بویایی: «­عشق بوی خوش است‌» در عبارت‌های استعاری همه­چیز بوی تازگی می‌ده؛ عطر خوش چمن­زار به مشامم می­رسه؛ عطر خاصی کنارم حس می­کنم؛ ه) نگاشت با منشأ لامسه: «عشق سرما است» در عبارت­های استعاری دستهام یخ می‌شن؛ آب یخ می­ریزن رو سرم؛ اینقدر درونم خنک می­شه که انگار آب روی آتیش ریختن، تمام بدنم یخ می‌شه؛ مثل بید می­لرزم.

 

 

جدول 2. نگاشت­­­­های حوزۀ عشق در گفتار آزمودنی‌های دوزبانه کردی ـ فارسی­زبان نابینا

نگاشت عشق

بسامد وقوع

نگاشت­ عشق

بسامد وقوع

عشق سرما است

5

عشق آزادی است

6

عشق گرما است

6

عشق مالکیت است

3

عشق بوی خوش است

7

عشق زیبایی چهره است

3

عشق مالکیت است

7

عشق سلامتی است

6

عشق گیاه است

5

عشق زیبایی­ است

5

عشق سبکی است

13

عشق سیری است

6

عشق روشنایی و نور است

6

عشق سرعت و گذرایی است

7

عشق صدای زیباست

5

عشق طعم خوش است

7

عشق زندگی دوباره است

4

عشق شادی است

6

عشق تغییر حالت بدن است

8

عشق بلندی و رسایی است

7

عشق پوشش رنگی و نو است

6

عشق بی­قراری است

3

عشق پایین است

5

عشق جنون است

3

عشق تحرک است

7

عشق نیرو است

4

عشق دستگاه است

3

عشق جانور است

6

5ـ3. مقایسۀ قلمروهای مبدأ عشق در گفتار افراد بینا و نابینا با قلمروهای مبدأ کووچش (2002)

در مجموع، 53 نگاشت مربوط به قلمروهای مبدأ عشق از پیکره‌ای شامل 271 عبارت استعاری از گفتار آزمودنی­های نابینا و گروه کنترل بینای کردی ـ فارسی­زبان به دست آمد. از میان نگاشت­­­­ها و عبارت­های استعاری گردآوری‌شده، 25 نگاشت و 112 عبارت استعاری در زمینۀ قلمروهای مبدأ عشق از گفتار آزمودنی‌های بینا و 28 نگاشت­ و 159 عبارت استعاری از گفتار آزمودنی­های نابینا به دست آمد. ملاک تصمیم­گیری در مورد فراوانی نگاشت­­­ها، تعداد عبارت­های استعاری مربوط به آنها بوده است. برای تحلیل داده­ها، در ابتدا، جدول‌های مربوط به کاربرد استعاره‌های مفهومی عشق برای دو گروه آزمودنی بینا و نابینا به­همراه مقایسۀ نگاشت­­های جمع‌آوری‌شده از دو گروه بر اساس حواس مختلف ارائه شد. سپس، با استفاده از آزمون خی ـ دو، معنی­داری تفاوت کاربرد حواس مختلف برای استعاره­سازی در هر یک از گروه­های آزمودنی سنجیده شد. درنهایت، نگاشت­های به‌دست­آمده از دو گروه بینا و نابینا با نگاشت­هایی که کووچش (2002) ارائه کرده است، مقایسه شدند.

مقایسۀ داده‌های مربوط به دو گروه بینا و نابینا در قلمروی مبدأ عشق نشان می‌دهد که نگاشت­­­های «عشق صدای زیباست»؛ «عشق پوشش رنگی و نو است»؛ «عشق پایین است»؛ «عشق جانور است»؛ «عشق طعم خوش است»؛ «عشق زیبایی چهره است»؛ «عشق جنون است»؛ «عشق بیقراری است»؛ «عشق سلامتی است»؛ «عشق آزادی است»؛ «عشق تحرک است» و «عشق دستگاه است» تنها در گفتار آزمودنی­های نابینا مشاهده شد و نگاشت‌­هایی که تنها در گفتار آزمودنی­های بینا مشاهده شدند، عبارت‌اند از «عشق دین است»؛ «عشق رنگارنگ است»؛ «عشق مکان زیباست»؛ «عشق بی­تحرکی است» و «عشق بار است».

در جدول (3) تعداد عبارات استعاری به‌کارگرفته‌شده توسط دو گروه بینا و نابینا در قلمروی مبدأ عشق آورده شده‌اند. این عبارات به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم با استفاده از منشأهای مختلف حسی بیان شده­اند.

 از میان 112 عبارت استعاری مربوط به قلمرو مبدأ عشق در گفتار افراد بینا، 18 عبارت استعاری دارای منشأ دیداری بودند که نگاشت­­­های آنها عبارت‌اند از «عشق رنگارنگ است»، «‌عشق روشنایی و نور است»، «عشق مکان زیباست» و «عشق زیبایست»؛ نگاشت‌ مربوط به 4 عبارت استعاری با منشأ بویایی در افراد بینا «عشق بوی خوش است» است؛ نگاشت‌های­ مربوط به 7 عبارت استعاری با منشأ چشایی در افراد بینا «عشق شیرینی است» و «عشق سیری است» هستند؛ نگاشت­­ مربوط به 4 عبارت استعاری با منشأ شنیداری در افراد بینا «عشق بلندی و رسایی است» است؛ نگاشت­های مربوط به 22 عبارت استعاری با منشأ لامسه در افراد بینا «عشق بار است»، «عشق سرماست»، «عشق گرماست»، «عشق بی­تحرکی است» و «عشق تغییر حالت بدن است» هستند. افزون­براین، برخی از نگاشت­هایی که در گفتار افراد بینا از طریق به­کارگیری چند حس به‌صورت همزمان قابل‌درک بودند، عبارت‌اند از «عشق شادی است»، «عشق گیاه است»، «عشق نزدیکی و یکی‌شدن است»، «عشق متولد‌شدن است»، «عشق اسارت و بند است»، «عشق نیرو است»، «عشق سبکی است»، «عشق مالکیت است»، «عشق آرامش است» و «عشق سرعت و گذرایی است».

ازسوی‌دیگر، از مجموع 159 عبارت استعاری مربوط به قلمروی مبدأ عشق در گفتار افراد نابینا، نگاشت­­ها‌ی مرتبط با 20 عبارت استعاری مربوط به قلمروی مبدأ عشق با منشأ دیداری عبارت‌اند از «­عشق نور و روشنایی است»، «عشق پوشش رنگی و نو است»، «عشق زیبایی است» و «عشق زیبایی چهره است»؛ نگاشت­­­­ها­ی مرتبط با 13 عبارت استعاری با منشأ چشایی در افراد نابینا «عشق سیری است» و «عشق طعم خوش است» هستند­؛ نگاشت‌ها­ی مرتبط با 12 عبارت استعاری با منشأ شنیداری در افراد نابینا «عشق صدای زیباست» و «عشق بلندی و رسایی است» هستند؛ نگاشت‌ مربوط به 7 عبارت استعاری با منشأ بویایی در افراد نابینا «عشق بوی خوش است» است؛ نگاشت­ها­ی مرتبط با 19 عبارت استعاری با منشأ لامسه در افراد نابینا «عشق سرما است»، «عشق گرما است» و «عشق تغییر حالت بدن است» هستند­. برخی از نگاشت­­­های مربوط به عشق که به‌صورت ترکیبی از چند حس در افراد نابینا قابل‌درک بودند عبارت‌اند از «عشق پایین است»، «عشق مالکیت است»، «عشق گیاه است»، «عشق سبکی است»، «عشق زندگی دوباره است»، «عشق تحرک است»، «عشق دستگاه است»، «عشق جانور است»، «عشق شادی است»، «عشق بیقراری است»، «عشق نیرو است»، «عشق آزادی است»، «عشق مالکیت است»، «عشق سلامتی است» و «عشق سرعت و گذرایی است».

جدول3. مقایسۀ قلمروهای مبدأ عشق در گفتار آزمودنی­های کردی ـ فارسی­زبان بینا با قلمروهای معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002)

قلمروهای متعارف استعارۀ عشق

قلمروهای مبدأ

در انگاره کووچش (2002)

قلمروهای مبدأ در گفتار آزمودنی­های کردی ـ فارسی زبان بینا

اعضای بدن

تغییر حالت بدن، سر، دل، پا، چشم، قلب، دهن، دست، لب، مو

سلامتی و بیماری

آرامش، درد، رنج، بیقراری (دلهره)

حیوانات

مرغ، عقاب، پرنده، جیرجیرک، گنجشک، گوسفند، گاو، مار

گیاهان

طراوت و شادابی، رویش گیاه، شکفتن، جوانه، دانه، طبیعت، تازگی، چمنزار، گل، چوب، سیب

ساختمان و بنا

زندان، آوار شدن

ماشین و ابزار

فیلم، بلندگو، شیپور، پتو، عینک، زودپز، وزنه

بازی و ورزش

بالا و پایین پریدن

پول و معاملات اقتصادی

................................

آشپزی و غذا

شیرینی، سیری، شکلات، عسل، قرص مسکن، قند

گرما و سرما

گرما، سرما، داغ شدن، گرگرفتن، آتش، لرزیدن، یخ، آب سرد

تاریکی و روشنی

روشنایی و نور، تاریک شدن، چراغانی، درخشان، برق زدن

نیروها

سبکی، انرژی

بار، فشار، انقباض، سرعت و گذرایی

 

 

 

ادامه جدول3.

قلمروهای متعارف استعارۀ عشق

حرکت و جهت

پرواز کردن، اوج، بالا

.................................

شادی

.................................

بلندی و رسایی

..................................

نزدیکی و یکی شدن

.................................

بوی خوش

...................................

اسارت و بند

..................................

مالکیت

...................................

دین

 

مکان زیبا

همانطور که در جدول (3) نشان داده شده است، به‌ترتیب، قلمروهای مبدأ گیاهان با فراوانی 11 عبارت استعاری، اعضای بدن با فراوانی 10 عبارت استعاری و حیوانات، گرما و سرما با فراوانی 8 عبارت استعاری بیشترین فراوانی را از میان قلمروهای مبدأ معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002) داشتند. آزمودنی­ها در گفتار خود از قلمروهای مبدأ پول و معاملات اقتصادی معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002) استفاده نکردند. افزون­براین، در گفتار این افراد قلمروهای مبدأ شادی، بلندی و رسایی، نزدیکی و یکی‌شدن، بوی خوش، اسارت و بند، مالکیت و دین در مورد عشق مشاهده شدند که در میان قلمروهای مبدأ مطرح‌شده از سوی کووچش (2002) وجود نداشتند.

جدول 4. مقایسۀ قلمروهای مبدأ عشق در گفتار آزمودنی­های کردی ـ فارسی­زبان نابینا با قلمروهای معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002)

قلمروهای متعارف استعارۀ عشق

قلمروهای مبدأ

در انگاره کووچش (2002)

قلمروهای مبدأ در گفتار آزمودنی­های کردی ـ فارسی زبان نابینا

اعضای بدن

تغییر حالت بدن، سر، چشم، دست، صورت، پوست

سلامتی و بیماری

بی­حس‌شدن بدن، گِزگِز، افت قند، سلامتی، درد، جنون، بیقراری (دلهره)

 

 

 

ادامه جدول 4.

حیوانات

مرغ، پرنده، مورچه، قناری، ماهی، گاو

گیاهان

بوی تازگی، چمن­زار، بهار، گل، جوانه، شاداب، شکفته شدن، چوب

ساختمان و بنا

زندان

ماشین و ابزار

هواپیما، عطر خاص، هلیکوپتر، دستگاه، بادبادک، سنگ، جت، فرفره، شارژشدن

بازی و ورزش

بالا و پایین پریدن، اینور و اونور رفتن

پول و معاملات اقتصادی

................................

آشپزی و غذا

شیرینی، سیری، خوشمزه

گرما و سرما

یخ، خنک، آتش، لرزیدن، اصطکاک، گرمای بین دو دست

تاریکی و روشنی

نور آفتاب، روشنایی، نور شدید

نیروها

پرانرژی، تحرک، نیرو، سرعت و گذرایی

حرکت و جهت

بالا، پایین

.................................

مالکیت

.................................

بوی خوش

..................................

سبکی

.................................

صدای زیبا

...................................

زندگی دوباره

..................................

پوشش رنگی و نو

...................................

شادی

...................................

بلندی و رسایی

...................................

آزادی

...................................

سرعت و گذرایی

باتوجه‌به جدول (4) مشهود است که قلمروهای مبدأ ماشین و ابزار با فراوانی 9 عبارت استعاری، گیاهان با فراوانی 8 عبارت­ استعاری، سلامتی و بیماری با فراوانی 7 عبارات استعاری و اعضای بدن، حیوانات، گرما و سرما با فراوانی 6 عبارت استعاری دارای بیشترین فراوانی از میان قلمروهای مبدأ معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002) بودند. لازم به ذکر است که آزمودنی­ها در گفتار خود از قلمروهای مبدأ پول و معاملات اقتصادی معرفی‌شده در پژوهش کووچش (2002) استفاده نکردند. افزون‌براین، در گفتار این افراد قلمروهای مبدأ مالکیت، بوی خوش، سبکی، صدای زیبا، زندگی دوباره، پوشش رنگی و نو، شادی، بلندی و رسایی، آزادی و سرعت و گذرایی در مورد عشق مشاهده شدند که در میان قلمروهای مبدأ مطرح‌شده در پژوهش کووچش (2002) به آنها اشاره‌ای نشده است.

در جدول (5) همچنین، معنی­داری تفاوت میان فراوانی استعاره‌های عشق با منشأ حواس مختلف در دو گروه آزمودنی بینا و نابینا با استفاده از آزمون خی ـ دو محاسبه شده است. باتوجه‌به داده­های این جدول، ارزش پی[19] برای استعاره­های عشق با منشأ بینایی، بویایی، چشایی و لامسه به­ترتیب 819/0، 394/0، 114/0و 659/0 به دست آمد که همۀ این مقادیر از 05/0 بیشتر بودند. این مقادیر  نشان می‌دهند که تفاوت معنی­داری میان دو گروه آزمودنی بینا و نابینا از نظر تولید استعاره­های مفهومی عشق با منشأهای بینایی، بویایی، چشایی و لامسه وجود ندارد. در مقابل، ارزش پی برای استعاره­های مفهومی با منشأ شنیداری 013/0 به دست آمد که این میزان از 05/0 کمتر و نشانگر تفاوت معنی­دار میان آزمودنی‌های بینا و نابینا است. بنابر نتایج به‌دست‌آمده، تنها تفاوت میان دو گروه بینا و نابینا به استعاره­های مفهومی عشق با منشأ شنیداری برمی‌گردد. این یافته نشانگر آن است که آزمودنی‌های نابینا به­‌علت فقدان بینایی، بیشتر از حس شنیداری خود نسبت به سایر حواس برای بیان عشق استفاده کرده­اند.

جدول 5. فراوانی استعاره­های عشق با منشأهای مختلف حسی در گفتار آزمودنی‌های بینا و نابینای دوزبانه کردی ـ فارسی­زبان

فراوانی استعاره‌های عشق  با منشأ لامسه

فراوانی استعاره­های عشق با منشأ شنیداری

فراوانی استعاره­های عشق با منشأ چشایی

فراوانی استعاره‌های عشق با منشأ بویایی

فراوانی استعاره‌های عشق با منشأ بینایی

وضعیت بینایی

22

4

7

4

18

بینا

19

12

13

7

20

نابینا

659/0

013/0

114/0

394/0

819/0

ارزش پی

 

  1. نتیجه‌گیری

هدف کلی از انجام پژوهش حاضر ارزیابی عملکرد نابینایان دوزبانه کردی ـ فارسی‌زبان بزرگسال به‌لحاظ  نحوۀ پردازش استعاره‌های مفهومی عشق و نیز مقایسه عملکرد آنها با عملکرد افراد بینای همتا بود. تجزیه‌وتحلیل داده­های این آزمون نشان ‌داد که آزمودنی­ها حس عشق را با استفاده از 271 عبارت استعاری در قالب 53 نگاشت استعاره‌سازی کردند. از این میان، در استعاره‌سازی این حس در گفتار آزمودنی­های بینا 112 عبارت استعاری از طریق 25 نگاشت­ مطرح شدند. ازسوی‌دیگر، گروه آزمودنی­های نابینا حس عشق را با استفاده از 159 عبارت استعاری در قالب 28 نگاشت‌  بیان کردند.

مقایسۀ کلی عملکرد آزمودنی‌ها در آزمون درک استعاره­های مفهومی عشق نشان داد که اگرچه تعداد نگاشت‌­­ها­ی به‌کاررفته در گفتار دو گروه بزرگسال بینا و نابینا تا حدود زیادی مشابه بود، اما این دو گروه از منشأهای حسی متفاوتی برای ساخت عبارات استعاری عاطفی استفاده کردند. به‌بیان‌دقیق‌تر، آزمودنی‌های نابینا برای بیان عشق به‌صورت معنی‌دار، بیشتر از افراد بینا از حس شنیداری استفاده ‌کردند. همچنین، در برخی موارد آزمودنی‌ها از قلمروهای مبدأ خاصی برای بیان عشق استفاده کرده بودند که به نظر می‌رسید این مسأله بازتابی از تأثیرات فرهنگی باشد.

باتوجه‌به یافته‌های پژوهش حاضر، از نظر کاربرد کمَی نگاشت­ها، عملکرد بزرگسالان نابینای مادرزاد دوزبانۀ کردی ـ ­فارسی­زبان تفاوت معنی‌داری با عملکرد بزرگسالان بینای دوزبانۀ کردی ـ فارسی‌زبان نداشته است. درواقع، تفاوت عملکرد این دو گروه تنها به استفاده آنان از منشأهای حسی متفاوت در تولید استعاره­های مفهومی عشق مربوط می‌شود.

بر اساس داده‌های به­دست­آمده از ارزیابی مقایسه‌ای مهارت­های شناختی و زبانی دو گروه آزمودنی‌های بینا و نابینا در آزمون درک استعاری عشق، اگرچه تعداد نگاشت­های این دو گروه اختلاف معنی­داری نداشتند، اما الگوی به‌کارگیری حواس مختلف برای ساخت استعاره­های مفهومی عشق در میان آنها متفاوت بود. ازاین­رو، لازم است که میان دو گروه بینا و نابینا را از نظر توانایی­های پردازش زبانی تمایز قائل شویم. پیشنهاد می­شودکه برای کسب اطمینان بیشتر از این استنتاجات و اظهارنظر قاطعانه‌تر، همراه با بررسی تأثیر متغیرهای گوناگون در زبان‌ها و گویش‌های مختلف، پژوهش­های متعدد و گسترده‌تری جنبه‌های زبانی و شناختی گروه‌های بینا و نابینا را تحلیل کنند.

 

[1]. Darwin, C.

[2]. adaptive responses

[3]. Kövecses, Z.

[4]. secondary emotions

[5]. Metaphors We Live By

[6]. Lakoff, G., & Johnson, M.

[7]. Phuong, N. D., & Anh, N. T. K.

[8]. Rendić, H.

[9]. Al-Khaza’leh, B. A., & Alzubi, A. A. F.

[10]. Metaphor: A Practical Introduction

[11]. structural metaphor

[12]. orientational metaphor

[13]. ontological metaphor

[14]. our relationship is off the track

[15]. the marriage is on the rocks

[16]. LOVE IS A JOURNEY

[17]. significance

[18]. chi-square test

[19]. p-value

References
Abbasi, Z. (2018). Conceptual metaphor of love and meaning clusters associated with it in Attar’s Tazkara Al-Alawiya. Researches on Mystical Literature (Gowhar-i-Guya), 12(2), 117-146. [In Persian]
Abudib, K. (1991). Classification of Jurjani's Metaphor with Special Reference to Aristotle's Classification (A. M. Haqshenas, Trans.). Tehran: Niloufar. [In Persian]
Al-Khaza’leh, B. A., & Alzubi, A. A. F. (2022). The metaphorical conceptualization of love in English and Arabic songs: a contrastive study. Theory and Practice in Language Studies, 12(6), 1189-1199.
Borke, H­. (1971). I­nterpersonal perception of young children: Egocentrism or empathy. Journal of Develop­mental Psychology, 5, 263-269.
Darwin, Ch. (1872). The Expression of Emotions in Man and Animals. London: John Murray.
Ghavam, A., &  Spargham, S. (2015). Investigating the metaphors of “love” and “beloved” in folk couplets of Khorasan region based on the theory of cognitive metaphor. Kohn-Name-ye Adab-e Parsi (Classical Persian Litrature), 6(3), 1-26. [In Persian]
Hashemi, Z., & Ghavam, A. (2014). Ghazzāli’s viewpoint on love based on cognitive metaphor theory. Journal of Adab Pazhuhi7(26), 49-71. [In Persian]
Ibrahimi, B., Ameri, H., & Abolhassani Chimeh, Z. (2018). Cognitive metaphor of love in Persian, English, and Turkish proverbs. Culture and Folk Literature, 6(20), 23-47. [In Persian]
Kövecses, Z. (1986). Metaphors of Anger, Pride, and Love: A Lexical Approach to the Study of Concepts. Amsterdam: John Benjamins.
Kövecses, Z.  (2000). Metaphor and Emotion. Cambridge: Cambridge University Press.
Kövecses, Z.  (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Kövecses, Z.  (2010). Metaphor and Emotion: Language Culture and Body in Human Feeling. Cambridge: Cambridge University Press.
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, G.  (1993). The Contemporary Theory of Metaphor (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Mandali, A., Gholamalizadeh, J., & Arab Yousefabadi, F. (2017). A comparative study of the conceptual metaphor of love in the poems of Ibn Faraz and Sultan Voled. Journal of Lyrical Literature Researches15(29), 193-210. [In Persian]
Naseru, A. J., & Koohnavard, P. (2016). Cognitive analysis of metaphors of love and sorrow in Shahriar’s (collection of) lyric poems. Journal of Western Iranian Languages and Dialects3(13), 21-41. [In Persian]
Obedi, H., & Rumiani, B. (2019). Conceptual metaphor of love in Nizami works. Journal of Literary Aesthetics, 10(41), 53-76. [In Persian]
Phuong, N. D., & Anh, N. T. K. (2016). Cultural variations in conceptual metaphors of love in English and Vietnamese. VNU Journal of Foreign Studies, 32(2), 42-51.
Plutchik, R. (1970). Emotions, Evolution, and Adaptive Processes. In M. Arnold (Ed.), Feelings and emotion (pp. 384-402). New York: Academic Press.
Pourebrahim, S., Roshan, B., & Abedi, M. (2017). Love conceptual metaphors in Persian poetic and ordinary language (a comparative approach). Journal of Poetry Studies (Boostan Adab), 9(2), 49-66. [In Persian]
Rendić, H. (2022). A contrasative analysis of love metaphors in English and Croatian [Doctoral dissertation, University of Split].
Sabzalipour, J., Roosami Juryabi, R. (2019). Metaphorical conceptualization and its cultural foundations in Persian literature (Case study: The metaphor of love is war). The Journal of Linguistic and Rhetorical Studies, 9(18), 233-260. [In Persian]
Safavi, K. (2008). An Introduction to Semantics (3rd ed.). Tehran: Surah Mehr. [In Persian]
Samimifar, S., Salemian, Gh., & Malmir, M. (2022). Conceptual metaphors in the field of love in Khosrow and Shirin by Nizami. Journal of Literary Criticism and Rhetoric, 3(10), 81-103. [In Persian]
Steiner, J. E., Glaser, D., Hawilo, M. E., & Berridge, K. C. (2001). Comparative expression of hedonic impact: affective reactions to taste by human infants and other primates. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 25, 53–74.
Stipek, D. J. (1983). A developmental analysis of pride and shame. Human Development, 26, 42-54.
Zarghani, S. M., Mahdavi, M. J., & Abad, M. (2013). Cognitive analysis of love metaphors in Sanā'ī’s Ghazals”. Literary Studies46(4), 1-30. [In Persian]
Zoorvarz, M., Afrashi, A., & Assi, S. M. (2013). Happiness conceptual metaphors in Persian: a cognitive corpus-driven approach. Journal of Linguistics & Khorasan Dialects, 5(9), 49-72. [In Persian]