نوع مقاله : علمی تخصصی

نویسندگان

• امید طبیب زاده ¹
• امید طبیب زاده ²

¹ استاد زبانشناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

² استاد زبان شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

وزن هجایی از تکرار منظم هجاها و مکث‌ها و پاره‌ها پدید می‌آید. کمّیتِ هجاها و تکیۀ وزنی اهمیتی در ساختار وزن هجایی ندارد، و به همین دلیل این وزن دارای تفاوتی ماهوی با دو وزن اصلی شعر فارسی، یعنی وزن کمّی اشعار عروضی فارسی از یک سو، و وزن تکیه‌ای-هجاییِ شعرهای عامیانۀ فارسی از سوی دیگر است. وزن هجایی بیشتر خاص زبان‌های هجا-زمانی مانند فرانسه است که هجاهای آن دارای کمّیت‌های مساوی هستند، اما گاهی به علل تاریخی و فرهنگی نمونه‌هایی از آن در زبان‌هایی مانند فارسی نیز که دارای هجاهایی با کمّیت‌های گوناگون هستند مشاهده شده است. گرچه وزن هجایی از وزن‌های اصلی در زبان فارسی نیست، از قدیم تا به امروز اشعاری بدین در زبان فارسی سروده شده است که در این مقاله به گردآوری و تحلیل وزن آنها می‌پردازیم. در این مقاله پس از بحث مختصری دربارۀ رده‌شناسی وزن‌های گوناگون جهان، به معرفی و بررسی این وزن در فارسی می‌پردازیم و نشان می‌دهیم که اولاً شاعران برای سرودن اشعاری به وزن هجایی در زبان فرسی، عمدتاً از هجاهای بلند (سنگین) استفاده می‌کنند، ثانیاً تمام مکث‌های موجود در این وزن از نوع درنگ است، یعنی مکثی که منطبق بر مرز پایان کلمه یا گروه واجی است، و ثالثاً گرچه پایان هر درنگ در این شعر با نوعی تکیه همراه است، این تکیه نه از نوع تکیۀ وزنی، بلکه از نوع تکیۀ زیر و بمی است و دارای نقشی صرفاً ثانوی در ساختار اصلی وزن است. در این مقاله شیوه‌ای برای طبقه‌بندی و نمایش مختصات وزنی اشعار عرضه داشته‌ایم.

کلیدواژه‌ها

• رده‌شناسی
• وزن
• فارسی

عنوان مقاله [English]

Syllabic Meter in Persian Poetry

نویسندگان [English]

• Omid Tabibzadeh ¹
• Omid Tabibzadeh ²

¹ Professor in Linguistics, Institute for Humanities and Cultural Stadies, Tehran, Iran;

² استاد زبان شناسی پژوهشگاه علوم انسانیProfessor of Linguistics, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده [English]

Syllabic meter is formed by the regular repetition of syllables, pauses (caesurae), and hemistiches. This meter is substantially different with the Persian quantitative meter in classical poetry and Persian accentual folk meter which are based mainly on syllable weight and metrical accents respectively, sometimes, for some historical and or cultural reasons, evidences of syllabic meter have been observed in languages such as Persian in which syllables have different quantities. Syllabic meter, as it has been mentioned already, is not current in Persian at all, but this meter has been used by some poets in Persian from the ancient times to the present day. This paper deals with the structural analysis of such poems. In this article, after a brief discussion on the classification of different meters in world languages, Persian syllabic meter has been introduced and it structural characteristics has been shown as follows: 1. Persian poets, when composing in this meter, make use of mostly long (heavy) syllables; 2. The pauses in this meter are always of caesura types, i.e. it appears always after a word break; 3. Although the end of each pause in this poem is accompanied always by a stress, this stress is not metrical one, but a pitch accent, and this point shows clearly that stress has just a secondary role in the main structure of this meter in Persian. In this article a method has been also introduced for representing and classifying all kinds of Persian syllabic meter.

کلیدواژه‌ها [English]

• typology
• meter
• Persian