Document Type : Research Paper
Authors
1 M.A. Student in Linguistics, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Linguistics, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
Abstract
The present study analyzed and described the process of coining new words and terms related to the Corona disease, which has recently been faced by the international community. Official news agencies and websites in both Persian and English languages, such as IRNA, ISNA, Khabar Online, BBC and CNN, were the most important sources of data collection. In addition, some online dictionaries such as Merriam-Webster, Oxford, Longman, Cambridge and Urban were used. The factors of age, gender and level of education were not considered in the present study, and the research method was descriptive-analytical as well. Word-formation processes for the research data, which consisted of 152 words and terms, included derivation, compounding, compounding and derivation, coinage, abbreviation, shortening, acronym, blending, and borrowing. Then the coined phrases (syntactic groups) were classified into two types of noun and adjective. The findings showed that the formation of syntactic groups with 72% and the process of blending with 33% had the highest percentage of occurrence in Persian and English, respectively. The results of the present study can help linguists in measuring the generativity of word-formation processes in the face of natural events and, subsequently, social changes.
Keywords
. مقدمه
زبان بشر ابزاری منحصربه‌فرد و پویا برای ارتباط با محیط پیرامون است. پویایی زبان از آن جهت است که برای بیان مقصود، می‌توان واژگان و اصطلاحات جدیدی ساخت که در برخی موارد از سوی افراد جامعه مورد قبول واقع می‌شود و بخشی از زبان را تشکیل می‌دهد. بدون تردید، تحولات اجتماعی، علاوه بر اینکه بر زندگی ما تأثیر می‌گذارند، زبان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند. یکی از این تحولات رخداد حوادثی مانند بیماری‌هاست که ردپای آن را، علاوه بر جسم و روح افراد جامعه، بر زبان مردم نیز می‌بینیم. در قرن شانزدهم میلادی، با شیوع بیماری اسکوربوت[1]، شاهد استفادة گسترده از این واژه، البته به‌عنوان صفت، به‌معنای «پست، خوار، تحقیرآمیز» بودیم (The American Heritage College Dictionary, 2004: 1249). در همین بیماری فراگیر کرونا که اخیراً جامعه با آن روبه‌روست نیز تأثیرات مشابهی مشاهده می‌شود؛ به‌عنوان‌مثال، در یازدهم فوریة 2019، دبیرکل سازمان جهانی بهداشت، تدروس ادهانوم[2]، پرده از نام یک بیماری جدید برداشت و اصطلاح «COVID-19» را برای این بیماری به کار برد. درواقع این اصطلاح، از طریق فرایند آمیزش[3] برای عبارت «coronavirus disease 2019» به دست آمده است. اینها تنها نمونه‌هایی از تأثیر رخدادهای اجتماعی بر زبان است.
یکی از حوزه‌های علم زبان‌شناسی، که در قرن بیستم مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بوده است، ساختمان واژه و عناصر ساختاری آن است (شقاقی، 1395: 83). ساختواژه زیرشاخه‌ای از زبان‌شناسی است که به مطالعة ساختمان درونی واژگان و روابط حاکم بر آنها می‌پردازد (Akmajian et al., 2010: 14). ازآنجایی‌که زبان‌های مختلف ساختارهای متنوعی دارند، پژوهشگران تاکنون نتوانسته‌اند به توصیفی جامع‌ومانع دربارۀ واژه و سازه‌های آن دست پیدا کنند؛ لذا برای محدودکردن حوزة پژوهش خود، همواره سعی کرده‌اند صرفاً بر یک زبان و یا یک جنبه از آن تمرکز کنند (شقاقی، 1395: 83)؛ بنابراین، در پژوهش حاضر نیز سعی شده است فرایند ابداع واژگان و اصطلاحات دو زبان فارسی و انگلیسی، آن هم پس از شیوع بیماری کرونا، مورد بررسی قرار گیرد و از پرداختن به واژگان و اصطلاحات ابداع‌شده در سایر زبان‌ها خودداری شده است. براساس پژوهش‌هایی که پیش‌ازاین در حوزة ساختواژه صورت گرفته است، فرایندهایی واژه‌سازی شامل اشتقاق[4]، ترکیب[5]، تکرار[6]، واژه‌سازی بدیع (ابداع)[7]، تبدیل (صفر)[8]، کوتاه‌سازی[9]، ترخیم[10]، پسین‌سازی[11]، اختصارسازی[12]، سرواژه‌سازی[13]، وام‌گیری[14] و آمیزش در نظر گرفته می‌شوند (Yule, 2020; Akmajian et al., 2010; Bauer, 1989; Plag, 2003; Matthews, 1991; Katamba & Stonham, 2006; Lieber, 2009; Haspelmath & Sims, 2010). به نظر می‌رسد پس از شیوع بیماری کرونا نیز شاهد ساخت واژگان و اصطلاحاتی هستیم که از این فرایندها پیروی می‌کنند.
در پژوهش حاضر، به بررسی انواع فرایندهای واژه‌سازی در دو زبان فارسی و انگلیسی پس از شیوع بیماری کرونا می‌پردازیم تا ببینیم در این دوران، واژگان و اصطلاحات ابداع‌شده بیشتر تحت تأثیر کدام فرایندهای واژه‌سازی رخ داده‌اند.
- پیشینۀ پژوهش
پژوهش‌های درخور توجه بسیاری در حوزۀ فرایند ابداع واژه‌ها انجام شده است که هر یک، نوواژه‌ها را از جهات مختلف مورد بررسی قرار داده‌اند. در اینجا، به‌اختصار، به برخی از مهم‌ترین این آثار می‌پردازیم.
کوک[15] (2010؛ به نقل از خیرآبادی و خیرآبادی، 1396: 53) نوواژه‌ها را از منظر ویژگی‌های زبان‌شناختی آنها مورد مطالعه قرار داده و به موانعی اشاره کرده است که رایانه‌ها در پردازش این نوواژه‌ها با آن روبه‌رو هستند. وی همچنین به بررسی تغییرات معنایی و چگونگی ساخت آنها پرداخته است.
لهرر[16] (2003؛ به نقل از خیرآبادی و خیرآبادی، 1396: 53) فرایند آمیزش در ساخت نوواژه‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد و از منظر روان‌شناسی، به علت پذیرش این دسته از واژگان از سوی گویشوران نیز اشاره می‌کند.
بیهارا و میشرا[17] (2013؛ به نقل از خیرآبادی و خیرآبادی، 1396: 53) به فرایند ابداع واژه‌ها و اصطلاحات جدید در زبان انگلیسی معاصر پرداخته‌اند. به اعتقاد آنها، نوواژه‌ها، از زمانی که به وجود می‌آیند تا زمانی که مورد پذیرش گویشوران زبان قرار می‌گیرند، مراحلی را پشت سر می‌گذارند و نهایتاً، اگر به‌لحاظ فرهنگی پذیرفته شوند، به‌عنوان واژه‌ای مجزا در آن زبان به کار می‌روند.
ماریوا[18] (2014؛ به نقل از خیرآبادی و خیرآبادی، 1396: 53) ابداع واژگان در گونة گفتاری زبان کشور زیمبابوه را بررسی کرده است و به فرایند وام‌گیری این دسته از واژگان اشاره می‌کند.
ژنگ[19] (2015؛ به نقل از خیرآبادی و خیرآبادی، 1396: 53) به بررسی استعاره‌هایی پرداخته است که در نوواژه‌های زبان چینی به چشم می‌خورند. تفسیر وی از این گروه واژگان از نوع شناختی[20] است.
لیو و لیو[21] (2015؛ به نقل از خیرآبادی و خیرآبادی، 1396: 53) نیز به الگوی شکل‌گیری نوواژه‌هایی در زبان انگلیسی می‌پردازد که کاربران اینترنت در شبکه‌های اجتماعی آنها را ابداع می‌کنند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که کاربران فضای مجازی، در ساخت نوواژه‌ها، از فرایندهایی همچون کوتاه‌سازی، ترکیب، قلب، کوتاه‌سازی و آمیزش بهره می‌برند.
این فرایندهای مختلف واژه‌سازی را در زبان‌های مختلف، ازجمله زبان انگلیسی، می‌توان مشاهده کرد. فرایندهای اشتقاق، ترکیب، کوتاه‌سازی، کاهش[22]، قلب[23]، تکرار، تبدیل[24]، اختصارسازی، سرواژه‌سازی، ترخیم و آمیزش نمونه‌هایی از این فرایندها هستند (Haspelmath & Sims, 2010: 33–40).
بائر (2004: 104-103) از دو فرایند واژه‌سازی دیگر نیز صحبت به میان می‌آورد. در فرایند اول، به واژگانی اشاره می‌کند که دارای تکواژهای منحصربه‌فرد[25] هستند. در این دسته از واژگان، دقیقاً مشخص نیست که واژه از طریق ترکیب به دست آمده است یا اشتقاق؛ بنابراین، به نظر می‌رسد شاهد واژگانی هستیم که در مرز ترکیب و اشتقاق قرار دارند. مثلاً در واژة «jomfru» به معنای «باکره»، معادل فارسی «fru» به معنی «خانم» است، اما «jom» هیچ معنای مشخصی ندارد. در فرایند دوم، وی به خرده‌واژه‌ها[26] اشاره می‌کند. به اعتقاد او، خرده‌واژه جزئی از یک واژه است که در ساخت واژگان جدید مکرراً استفاده می‌شود. براین‌اساس، «-nomics» در «thatchernomics» را می‌توان نمونه‌ای از خرده‌واژه در نظر گرفت که در واژگانِ «Reaganomics»، «Rogernomics» و «Nixonomics» هم به چشم می‌خورد.
کاتامبا و استونهام استفاده از تکواژهای تصریفی[27] و اشتقاقی[28] را از عمده‌ترین روش‌های واژه‌سازی برمی‌شمارند و از وندافزاییِ مضاعف[29]، ترکیب و تبدیل، به‌عنوان دیگر فرایندهای واژه‌سازی نام می‌برند (Katamba & Stonham, 2006: 48-56).
بوی[30] (2007) نیز واژه‌سازی را به طور قراردادی به دو دستة اشتقاق و ترکیب تقسیم می‌کند و فرایند تبدیل را نیز زیرمجموعه‌ای از اشتقاق می‌داند. به اعتقاد وی، کاربران زبان ممکن است براساس فرایندهای واژه‌آفرینی مانند آمیزش، سرواژه‌سازی، الفباسازی، و ترخیم دست به ساختن واژگان جدید بزنند (Booij, 2007: 5-20).
دربارۀ فرایندهای واژه‌سازی در زبان فارسی نیز پژوهش‌هایی انجام شده است (اوحدی، 1375؛ صادقی زرقری، 1380؛ کی‌قبادی، 1385؛ به نقل از رضوی و قطره، 1393: 145-167)؛ اما در هیچ یک از این نوشته‌ها، به فرایند ابداع واژگان و اصطلاحات پس از رویدادی خاص، و یا به‌طورکلی، به تحولات اجتماعی، صریحاً اشاره نشده است. سمایی (1382) نیز پژوهشی در مورد زبان مخفی فارسی انجام داده است. به اعتقاد وی، زبان مخفی مجموعه‌ای از واژگان و اصطلاحات است که فقط قشر خاصی از مردم آنها را به کار می‌برند و همة مردم الزاماً با این دسته از واژگان و اصطلاحات آشنا نیستند. به‌گفتۀ وی، قانون‌گریزان و جوانان، دو گروهی هستند که بیشتر دست به ابداع این‌گونه واژگان و اصطلاحات می‌زنند. سمایی (1382: 11) الگوهای واژه‌سازی زبان مخفی را مورد توجه قرار می‌دهد.
شقاقی (1395) نیز از فرایندهای اشتقاق و ترکیب به‌عنوان دو فرایند واژه‌سازی پربسامد نام می‌برد و در کنار آنها، به فرایندهای دیگری اشاره می‌کند که به پدیدآوردن واژگان جدید کمک می‌کند. به اعتقاد وی، فرایندهای اشتقاق و ترکیب، در هر زبانی، از زایایی بیشتری نسبت به سایر فرایندهای واژه‌سازی ذکرشده برخوردار است و نمی‌توان قاعده‌ای کلی براساس فرایندهای کمتر زایا ارائه داد تا در ساخت واژه به کار آید (شقاقی، 1395: 85).
- روش
داده‌هایی که در پژوهش پیش رو استفاده شده، مشتمل بر 152 واژه و اصطلاح (گروه نحوی یا عبارت) است که پس از شیوع بیماری کرونا، در دو زبان فارسی و انگلیسی ابداع شده‌اند. از این میزان داده، 82 واژه و اصطلاح در زبان فارسی یافت شد و 70 واژه هم متعلق به زبان انگلیسی است. داده‌های حاضر، با مراجعه به خبرگزاری‌ها و وبگاه‌های رسمی و معتبر فارسی‌زبان مانند ایرنا، ایسنا، ایلنا، ایمنا، خبرگزاری تسنیم، خبرگزاری فارس، خبر آنلاین، فرارو، آفتاب، شهر خبر، شهرآرانیوز، اعتماد آنلاین و مشرق‌نیوز، و نیز خبرگزاری‌ها و وبگاه‌های رسمی و معتبر انگلیسی‌زبان مانند CNN، ABS News، Reuters، BBC، the Guardian، economist، the Conversation، Heidi.news، Daily Mail، New Yorker، United Press و Associated Press، به دست آمده است. علاوه‌براین، از برخی فرهنگ‌های لغت آنلاین مانند فرهنگ مریام‌وبستر[31]، آکسفورد[32]، لانگمن[33]، کمبریج[34] و شهری[35] هم استفاده شده است. هیچ محدودیت سنی برای ابداع‌کنندگان واژگان و اصطلاحات جدید در نظر گرفته نشده و فاکتورهای جنسیت و میزان تحصیلات نیز لحاظ نشده است. نهایتاً، طبقه‌بندی داده‌ها براساس فرایندهای واژه‌سازی صورت گرفت که در بخش بعد به آن پرداخته می‌شود.
- یافته‌ها
ازآنجایی‌که مقالة حاضر به بررسی فرایند ابداع واژگان و اصطلاحات جدید پس از شیوع بیماری کرونا می‌پردازد، در این قسمت، داده‌ها به دو قسمت واژگان و اصطلاحات (گروه‌های نحوی) بخش می‌شوند. بخش اول به فرایندهای واژه‌سازی و بخش دوم به گروه‌های نحوی می‌پردازد. نهایتاً، بخش سوم نیز به تحلیل آماری داده‌ها اختصاص می‌یابد.
4 ـ1. فرایندهای واژه‌سازی
همان‌طور که قبلاً ذکر شد، فرایندهای تکرار، تبدیل (صفر)، ترخیم، پسین‌سازی و گسترش استعاری هیچ نقشی در ابداع واژگان و عبارات این پژوهش نداشتند؛ بنابراین، از ذکر این فرایندها صرف‌نظر می‌شود و به بقیة فرایندهای واژه‌سازی می‌پردازیم. در این قسمت، هر یک از این فرایندهای واژه‌سازی، با ذکر معنی و به همراه مثال‌هایی، معرفی خواهد شد.
4 ـ1ـ1. فرایند اشتقاق
با اضافه‌کردن وند اشتقاقی، پیشوند یا پسوند، به واژه‌ای که پایة واژگانی یا دستوری دارد، می‌توان واژه‌ای جدید ساخت. برای مثال، پیشوند «نا‌ـ» و «بی‌ـ»، به‌ترتیب، به اسم «کام» و ضمیر «خود» اضافه می‌شوند و واژگان «ناکام» و «بی‌خود» حاصل می‌شود (شقاقی، 1395: 85). واژگان «unhappy»، «misrepresent» و «sadness» هم مثال‌هایی از این فرایند در زبان انگلیسی هستند که به‌ترتیب، «un-»، «mis-»، و «-ness» نقش وند را در ساختمان آنها دارند (Yule, 2020: 65).
فرایند اشتقاق در تولید واژه بسیار زایاست؛ اما در پژوهش حاضر، تعداد زیادی واژة مشتق در دو زبان فارسی و انگلیسی به دست نیامد.
جدول 1. واژگان فارسی ساخته شده براساس فرایند اشتقاق
|
واژه |
مثال |
|
کرونایی |
40 بیمار کرونایی در بیمارستان‌های خراسان جنوبی بستری هستند. |
|
پیشاکرونا |
در حال حاضر هیچ مجالی برای بازگشت به دوران پیشاکرونا وجود ندارد. |
|
پساکرونا |
در دوران پساکرونا شاهد خلاقیت زبان خواهیم بود. |
|
هم‌قرنطینه |
تمام اعضای خانواده با یکدیگر هم‌قرنطینه هستند. |
جدول 2. واژگان انگلیسی ساخته‌شده براساس فرایند اشتقاق
|
Example |
English definition |
معادل تقریبی فارسی |
اجزای تشکیل‌دهنده |
word |
|
Self-isolation is the best way of not getting COVID-19. |
not leaving one's home |
خودقرنطینگی |
self + isolation |
self-isolation |
|
Self-quarantines only work if people are willing to inconvenience themselves for the public good. |
refraining from any contact with other individuals for a period of time |
خودقرنطینگی |
self + quarantine |
self-quarantine |
|
Don't touch that package. I just got it. It's still Covidious! |
Something that has the possibility of contagiousness of COVID-19, whether they or it has actually been exposed to the virus or not. |
کوویدی، کوویددار، آلوده به کرونا |
Covid + -ious |
Covidious |
|
Keep that covidy grocery bag out of my kitchen! |
an adjective or adverb applied to any and all items and/or behaviors related to the germy world of Covid 19 brought into a quarantined household by the outside world. |
کوویدی، کوویددار، آلوده به کرونا |
Covid + -y |
Covidy |
|
Diabetic, respiratory and hypertension patients more susceptible to death among Covidiants, a study in AP cases. |
A word used to describe a person who is COVID-19 positive |
مبتلا به کووید19 |
Covid + -i + -ant |
Covidiant |
|
- “I was born December 2020”. - “Oh. you're a Covidial then”. |
The generation of children born between November 2020 and June 2021 as a result of the infamous Covid-19 lockdowns. |
بچة کرونایی (بچه‌ای که در دوران کرونا به دنیا آمده است) |
Covid + -ial |
Covidial |
4 ـ1ـ2. فرایند ترکیب
همراهی دو یا چند واژة بسیط یا حتی تکواژ واژگانی، چه آزاد چه وابسته، با تکواژ آزاد دستوری یا همراه‌شدن دو واژة غیربسیط، واژة جدید به دست می‌دهد که حاصل فرایند ترکیب است. واژگان مرکبِ چراغ‌قرمز، تختخواب، سوخت‌وساز، رونویس و بلندگو حاصل این فرایند هستند (شقاقی، 1395: 91). به اعتقاد یول (2020: 61)، این فرایند در زبان‌هایی مانند انگلیسی و آلمانی بسیار زایاست، درحالی‌که در زبان‌هایی مانند فرانسوی و اسپانیولی، کمتر در واژه‌سازی نقش دارد. واژگان مرکبی مثل «bookcase»، «doorknob»، «fingerprint» و «textbook» نمونه‌هایی از واژگان حاصل از این فرایند هستند.
جدول 3. واژگان فارسی ساخته‌شده براساس فرایند ترکیب
|
واژه |
مثال |
|
کرونابدر |
امسال مردم کرونابدر رو به سیزده‌بدر ترجیح دادند. |
|
قرنطینه‌نوشت |
قرنطینه‌نوشت‌هایش را در قالب داستان به چاپ رساند. |
|
همه‌گیر |
امروزه بیماری کرونا، به شکل یک بیماری همه‌گیر درآمده است. |
|
کرونانگار |
کرونانگار تلاشی است برای تجمیع و تحلیل روزانۀ آمار رسمی ویروس کرونا (کووید 19) در ایران. |
جدول 4. واژگان انگلیسی ساخته‌شده براساس فرایند ترکیب
|
Example |
English definition |
معادل تقریبی فارسی |
اجزای تشکیل‌دهنده |
word |
|
Precautions were taken to try to limit the spread of coronavirus. |
a type of virus that can cause pneumonia and other diseases |
ویروس کرونا |
corona + virus |
coronavirus |
|
The Government of India ordered a nationwide lockdown for 21 days as a preventive measure against the COVID-19 pandemic in India. |
an official order to control the movement of people because of COVID-19 |
تعطیلی سراسری |
lock + down |
lockdown |
|
The governor has issued a shelter-in-place order. |
instructing or requiring people to remain in their current location until the pandemic has passed |
پناهگاه در محل |
shelter + in + place |
Shelter-in-place |
ادامه جدول 4.
|
Example |
English definition |
معادل تقریبی فارسی |
اجزای تشکیل‌دهنده |
word |
||
|
If you are doomscrolling, it may be time to take a step back and ask yourself what you really need to know. |
referring to the tendency to continue to surf or scroll through bad news, even though that news is saddening, disheartening, or depressing. |
جستجوی اینترنتی اخبار بد |
doom + scroll + -ing |
doomscrolling |
||
|
I’ve been doing a lot of this kind of doomsurfing recently. |
referring to the tendency to continue to surf or scroll through bad news, even though that news is saddening, disheartening, or depressing. |
جستجوی اینترنتی اخبار بد |
doom + surf + -ing |
doomsurfing |
||
|
She is being such a moronavirus. She went to Sana's birthday party with a huge group of friends. |
A person who ignores health and social distancing rules for preventing the spread of the virus. |
ابله کروناگستر |
Moron + -a- + virus |
moronavirus |
||
|
During the mandatory 2 week self-quarantine, the grocery store was not only out of toilet paper, but also everything. So, that’s how we got this coronababy. |
A Baby conceived during the mandatory quarantine during the Covid-19 outbreak. |
نوزادان دوران کرونا (کودکانی که در دوران قرنطینة کرونا متولد می‌شوند) |
corona + baby |
coronababy |
||
ادامه جدول 4.
|
Example |
English definition |
معادل تقریبی فارسی |
اجزای تشکیل‌دهنده |
word |
||
|
I was a victim of Zoombombing. |
The act of raiding a Zoom call during COVID-19 |
تماس تصویری ناگهانی از طریق برنامه زوم |
zoom + bomb + -ing |
zoombombing |
||
|
Ally: coughs! Jim: Yoooo it’s corona time! |
The phrase you use when someone near you coughs, often as a joke saying they’re going to spread the coronavirus. |
کروناست! |
orona + time |
coronatime |
||
|
I think Joey has “coronapornication” . ... he seemed to be hanging to have a vacation dedicated to himself!! |
Where you fake contracting corona virus so that you stay home for 2 weeks and watch porn. |
فیلم مبتذل کرونایی (تماشای فیلم‌های مبتذل در دوران قرنطینة کرونا) |
corona + pornicate + -ion |
coronapornication |
||
|
Do you enjoy coronawork? |
Working during COVID-19 |
کار کرونایی |
corona + work |
coronawork |
||
4 ـ1ـ3. فرایند ترکیب و اشتقاق
در برخی مواقع دیده می‌شود که هر دو فرایند ترکیب و اشتقاق، در ساخت واژه‌ای جدید به کار می‌روند. به واژگان حاصل از این فرایند، «مرکب‌مشتق» گفته می‌شود. درواقع، فرایند اشتقاق را بر واژة مرکب اعمال می‌کنیم. برای مثال، می‌توان به واژگان «ناخودآگاه»، «شهرداری»، «تلافی‌جویانه» و «خاکروبه» که حاصل این فرایند هستند، اشاره کرد (شقاقی، 1395: 97).
شش واژه در زبان فارسی، حاصل این فرایند در پژوهش حاضر است. در زبان انگلیسی نیز دو واژة مرکب‌مشتق به دست آمد.
جدول 5. واژگان فارسی ساخته‌شده براساس فرایند ترکیب و اشتقاق
|
واژه |
مثال |
|
خودقرنطینگی |
رعایت فاصله اجتماعی، قرنطینه و خودقرنطینگی هرکدام پروتکل‌های متفاوتی دارند که باید به آنها توجه کرد. |
|
کرونانگاری |
کرونانگاری کاری خطیر و وظیفه‌ای تاریخی محسوب می‌شود. |
|
کروناخوانی |
«کروناخوانی» در صحن مجلس! |
|
عادی‌انگاری |
عادی انگاری بیماری کرونا، مهم‌ترین خطری است که کشور را تهدید می‌کند. |
|
کروناهراسی |
کروناهراسی یک اختلال روان‌شناختی است که می‌تواند بیشتر از کرونا، عامل بیماری و مرگ باشد. |
|
خونه‌مونی |
دوستان! خونه‌مونی فراموش نشه. |
جدول 6. واژگان انگلیسی ساخته‌شده براساس فرایند ترکیب و اشتقاق
|
Example |
English definition |
معادل تقریبی فارسی |
اجزای تشکیل‌دهنده |
word |
|
Self-isolationing is the best way of not getting COVID-19. |
The act of self-isolation |
خودقرنطینگی |
self + isolate + -ing |
self-isolationing |
|
Sara goes wherever she likes. She is a real super-spreader. |
The person who spreads coronavirus very quickly. |
(آدمِ) کروناگستر درجة یک |
super + spread + -er |
Super-spreader |
4 ـ1ـ4. فرایند ابداع (واژه‌سازی بدیع)
گویشوران زبان ممکن است واژه‌ای بسازند که قبلاً در زبان هرگز وجود نداشته است. این‌گونه واژگان دارای کلمات هم‌ریشه و هم‌خانواده نیستند و نیز نمی‌توان آنها را به عناصر کوچک‌تری تقسیم کرد. واژگانی که براساس این فرایند ساخته می‌شوند، به نوواژه معروف هستند. این‌گونه واژگان را بیشتر جوانان میسازند و برخی اوقات، آن‌چنان در جامعه پذیرفته می‌شود که در فرهنگ‌های لغت هم مدخلی به آن اختصاص می‌دهند. واژگانی از جمله «خَفَن» به‌معنای عالی یا بی‌نقص، «گاگول» به‌معنای شخصی که رفتار عادی ندارد، «نوچفسکو»، اسم نوعی غذا در یک برنامة تلویزیونی و «سمندون»، یک شخصیت کارتونی، نمونه‌هایی از نوواژه‌های زبان فارسی هستند (شقاقی، 1395: 103). به عقیدة یول (2020: 64)، نوواژه حاصل ابداع و استفادة همگانی از واژگان جدید است که البته در زبان انگلیسی هم چندان معمول نیست. نام بسیاری از محصولات تجاری از نوع نوواژه است. برای مثال، می‌توان از واژگانی از جمله «aspirin»، «nylon»، «vaseline»، «teflon» و «xerox» نام برد.
هیچ نوواژه‌ای دررابطه‌با بیماری کرونا در زبان فارسی یافت نشد و در زبان انگلیسی نیز تنها دو واژة «coronial» و «cornteen» به دست آمد.
جدول 7. واژگان انگلیسی ساخته‌شده براساس فرایند ابداع
|
Example |
English definition |
معادل تقریبی فارسی |
word |
|
The first wave of Coronnials will be born 9 months after the “Social Distancing” movement has taken hold in your community. |
The babies conceived during the “Home Quarantine” practice linked to COVID19 |
کودک کرونایی (کودکی که در دوران قرنطینة کرونا متولد می‌شود) |
coronnial |
|
I may not be making babies during this cornteen but by god I’m thinkin about it. |
Quarantine, used humorously |
کورنتین (شکل خودمانی واژة «قرنطینه») |
cornteen[36] |
4 ـ1ـ5. فرایند اختصارسازی
یکی از روش‌های کوتاه‌کردن عبارتی طولانی در زبان استفاده از فرایند اختصارسازی است. در این روش، حروف اول یک عبارت کنار هم قرار می‌گیرد و واژة حاصل به‌شکل صورت کامل یا حروف مجزا خوانده می‌شود، مانند «ش م ه» که شکل کوته‌شدة «شیمیایی، میکروبی، هسته‌ای» است (شقاقی، 1395: 108). صورت «WHO» که شکل کوته‌نوشت «World Health Organization» است نیز نمونه‌ای از این فرایند در زبان انگلیسی است. در زبان فارسی هیچ نمونه‌ای یافت نشد و پنج نمونه هم در زبان انگلیسی به دست آمد.
جدول 8. واژگان انگلیسی ساخته‌شده براساس فرایند اختصارسازی
|
Example |
Resulted from |
معادل تقریبی فارسی |
word |
|
Tired of your office job? Think outside the cubicle and find a WFH job. |
Work From Home |
کار خانگی |
WHF |
|
Patients with confirmed or possible SARS-CoV-2 infection should use PPE. |
Personal Protective Equipment |
تجهیزات حفاظت فردی |
PPE |
|
I used to shake hands when I met people BCV. |
Before Corona Virus |
قبل از ویروس کرونا |
BCV |
|
The world will be better ACV. |
After Corona Virus |
بعد از ویروس کرونا |
ACV |
|
There is no any medicine for nCoV. |
novel Coronavirus |
(گونه‌ای از) کرونای جدید |
nCoV |
4 ـ1ـ6. فرایند کوتاه‌سازی
در این فرایند، عناصری را (یک یا چند واژه و هجا) از واژه یا عبارت موردنظر حذف می‌کنند و واژة جدید را به دست می‌دهند. چنانچه از جایگاه آغازی یا میانی عناصری را کم کنیم، واژة جدید حاصل از فرایند کوتاه‌سازی خواهد بود، ولی اگر این کاهش از جایگاه پایانی صورت گیرد، واژة جدید حاصل از فرایند ترخیم خواهد بود. تغییر شکل «ترمزدستی» به «دستی» و «داداش» به «داش» نمونه‌هایی از این فرایند هستند که به ترتیب واژگان «دستی» و «داش» حاصل شده است (شقاقی، 1395: 105). تغییر شکل واژة «airplane» به «plane» هم نمونه‌ای از این فرایند در زبان انگلیسی است.
هیچ واژة فارسی حاصل از این فرایند در این پژوهش به دست نیامد، اما چهار واژه در زبان انگلیسی یافت شد.
جدول 9. واژگان انگلیسی ساخته‌شده براساس فرایند کوتاه‌سازی
|
Example |
Resulted from |
معادل تقریبی فارسی |
word |
|
Did you see the latest updates about the Rona? |
The short form of Corana |
رونا (شکل کوتاه‌شدة کرونا) |
The Rona |
|
Yeah, I don't know about you, but homeschooling my son during the rona has turned our house to a big mess. |
The short form of Corana |
رونا (شکل کوتاه‌شدة کرونا) |
rona |
|
Miss Rona is really out here taking people out. |
The short form of Corana, used humorously |
رونا خانم (شکل کوتاه‌شده و خودمانی کرونا) |
Miss Rona |
|
Aunt Rona will not lay a finger on me because I will stay at home. |
The short form of Corana, used humorously |
عمه رونا (شکل کوتاه‌شده و خودمانی کرونا) |
Aunt Rona |
4 ـ1ـ7. فرایند سرواژه‌سازی
هرگاه کلمات اول یک عبارت کنار هم گذاشته شود که به‌عنوان یک واژه، قابل‌تلفظ هم باشد، آنگاه واژة جدیدی براساس فرایند سرواژه‌سازی ساخته شده است. البته، گاهی‌اوقات می‌توان واکه‌هایی را به واژة جدید افزود یا از آن کم کرد تا واژه‌ای به دست آید که با قواعد آوایی زبان مطابقت داشته باشد. واژگان «اتکا» و «توانیر»، که به‌ترتیب از حروف یا هجاهای اول عبارت‌های «اتحادیة تعاونی‌های کارکنان ارتش» و «تولید و انتقال نیرو» به دست آمده است، نمونه‌ای از واژگان حاصل از این فرایند هستند (شقاقی، 1395: 108). واژة «NATO»، که از حروف اول عبارت «North Atlantic Treaty Organization» حاصل شده است، نمونه‌ای از فرایند سرواژه‌سازی در زبان انگلیسی است.
هیچ واژة فارسی حاصل از این فرایند در این پژوهش به دست نیامد و دو واژه نیز در زبان انگلیسی یافت شد.
جدول 10. واژگان انگلیسی ساخته‌شده براساس فرایند سرواژه‌سازی
|
Example |
Resulted from |
معادل تقریبی فارسی |
word |
|
Since 2004, there have not been any known cases of SARS reported anywhere in the world. |
Severe Acute Respiratory Syndrome |
سارس (نشانگان حاد تنفسی) |
SARS |
|
Transmission of SARS-CoV is primarily from person to person. |
SARS-associated coronavirus |
سارس‌ـ‌کوو (کروناویروس مرتبط با نشانگان حاد تنفسی) |
SARS-CoV |
4 ـ1ـ8. فرایند آمیزش
با اضافه‌کردن بخش اول یک واژه به بخش انتهایی واژه‌ای دیگر، واژه‌ای به دست می‌آید که آن را «آمیخته» می‌نامیم. واژگان آمیخته حاصل رخداد همین فرایند هستند. برای مثال، می‌توان به واژة «عکاشی» اشاره کرد که حاصل آمیزش بخش اول واژة «عکاسی» و بخش آخر واژة «نقاشی» است (شقاقی، 1395: 109). هرچند این فرایند خیلی زایا نیست، اما در پژوهش حاضر، از فراوانی نسبتاً بالایی برخوردار بود.
جدول 11. واژگان فارسی ساخته‌شده براساس فرایند آمیزش
|
واژه |
آمیخته از واژگانِ |
مثال |
|
ماسکش |
ماسک + دستکش |
دانش‌آموزان حتماً ماسکش به همراه داشته باشند! |
|
غرونا |
غر زدن + کرونا |
تازگی آمار فوتی غرونا از فوتی کرونا بیشتر شده! |
جدول 12. واژگان انگلیسی ساخته‌شده براساس فرایند آمیزش
|
Example |
English definition |
Resulted from |
معادل تقریبی فارسی |
word |
|
Self-isolation is the best way of not getting COVID. |
a mild to severe respiratory illness that is caused by a coronavirus |
Corona + virus + disease |
کووید |
COVID |
|
Self-isolation is the best way of not getting COVID-19. |
refraining from any contact with other individuals for a period of time |
Corona + virus + disease + 2019 |
کووید19 |
COVID-19 |
ادامه جدول 12.
|
Example |
English definition |
Resulted from |
معادل تقریبی فارسی |
word |
|
A gang of covidiots blocked my path and began deliberately coughing at me. |
a person who annoys other people by refusing to obey the social distancing rules designed to prevent the spread of COVID-19 |
Covid-19 + idiot |
ابله کوویدگستر |
covidiot |
|
We are all covidients and we will cooperate with the government. |
people who strictly follow the directives and orders of the government during the Coronavirus outbreak |
Coronavirus + obedient |
مطیعِ دستورالعمل‌های کرونایی |
Covidient |
|
Infodemic seems to be stressful! |
An excessive amount of information about COVID-19 |
Information + epidemic |
همه‌گیری اطلاعات در مورد کرونا |
infodemic |
|
Last night we had a great covideoparty. |
New video parties organized in response to the lockdown |
covid + video + party |
مهمانی کوویدئویی (مهمانی‌های آنلاین از طریق زوم یا اسکایپ) |
covideoparty |
|
BoJo soon realised that Brexit was a piece of piss compared to the decisions needing to be made about Covexit. |
the strategy for exiting lockdown |
Covid + exit |
کوِگزیت (استراتژی‌ای برای خروج از تعطیلی سراسری) |
covexit |
|
The coronapocalypse will end all of us. |
End of the world via coronavirus |
Corona + apocalypse |
نیستی کرونایی |
coronapocalypse |
ادامه جدول 12.
|
Example |
English definition |
Resulted from |
معادل تقریبی فارسی |
word |
|
|
Coronageddon is upon us!
|
The near-certain, end-of-times condition created by COVID-19 |
Corona + armageddon |
نیستی کرونایی |
coronageddon |
|
|
Family lawyers are going to be busy as a rise in Covidivorces happen. |
When a married couple decides to divorce after spending every single second together in the Covid-19 quarantine. |
Covid + divorce |
طلاق کرونایی (طلاق به خاطر قرنطینة کرونا) |
covidivorce |
|
|
Family lawyers are going to be busy as a rise in Covidorces happen. |
When a married couple decides to divorce after spending every single second together in the Covid-19 quarantine. |
Covid + divorce |
طلاق کرونایی (طلاق به خاطر قرنطینة کرونا) |
covidorce |
|
|
The trip I took to Puerto Vallarta and got stung by a sting ray beats the hell out of this coronacation I'm on. This sucks! |
Getting paid to be off of work and having nothing to do or nowhere to go. |
Corona + vacation |
تعطیلات کرونایی |
coronacation |
|
|
We just had one of the most covidining experiences! |
Outside restaurant dining due to Covid restrictions. |
Covid + dining |
ناهار/ شام بیرونِ کوویدی |
covidining |
|
|
She yearned to experience the geeky teen years which were her birthright and hated-hated-hated being a dorky quaranteenager. |
A person coming of age in the coronaviral age, home-schooled, missing out on dating, beer, pot and every other rite of social passage. |
Quarantine + teenager |
نوجوان (دورانِ) قرنطینه |
Quaranteenager |
|
ادامه جدول 12.
|
Example |
English definition |
Resulted from |
معادل تقریبی فارسی |
word |
||||
|
Anyone for a quarantini"?" |
A strong alcoholic beverage that is made when people are quarantined |
Quarantine + Tucci (Stanley Tucci, an actor) |
مشروب (دورانِ) قرنطینه |
quarantini |
||||
|
My girlfriend lives by herself, so my roommates and I have included her in our quaranteam. |
The people you choose to live with during a coronavirus quarantine. |
Quarantine + team |
تیم دوران قرنطینه (تیم‌های آنلاین تشکیل‌شده در زمان تعطیلی سراسری) |
quaranteam |
||||
|
Some quaranteens were scared they wouldn’t graduate because of the virus. |
Kids born between 2001 and 2007, who were technically teenagers during the Covid-19 quarantine period in 2020. |
Quarantine + teen |
نوجوانان دوران کرونا |
quaranteen |
||||
|
One of those covillains posted that COVID-19 is genetically engineered in a lab. |
A person who posts, publishes or spreads false news or information and contributes to the Infodemic |
COVID + Villain |
شرور کوویدی |
Covillain |
||||
|
I'm going to enjoy my coviday. What are you doing during your coviday? |
A Holiday caused by the corona virus.
|
COVID + day |
روز کوویدی (روز تعطیل کرونایی) |
Coviday |
||||
|
While quaranteaching, I created a Loom and participated in a Zoom all from the comfort of my room. |
Education’s answer to the Coronavirus |
Quarantine + teaching |
آموزش در دوران قرنطینه |
Quaranteaching |
||||
ادامه جدول 12.
|
Example |
English definition |
Resulted from |
معادل تقریبی فارسی |
word |
|||
|
I am just chillin and watching a ton of Covideos. |
Videos watched during the COVID-19 pandemic to help stay sane. |
Covid + video |
فیلم کوویدی (فیلم‌هایی که در دوران کرونا تماشا می‌شوند) |
Covideo |
|||
|
Live quarantunes tonight. Tune in, or tune out! |
Music enjoyed under times of quarantine during COVID-19. |
Quarantine + tune |
آهنگ‌های (دوران) قرنطینه |
Quarantunes |
|||
|
He has been staying alone in his house and social distancing from other people during the COVID 19 outbreak. He is a good Covidizen. |
One who abides by COVID 19 social distancing, stay-at-home orders. |
Covid + citizen |
شهروند (شایستة) دوران کرونا |
Covidizen |
|||
4 ـ1ـ9. فرایند وام‌گیری
یکی از راه‌هایی که منجر به گسترش واژگان در هر زبانی می‌شود، این است که واژه‌هایی را از زبانی به زبان دیگر اضافه کنند. این فرایند را «وام‌گیری» می‌نامند و واژة واردشده را نیز «وام‌واژه» می‌گویند. هدف از این کار این است که گویشوران زبان بتوانند نیازهای خود را در پرکردن خلأهای موجود واژگانی برطرف کنند؛ به همین دلیل، برخی اوقات، دقیقاً خود واژه را وارد زبان می‌کنند و در پاره‌ای اوقات نیز جزءهایی از واژة خارجی را ترجمه و به زبان خود اضافه می‌کنند. برای مثال، می‌توان به واژه‌های «فوتبال»، «سماور»، «لوکیشن» و «مکانیک» اشاره کرد[37] (شقاقی، 1395: 127). بنا به‌گفتۀ یول (2020)، این فرایند در زبان انگلیسی بسیار زایاست؛ به‌طوری‌که بسیاری از واژگان حال حاضر زبان انگلیسی از طریق همین فرایند وارد این زبان شده‌اند. واژگان «piano»، «ski»، «sofa» و «yoghurt» نمونه‌هایی حاصل از فرایند مذکور هستند[38].
هفت واژه در زبان فارسی و سه واژه هم از زبان انگلیسی به دست آمد که در جدول‌های زیر معرفی می‌شوند.
جدول 13. واژگان فارسی ساخته‌شده براساس فرایند وام‌گیری
|
واژه |
گرفته شده از |
معنی |
مثال |
|
کرونا |
زبان انگلیسی |
نوعی ویروس که به چند دسته تقسیم می‌شود و می‌تواند به مرگ منجر شود. |
کرونا را شکست می‌دهیم! |
|
پاندمی (ویروس کرونا) |
زبان انگلیسی |
شیوع یک بیماری جدید در سراسر جهان که عدۀ زیادی را درگیر می‌کند. |
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید پاندمی ویروس کرونا در آیندۀ نزدیک مهار نخواهد نشد. |
|
کووید/ کووید19 |
زبان انگلیسی |
عفونتی است که بر اثر ویروس کرونا سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2) ایجاد می‌شود. |
انتقال کووید19 از افراد بیمار به افراد سالم امکان‌پذیر است. |
|
قرنطینه |
زبان انگلیسی |
محدودکردن اجباری به‌منظور جلوگیری از فراگیرشدن بیماری یا عامل خطرساز |
پزشکان قرنطینه تا ۱۴ روز پس از قرارگرفتن در معرض ویروس را توصیه می‌کنند. |
|
کروناویروس |
زبان انگلیسی |
شکل نوشتاریِ نادرستِ «ویروسِ کرونا» |
علائم کروناویروس که منجر به بیماری کووید۱۹ می‌شود، معمولاً چند روز پس از آلوده‌شدن فرد به ویروس شروع می‌شود. |
|
کنسرت/ کلاس آنلاین |
زبان انگلیسی |
برگزاری کنسرت/ کلاس به صورت مجازی، نه حضوری. |
خوانندۀ موسیقی ایرانی، سالار عقیلی، به صورت خودجوش کنسرت آنلاین برگزار کرد. |
|
شیلد |
زبان انگلیسی |
محافظی پلاستیکی که روی صورت گذاشته می‌شود تا از انتشار بیشتر ویروس کرونا جلوگیری کند. |
ماسک و شیلد چقدر از ما در برابر کرونا محافظت می‌کنند؟ |
جدول 14. واژگان انگلیسی ساخته‌شده براساس فرایند وام‌گیری
|
Example |
English definition |
originated from |
معادل تقریبی فارسی |
word |
|
“How many pupils are en quatorzaine?” |
a 14-day isolation period |
French language |
دورة قرنطینة 14 روزه |
Quatorzaine |
|
When the Chinese government effectively cut off some 50 million people in Wuhan, the location of the first outbreak that was most aptly described as a cordon sanitaire. |
The restriction of movement of people into or out of a defined geographic area. |
French language |
محدودیتِ رفت‌وآمد مردم به منطقه‌ای خاص |
Cordon sanitaire |
|
How can Coronaspeck be combatted? |
Coronavirus fat |
German language |
چاقی کرونا (چاقی حاصل‌شده از خانه‌نشینی به‌خاطر کرونا) |
Coronaspeck |
4 ـ2. گروه‌های نحوی
همان‌طور که شاهد ابداع واژگان، پس از شیوع بیماری کرونا، در دو زبان فارسی و انگلیسی بودیم، عبارات نسبتاً زیادی نیز ابداع شده است. رواج این عبارت‌ها و استفاده از آنها در زبان فارسی بسیار بیشتر از زبان انگلیسی است. در جدول‌های زیر، این گروه‌های نحوی به همراه نوع آنها (اسمی، صفتی و...) ارائه می‌شوند.
جدول 15. گروه‌های نحوی ساخته‌شده در زبان فارسی
|
گروه نحوی |
نوع گروه |
مثال |
|
فاصلة/ فاصله‌گذاری اجتماعی |
اسمی |
همه موظف هستند فاصلة اجتماعی را رعایت کنند. |
|
روزهای/ شب‌های کرونایی |
اسمی |
بی‌توجهی به حقوق اجتماعی در این روزهای کرونایی چه مفهومی دارد؟! |
|
ابله کوویدفشان/ ابله کوویدگستر |
اسمی/ صفتی |
آی ابله کوویدگستر! بیا برو توخونتون! |
ادامه جدول 15.
|
گروه نحوی |
نوع گروه |
مثال |
|
ابله کرونافشان/ ابله کروناگستر |
اسمی/ صفتی |
آی ابله کروناگستر! بیا برو توخونتون! |
|
وام/ یارانة کرونا |
اسمی |
وام کرونا به کدام خانواده‌ها تعلق می‌گیرد؟ |
|
فاصله‌گذاری هوشمند |
اسمی |
آغاز فاصله‌گذاری هوشمند در ایران از شنبه 23 فروردین. |
|
مهمان ناخواسته |
اسمی |
این مهمان ناخواسته با هیچ‌کسی تعارف ندارد. |
|
ویروس منحوس |
اسمی |
پروردگارا! این ویروس منحوس را هرچه زودتر ریشه‌کن بفرما! |
|
عملیات سرکوب/ شکست کرونا |
اسمی |
عملیات سرکوب کرونا با شست‌وشو و ضدعفونی سطح شهر تهران توسط یگان ویژة ناجا اجرا شد. |
|
استان‌های/ شهرهای/ مناطق قرمز/ نارنجی/ زرد/ سفید |
اسمی |
استان‌های قرمز از فردا چگونه نیمه‌تعطیل می‌شوند؟ |
|
همه‌گیری (ویروس) کرونا/ دنیاگیری کووید19 |
اسمی |
همه‌گیری کرونا به کنسرت‌های موسیقی بیش از ۳۰ میلیارد دلار ضرر زده است. |
|
تعطیلی سراسری |
اسمی |
تعطیلی سراسری فعلاً اجرا نمی‌شود. |
|
مشاغل ضروری |
اسمی |
30 درصد از اصناف کرمانشاه جزء مشاغل ضروری هستند. |
|
جهان کرونایی/ جهان کرونازده |
اسمی |
آخرین آمار مرگ‌ومیر در جهان کرونایی بسیار نگران‌کننده است. |
|
بیکاری کرونایی |
اسمی |
دولت باید بیکاری کرونایی را در نظر داشته باشد. |
|
آمار کرونایی |
اسمی |
آخرین و جدیدترین آمار کرونایی استان خراسان جنوبی تا 4 تیر 99 |
|
تصمیمات کرونایی |
اسمی |
تصمیمات کرونایی در فارس؛ از اعمال محدودیت‌های جدید تا تعطیلی خدمات حضوری بانک‌ها |
|
شعور کرونایی |
اسمی |
برخی، با مسافرت به شمال کشور، شعور کرونایی خود را نشان می‌دهند. |
|
طلاق کوویدی |
اسمی |
سرایت کرونا به بنیان خانواده؛ لحظه‌شماری برای طلاق کوویدی در سراسر جهان |
|
دکتر کوویدی‌فر |
اسمی |
یه دکتر کوویدی‌فرِ خوب سراغ نداری؟! |
|
قرنطینه کلّه‌گنجشکی |
اسمی |
قرنطینة کلّه‌گنجشکی در ادارة شما هم اجرا می‌شه؟! |
ادامه جدول 15.
|
گروه نحوی |
نوع گروه |
مثال |
|
شهدای/ مدافعان سلامت |
اسمی |
مدافعان سلامت و ایثارگران دفاع مقدس هم‌سنگران یک جبهه‌اند. |
|
فرشتگان زمینی |
اسمی |
مردم هرگز ایثارِ فرشتگان زمینی در مبارزه با کرونا را فراموش نخواهند کرد. |
|
سرگردان در دوراهی نان یا جان |
اسمی |
توپ مواجهه با کرونا به زمین جامعه انداخته شده است. مردم؛ سرگردان در دوراهی نان یا جان. |
|
نان به نرخ جان خوردن |
اسمی |
وقتی کارگری برای امرار معاش مجبور است در این شرایط بحرانی از خانه بیرون بیاید، درواقع نان به نرج جان می‌خورد. |
|
سفرهای کرونایی |
اسمی |
سفرهای کرونایی بزرگ‌ترین تهدید برای کنترل کروناست. |
|
فاصله‌گذاری فیزیکی |
اسمی |
فاصله‌گذاری فیزیکی حداقل 2 متر رعایت شود. |
|
مقررات قرنطینه |
اسمی |
رعایت مقررات قرنطینه برای جلوگیری از گسترش ویروس کرونا به معنی فداکاری زیاد عدة بی‌شماری از مردم است. |
|
غول خفتة کرونا |
اسمی |
اگر خدای‌نکرده به روزهای بی‌خیالی گذشته برگردیم، دوباره غول خفتة کرونا بیدار می‌شود. |
|
روزهای بی‌خیالی |
اسمی |
اگر خدای‌نکرده به روزهای بی‌خیالی گذشته برگردیم، دوباره غول خفتۀ کرونا بیدار می‌شود. |
|
ناقضان مقررات کرونایی |
اسمی |
برای ناقضان مقررات کرونایی، جریمۀ نقدی و قرنطینۀ اجباری تعیین شد. |
|
(کلّ) فوت مثبت |
اسمی |
میزان کلّ فوت مثبت امروز، 74 نفر بوده است. |
|
باورهای غلط کرونایی |
اسمی |
باورهای غلط کرونایی از نگاه سازمان بهداشت جهانی! |
|
قرنطینۀ اجباری |
اسمی |
برای ناقضان مقررات کرونایی، جریمۀ نقدی و قرنطینۀ اجباری تعیین شد. |
|
(بیمارِ) بستری تنفسی |
اسمی/ صفتی |
وضعیت فعلی بیماران به شرح زیر است: بستری تنفسی: 181 |
|
(بیمارِ) مثبت بستری |
اسمی/ صفتی |
وضعیت فعلی بیماران به شرح زیر است: مثبت بستری: 110 |
|
(بیمارِ) مثبت آی‌سی‌یو |
اسمی/ صفتی |
وضعیت فعلی بیماران به شرح زیر است: مثبت آی‌سی‌یو: 30 |
|
(بیمارِ) مثبت بدحال |
اسمی/ صفتی |
وضعیت فعلی بیماران به شرح زیر است: مثبت بدحال: 5 |
جدول 15.
|
گروه نحوی |
نوع گروه |
مثال |
|
(بیمارِ) مثبت بهبودیافته |
اسمی/ صفتی |
وضعیت فعلی بیماران به شرح زیر است: مثبت بهبودیافته: 13243 |
|
(بیمار مثبت) قرنطینۀ خانگی |
اسمی/ صفتی |
وضعیت فعلی بیماران به شرح زیر است: قرنطینه خانگی: 12478 |
|
کلّ آزمایش کرونا |
اسمی |
کلّ آزمایش کرونا در امروز: 32281 |
|
کلّ منفی/ مثبت |
اسمی |
کلّ آزمایش کرونا در امروز: 32281 کلّ منفی: 18254 |
|
(بیمارِ) مثبت سرپایی |
اسمی/ صفتی |
کلّ آزمایش کرونا در امروز: 32281 کلّ مثبت: 14027 |
|
موج دوم/ سوم کرونا |
اسمی |
موج سوم کرونا، پرقدرت‌تر از دو موج قبل، پا به میدان گذاشته است. |
|
ستاد ملی (مبارزه/ مقابله با) کرونا |
اسمی |
طبق بررسی ستاد ملی مقابله با کرونا، دورهمی‌های خانوادگی و شب‌نشینی‌ها سهم ۵۳ درصدی در ابتلا به بیماری کرونا طی یک ماه اخیر داشته است. |
|
جولان کرونا |
اسمی |
جولان کرونا در فارس و بیمارستان‌هایی که دیگر جا ندارند. |
|
ناقلان خاموش (کرونا) |
اسمی |
حدود ۲۰ درصد افراد ناقلان خاموش کرونا هستند؛ به این معنی که هیچ علائمی از این بیماری را ندارند، اما امکان دارد ویروس را به دیگران منتقل کنند. |
|
محدودیت‌های کرونایی |
اسمی |
محدودیت‌های کرونایی از شنبه بیشتر می‌شود. |
|
(موارد) مثبت قطعی |
اسمی |
در شبانه‌روز گذشته، 452 آزمایش کرونا در استان انجام شد که 319 آزمایش، مثبت قطعی اعلام شد. |
|
توصیه‌های کرونایی |
اسمی |
توصیه‌های کرونایی در هنگام خرید را جدی بگیرید. |
|
گروه شغلی 1/ 2/ 3/ 4 |
اسمی |
واحدهای صنفی، به‌جز گروه‌های شغلی 1، از ساعت 18 به بعد اجازة فعالیت ندارند. |
|
رعایت پروتکل‌های بهداشتی |
اسمی |
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: براساس گزارش‌های دریافتی، رعایت پروتکل‌های بهداشتی در بین مردم به ۸۵ تا ۹۰ درصد رسیده. |
|
بحران کووید19 |
اسمی |
در طی دورة بحران کووید19، مدیریت مراقبت از بیماران مستلزم سیاستگذاری و برنامه‌ریزی بوده است |
|
گام اول/ دوم/ سوم/ چهارم کنترل و مدیریت کووید19 |
اسمی |
گام چهارم مدیریت و کنترل کووید 19 در شهرستان رزن اجرایی شد. |
جدول 15.
|
گروه نحوی |
نوع گروه |
مثال |
|
بیماری/ ویروس/ شیوع کرونا |
اسمی |
محدودیت‌های جدید به‌خاطر شیوع ویروس کرونا وضع شده است. |
|
مدیریت کرونا |
اسمی |
قدردانی نمکی از آذری جهرمی برای همکاری در مدیریت کرونا |
|
تعطیلات کرونایی |
اسمی |
احتمال بازگشایی باشگاه‌های بدن‌سازی و استخرها بعد از تعطیلات کرونایی وجود دارد. |
|
مبارزه با دشمن پنهان |
اسمی |
کرونا پیر و جوان نمی‌شناسد. یکی از مهم‌ترین راه‌های مبارزه با دشمن پنهان، شست‌وشوی مداوم دست‌ها با آب و صابون است. |
|
شیلد صورت/ محافظ صورت/ شیلد محافظ صورت/ سپر صورت |
اسمی |
آیا شیلدهای صورت می‌توانند از پخش شدن کرونا جلوگیری کنند؟ |
جدول 16. گروه‌های نحوی ساخته‌شده در زبان انگلیسی
|
Example |
type |
معادل تقریبی فارسی |
phrase |
|
Physical distancing is the practice of staying at least 6 feet away from others to avoid catching COVID-19. |
nominal |
فاصله یا فاصله‌گذاری اجتماعی/ فیزیکی |
Social/ physical distancing or distance |
|
Flattening the curve is a public health strategy to slow down the spread of the SARS-CoV-2 virus during the COVID-19 pandemic. |
nominal |
هموار کردن منحنی نمودار |
Flattening the curve |
|
Confirmed positive cases of COVID-19 in Ontario is increasing. |
nominal |
(مورد) مثبت قطعی |
Confirmed positive (case) |
|
Presumptive positive cases of COVID-19 in Ontario is increasing. |
nominal |
(مورد) مثبت احتمالی |
Presumptive positive (case) |
|
Persons Under Investigation should transfer to designated hospitals using designated ambulances. |
nominal |
شخص تحت نظر |
Person Under Investigation |
|
The case fatality rate has fallen substantially from its peak in April. |
nominal |
میزان کشندگی مرگ (ناشی از کووید19) |
Case fatality rate |
|
COVID pneumonia is a complication of COVID-19 that causes hypoxemia (low blood oxygen levels). |
nominal |
ذات‌الریة کوویدی |
COVID pneumonia |
ادامه جدول 16.
|
Example |
type |
معادل تقریبی فارسی |
phrase |
|
Red or purple bumps may appear on the toes of some people who contract COVID-19, known as COVID toes. |
nominal |
انگشتان کوویدی (برآمدگی‌های قرمزرنگ در انگشتان پای افراد مبتلا به ویروس کرونا) |
COVID toes |
|
A novel coronavirus is a new coronavirus that has not been previously identified. |
nominal |
ویروس کرونای جدید |
Novel coronavirus |
|
With his stay-at-home Mom and his stay-at-home Dad, he was now a stay-at-home kid. |
nominal |
پدر/ مادر/ بچة خانه‌نشین |
stay-at-home kid/ Mom/ Dad |
|
Stay on top of Coronavirus pandemic latest developments on the ground with Al Jazeera's fact-based news. |
nominal |
همه‌گیری ویروس کرونا/ کووید19 |
Coronavirus/ COVID-19 pandemic |
|
Key workers are the people who are still needed at work to keep the country together. |
nominal |
کارگران مشاغل کلیدی |
Key workers |
4ـ3. تحلیل آماری
پژوهش پیش رو شامل 152 واژه و عبارات بود. درحالی‌که هنوز چند ماه از شیوع بیماری کرونا در جهان نگذشته است، با حجم بسیار بالایی از نوواژه‌ها و اصطلاحات ابداعی در زبان‌های مختلف روبه‌روییم. در طی همین چند ماه نیز بیش از 100 واژه و اصطلاح به دست آمد و بدون تردید، تعداد این داده‌ها روزبه‌روز نیز در حال گسترش است. در 81 مورد مجموع داده‌های حاضر، فرایندهای واژه‌سازی رخ داده بود که این فرایندها به نُه طبقه تقسیم شدند. همچنین، عبارات ابداع‌شده نیز ذیل همین فرایندها عنوان شدند.
همان‌طور که جدول 18 و نمودار 1 نشان می‌دهند، در زبان فارسی، ابداع گروه‌های نحوی یا عبارات، با 72 درصد، از بیشترین زایایی برخوردار است. علت این پدیده شاید این مسئله است که رسانه‌های گروهی به‌ندرت می‌توانند دست به ابداع واژگان جدید یا به‌طورکلی، ابداع واژگان غیررسمی بزنند. محیط رسانه‌های گروهی و رسمی نیز این اجازه را از تولیدکنندگان محتوا سلب می‌کند. ازآنجایی‌که بسیاری از این داده‌های زبان فارسی، از سوی مقامات رسمی کشور، برای اولین‌بار بیان می‌شد، انتظار همین نتیجه نیز چندان دور از ذهن نبود. فرایند وام‌گیری، با 5/8 درصد، در جایگاه دوم از نظر میزان زایایی قرار می‌گیرد. بسیاری از واژگانی که امروزه می‌شنویم، ریشه‌ای انگلیسی دارند که برای آن تاکنون معادلی پیشنهاد نشده است. واژة «کرونا» که تقریباً هرروز می‌شنویم، نمونه‌ای از همین فرایند زایاست. پس از فرایند وام‌گیری، فرایند ترکیب‌واشتقاق با 5/7 درصد در جایگاه سوم، و دو فرایند اشتقاق و ترکیب با 5 درصد در جایگاه چهارم قرار می‌گیرند. فرایند آمیزش نیز با 5/2 درصد در رتبة بعدی قرار دارد. فرایندهای واژه‌سازی بدیع (ابداع)، اختصارسازی، کوتاه‌سازی و سرواژه‌سازی نیز هیچ نقشی در فرایندهای واژه‌سازی زبان فارسی نداشتند.
جدول 17. وقوع فرایندهای واژه‌سازی در زبان فارسی بر حسب درصد
|
فرایند واژه‌سازی |
تعداد |
درصد وقوع نسبت به کل[39] |
|
اشتقاق |
4 |
5 |
|
ترکیب |
4 |
5 |
|
ترکیب‌واشتقاق |
6 |
5/7 |
|
واژه‌سازی بدیع (ابداع) |
0 |
0 |
|
اختصارسازی |
0 |
0 |
|
کوتاه‌سازی |
0 |
0 |
|
سرواژه‌سازی |
0 |
0 |
|
آمیزش |
2 |
5/2 |
|
وام‌گیری |
7 |
5/8 |
|
گروه‌های نحوی |
59 |
72 |
|
مجموع |
82 |
100 |
نمودار 1. درصد وقوع فرایندهای واژه‌سازی در زبان فارسی
براساس جدول 19 و نمودار 2، که مختص فرایندهای ابداع واژه و عبارت در زبان انگلیسی است، مشاهده می‌شود که فرایند آمیزش، با 33 درصد، از بیشترین میزان زایایی برخوردار است. براساس یافته‌های پژوهش، به نظر می‌رسد که برخلاف زبان فارسی، فرایند آمیزش در زبان انگلیسی بسیار زایاست که علتش می‌تواند نقش پررنگ گروه جوانان در رسانه‌های گروهی، و به تبع آن، در تغییر شکل زبانشان است. می‌توان نتیجه‌گیری کرد که احتمال وجود خلاقیت در ابداع واژگان و اصطلاحات در بین جوانان انگلیسی‌زبان حاضر در رسانه‌های جمعی، بیشتر نمود دارد تا در زبان فارسی. استفاده از عبارات، با 17 درصد، در جایگاه دوم قرار می‌گیرد. فرایند ترکیب، با 5/15 درصد، جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است. متصل کردن کلمات مجزا به یکدیگر، مانند «coronababy» بسیار معمول است، درحالی‌که همین واژه، در زبان فارسی، به‌شکل یک عبارت (گروه نحوی)، مانند «نوزادانِ دورانِ کرونا»، خود را نشان می‌دهد. فرایند اشتقاق نیز با میزان وقوع 5/8 درصد، در جایگاه چهارم قرار می‌گیرد. فرایندهای اختصارسازی و کوتاه‌سازی، به‌ترتیب، 7 و 5/5 درصد داده‌ها را شامل می‌شوند. فرایند وام‌گیری نیز با شامل شدن 5 درصد داده‌ها، در رتبة هفتم فرایندهای واژه‌سازی قرار دارد. نهایتاً، فرایندهای ترکیب‌واشتقاق، ابداع و سرواژه‌سازی، با میزان وقوع 3 درصد، کمترین میزان مشارکت را در در ابداع واژگان و اصطلاحات جدید داشتند.
جدول 18. وقوع فرایندهای واژه‌سازی در زبان انگلیسی بر حسب درصد
|
فرایند واژه‌سازی |
تعداد |
درصد وقوع نسبت به کل |
|
اشتقاق |
6 |
5/8 |
|
ترکیب |
11 |
5/15 |
|
ترکیب‌واشتقاق |
2 |
3 |
|
واژه‌سازی بدیع (ابداع) |
2 |
3 |
|
اختصارسازی |
5 |
7 |
|
کوتاه‌سازی |
4 |
5/5 |
|
سرواژه‌سازی |
2 |
3 |
|
آمیزش |
23 |
33 |
|
وام‌گیری |
3 |
5 |
|
گروه‌های نحوی |
12 |
17 |
|
مجموع |
70 |
100 |
نمودار 2. درصد وقوع فرایندهای واژه‌سازی در زبان انگلیسی
در این قسمت نیز نمودار سوم ارائه می‌شود تا بهتر مقایسة بین این دو زبان را نشان دهد. همان‌طور که نمودار (3) نشان می‌دهد، بین فرایندهای اشتقاق، اشتقاق‌وترکیب و وام‌گیری، تفاوت زیادی دیده نمی‌شود و بیشترین میزان اختلاف بین دو زبان، به‌ترتیب، مربوط به استفاده از عبارات (گروه‌های نحوی) و فرایند آمیزش است.
نمودار 3. درصد وقوع فرایندهای واژه‌سازی در زبان‌های فارسی و انگلیسی
- بحث و نتیجه‌گیری
پس از شیوع بیماری کرونا، با حجم زیادی از واژگان و اصطلاحات ابداع‌شده مواجه شدیم که هرکدام، براساس یکی از فرایندهای واژه‌سازی، ساخته شده‌اند. در داده‌های مورد بررسی که مشتمل بر 152 واژه و عبارت بود، در ساخت واژگان، فرایندهای اشتقاق، ترکیب، اشتقاق‌وترکیب، ابداع، اختصارسازی، کوتاه‌سازی، سرواژه‌سازی، آمیزش و وام‌گیری به کار رفته بودند. گروه‌های نحوی نیز در انتهای بخش فرایندهای واژه‌سازی نشان داده شدند و بر دو قسم اسمی و صفتی بودند. گروه‌های نحوی اسمی تعداد بسیار بیشتری نسبت به گروه‌های نحوی صفتی داشتند. در میان داده‌های زبان فارسی، چهار فرایند ابداع، اختصارسازی، کوتاه‌سازی و سرواژه‌سازی یافت نشدند، درحالی‌که در میان داده‌های زبان انگلیسی، تمام فرایندهای واژه‌سازی در تولید واژگان و اصطلاحات جدید سهمی، هرچند اندک، داشتند.
در پژوهش حاضر، گروه‌های نحوی و فرایند آمیزش، به‌ترتیب با 72 و 33 درصد، بیشترین درصد وقوع را در دو زبان فارسی و انگلیسی به خود اختصاص دادند. بدون درنظرگرفتن فرایندهای ابداع، اختصارسازی، کوتاه‌سازی و سرواژه‌سازی در زبان فارسی که درصدی را به خود اختصاص ندادند، فرایند آمیزش با 5/2 درصد، کمترین میزان زایایی را داشت. در زبان انگلیسی نیز فرایندهای ترکیب‌واشتقاق، ابداع و سرواژه‌سازی با 3 درصد، کمترین نقش را در واژه‌سازی داشتند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد استفاده از گروه‌های نحوی در زبان فارسی، بسیار پُرکاربرد است، به‌طوری‌که به‌تنهایی، بیش از یک‌سوم داده‌ها را به خود اختصاص داده است؛ اما در طرف مقابل، نمودار فرایندهای واژی در زبان انگلیسی نشان می‌دهد که اختلاف فرایندها در تولید واژگان و اصطلاحات، نسبت به زبان فارسی، کمتر است و می‌توان گفت همة آنها در تولید واژه و عبارت نقش دارند. باتوجه‌به عدم استفاده از چهار فرایند ابداع، اختصارسازی، کوتاه‌سازی و سرواژه‌سازی در زبان فارسی، شاید بتوان ادعا کرد که میزان خلاقیت در بین گروه‌های نوجوان و جوان، در بین انگلیسی‌زبانان، بیشتر از گروه‌های نظیر در زبان فارسی است.
تعارض منافع
تعارض منافع ندارم.
ORCID
Abolfazl Alamdar |
|
http://orcid.org/0000-0002-0647-9740 |
Behzad Rahbar |
|
http://orcid.org/0000-0002-9275-8251 |
[1]. scurvy
[2]. Tedros Adhanom
[3]. blending
[4]. derivation
[5]. compounding
[6]. reduplication
[7]. coinage
[8]. zero derivation
[9]. shortening
[10]. clipping
[11]. backformation
[12]. abbreviation
[13]. acronym
[14]. borrowing
[15]. Cook, C. P.
[16]. Lehrer, A.
[17]. Behara, B., & Mishra, P.
[18]. Mareva, R.
[19]. Zheng, Y.
[20]. cognitive
[21]. Liu, W., & Liu, W.
[22]. subtraction
[23]. metathesis
[24]. conversion
[25]. unique morphs
[26]. splinters
[27]. inflectional morphemes
[28]. derivational morphemes
[29]. multiple affixation
[30]. Booij, G.
[31]. https://www.merriam-webster.com/
[32]. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/
[33]. https://www.ldoceonline.com/
[34]. https://dictionary.cambridge.org/
[35]. https://www.urbandictionary.com/
[36]. در رابطه با واژة «cornteen» لازم به ذکر است که این واژه، املای اشتباه واژة «quarantine» است که به‌خاطر استفادة زیاد در شبکه‌های اجتماعی در طول بحران کووید19، به شکل «cornteen» درآمده است و برخی اوقات، به‌اشتباه، به صورت‌های «corn teen»، «corn and teen»، «corn in teen» و «corn of teen» هم نوشته می‌شود. همان‌طور که مشاهده شد، «teen» در این واژه، برخی اوقات، به‌صورت مجزا نوشته می‌شود؛ بنابراین، این تداعی را در ذهن ایجاد می‌کند که همان «teen» در اعداد 13 تا 19 باشد.
[37]. به جز واژة «سماور» که ریشه‌ای روسی دارد، سایر کلمات فوق از زبان انگلیسی وارد زبان فارسی شده‌اند.
[38]. این واژگان، به‌ترتیب، از زبان‌های ایتالیایی، نروژی، عربی و ترکی وارد زبان انگلیسی شده‌اند.
[39]. درصدهای حاصل از دو زبان فارسی و انگلیسی، بر پایة 5/0 گرد شده‌اند.
استناد به این مقاله: علمدار، ابوالفضل، رهبر، بهزاد. (1400). بررسی فرایند ابداع واژه‌ها و اصطلاحات جدید مرتبط با بیماری کرونا: مطالعه‌ای تطبیقی. علم زبان، ویژه‌نامه کرونا، سال 8، 117- 151. Doi: 10.22054/ls.2021.57843.1421
Language Science is licensed under a Creative Commons Attribution-Noncommercial 4.0 International License.
)