نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سهند الهامی خراسانی ¹
• کورش صفوی ²

¹ دانشجوی دکترای زبان‌شناسی همگانی، گروه زبان‌شناسی، آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و فرهنگ و زبان‌های باستانی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

² استاد تمام گروه زبان‌شناسی، آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و فرهنگ و زبان‌های باستانی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه

چکیده

مقاله‌ی حاضر به بررسی تعبیرهای مکانی محورهای چپ-راست و جلو-پشت زبان فارسی در چارچوب لوینسون (۲۰۰۳) و دنزیگر (۲۰۱۰) می‌پردازد. در سطح افقی سه چارچوب ارجاع اصلی وجود دارند که از میان آن‌ها چارچوب مطلق در فارسی کاربرد روزمره ندارد. اما دو مورد دیگر، یعنی چارچوب‌های ارجاع نسبی و ذاتی به صورت بالقوه می‌توانند تعبیر هر دو محور اصلی سطح افقی باشند. برای اخذ داده‌های واقعی از گویشوران بومی از بازی "توپ و صندلی" (بوهنمایر، ۲۰۰۸) استفاده شده است. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد تمام مواردی که توصیف گوینده از یک عکس برای شنونده ایجاد سوءتفاهم کرده بوده مربوط به این بوده‌اند که منظور گوینده نسبی بوده اما شنونده از توصیف برداشت ذاتی داشته است. درخصوص محور چپ-راست، وقتی گوینده «]از نگاه[ ما» را حشو دانسته، از جمله کاهش داده و از عباراتی چون «چپ/راست صندلی» استفاده کرده، احتمال ایجاد سوءتفاهم برای شنونده وجود داشته، اما هنگامی که از آن حتی در حالت کاهش‌یافته‌ی «چپ/راست ما» استفاده کرده، شنونده به خوبی متوجه به کار رفتن چارچوب نسبی شده است. براساس داده‌های پژوهش، در زبان فارسی کاربرد غالب «چپ» و «راست» نسبی است و تنها در شرایط خاص از این محور به صورت ذاتی استفاده می‌شود. در خصوص کاربرد «جلو» و «پشت» هم با اختلاف اندکی چارچوب نسبی بر ذاتی غلبه داشته است.

کلیدواژه‌ها

• محور چپ-راست
• محور جلو-پشت
• چارچوب‌ ارجاع نسبی
• چارچوب ارجاع ذاتی
• زبان فارسی

عنوان مقاله [English]

Spatial Interpretation of the Left-Right and Front-Back Axes in Persian

نویسندگان [English]

• Sahand Elhami Khorasani ¹
• Kourosh Safavi ²

¹ PhD Student of General Linguistics, Linguistics Department, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, Allameh Tabataba’i University, Tehran

² Full Professor of Linguistics Department, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

This article studies the spatial interpretation of the left-right and front-back axes in Persian in the theoretical framework of Levinson (2003) and Danziger (2010). On the horizontal plane, there are three main Frames of Reference. Of these three, the Absolute FoR is not used routinely in Persian. The other two, the Relative and Intrinsic FoRs, can potentially be the interpretation of the two main axes of the horizontal plane. In order to obtain real data from the native speakers, the “Ball & Chair” game (Bohnemeyer, 2008) was used. Data analysis shows that in all the cases where the speaker’s description caused misunderstanding for the listener, the speaker’s intended interpretation has been relative, while the listener has understood them intrinsically. For the left-right axis, whenever the speaker has considered “[az negah-e] ma” redundant and has had it decreased from the sentence and used phrases such as “chap/rast-e sandali”, there has been a possibility of misunderstanding for the listener. However, when they have used it even in its decreased form of “chap/rast-e ma” the listener has well understood the intended relative meaning. According to the data, in Persian the absolute dominant usage of left and right is relative and only in special cases are they used intrinsically. The front-back axis is also used in the relative sense but with small dominance over intrinsic.

کلیدواژه‌ها [English]

• left-right axis
• front-back axis
• relative frame of reference
• intrinsic frame of reference
• Persian language