نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‏شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 دانشیار زبان‏شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

امکانات و روش‌های مکان‌یابی یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح در حوزۀ زبان‌شناسی شناختی است. زبان با استفاده از منابع و امکاناتی عینی مانند اعضای بدن، اشیاء و موارد موجود در طبیعت و فرایندها به مفهوم‌سازی جهت‌های مکانی می‌پردازد. هر زبان با توجه به مسائل تاریخی و فرهنگی خود، از برخی یا همۀ امکانات فوق استفاده می‌کند. با توجه به این ملاحظات، هدف این مقاله شناسایی امکانات و منابع مکان‌یابی در زبان فارسی در قالب آرای هاینه (1997) است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد، زبان فارسی به ترتیب اولویت از اعضای بدن، اشیاء موجود در طبیعت و جهت‌های جغرافیایی که بسط‌یافته از سه منبع مذکور هستند، برای بیان مکان استفاده می‌کند. این زبان از مورد «فرایند» نیز که از جمله موارد ذکر شده در چهارچوب هاینه است، بهره برده ‌است؛ فعل‌های پیشوندی همچون «برآمدن»، «درآمدن»، «فروآمدن» و جز آن که نمونه‌‏هایی از حوزۀ «فرایند» هستند، برای نشان دادن جهت حرکت فعل به‌کار می‌روند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial Orientation in Persian Language

نویسندگان [English]

  • Iran Abdi 1
  • Mehrdad Naghzguye kohan 2

1  Ph.D Student in Linguistics, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran

2 Associate Professor in Linguistics, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran;

چکیده [English]

One of the most important issues in cognitive linguistics is Spatial Orientation. Languages use sources such as human body (body-part), landmarks, dynamic concept (typically motion verbs like come, go, etc.) and cardinal direction to conceptualize spatial and geographic directions. Every language uses the whole or some of these sources based on its historical and cultural issues. The present study sought to consider the features and sources of Spatial orientation in Persian language based on of Heine’s (1997) theory. The results of the study indicated that Persian language employs human body and animal body (anthropomorphic and zoomorphic model) as the main source of conceptualization, since the bodily experience in space serves as the basis for the majority of metaphorical expressions. The next source was Landmarks (environment – specific features) such as rivers, mountains and rocky places, sea and trees and other related properties. The third and final sources were motion and cardinal directions respectively

کلیدواژه‌ها [English]

  • Body-part
  • Landmarks
  • Motion Verbs
  • Cardinal Direction
اسعد گرگانی، فخرالدین. (1349). ویس و رامین. به تصحیح ماگالی تودوا و الکساندر گواخاریا. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
برهان تبریزی، محمدحسین­بن خلف. (1342). برهان قاطع. به­کوشش و ترجمه علی‌اکبر دهخدا، علی‌اصغر حکمت، ابراهیم پورداود، سعید نفیسی و محمد معین. تهران: مؤسسه‌ انتشارات‌ امیرکبیر.
بیهقی، محمدبن‌حسین. (1394). تاریخ بیهقی. به خلیل کوشش خطیب ‌رهبر تهران: مهتاب.
تجار، راضیه. (1393). نرگس­ها. تهران: سورۀ مهر.
تفرشی، حسن. (1386). مهرابه. تهران: شهر خورشید.
داوری، شادی و نغزگوی­کهن، مهرداد. (1395). زبان فارسی در گذر زمان. تهران: بهار.
راسخ ­مهند، محمد. (1393). درآمدی بر زبان­شناسی شناختی: نظریه­ها و مفاهیم. تهران: سمت.
راسخ ­مهند، محمد و نفیسه رنجبر ضرابی. (1392). «بررسی شبکه معنایی حروف اضافة در و سر». زبان­شناسی تطبیقی. 3/5. 95-111.
سعدی شیرازی، شیخ مصلح الدین. (1396). بوستان سعدی. به تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: ققنوس.
شاد، محمدپادشاه­بن غلام­محی­الدین. (1336). فرهنگ جامع فارسی (آنندراج). زیرنظر محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام.
شهروند، 1394، شماره ۷۱۵،  سه شنبه ۲۶ آبان.
صائب تبریزی، میرزا محمدعلی. (1364). دیوان اشعار. به کوشش محمد قهرمان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
طبری، محمدبن جریر. (1390). تاریخ بلعمی (ترجمه تاریخ طبری). به کوشش و ترجمه محمدبن محمد بلعمی و محمدجواد مشکور. تهران: دنیای کتاب.
عمید، حسن. (1356). فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر.
فردوسی، ابوالقاسم. (1382). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان‌. تهران‌: نشر قطره‌.
قبادیانی، ناصرخسرو. (1335). سفرنامه. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: زوار.
گلفام، ارسلان و یوسفی­راد، فاطمه. (1385). «ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﺮوف اﺿﺎﻓﺔ ﻣﻜﺎﻧﻲ در ﭼﺎرﭼﻮبﺷﻨﺎﺧﺘﻲ: ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻣﻮردی ﺣﺮف اﺿﺎﻓﺔ در/ﺗﻮی». زبان و زبان‏شناسی. دورة دوم بهار و تابستان، (3). 33-46.
لطفی، حسن. (1396). برای آمدنت. تهران: جمهوری.
محمدبن منور. (1393). اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید. ترجمۀ محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران: آگه.
مدرسی، تقی. (1387). عَذرای خلوت‌نشین. قم: موسسه فرهنگی و اطلاع‏رسانی تبیان.
مکنزی، دیویدنیل. (1383). فرهنگ کوچک پهلوی. ترجمۀ مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نجم رازی، عبدالله بن محمد. (1386). مرصاد العباد. به کوشش محمدامین ریاحی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
Barr, L. I. (1965). A Course in Lugbara. Nairobi: East African Literature Bureau.
Brown, C. H. & Witkowski, S. R. (1983). “Polysemy, lexical change and cultural importance”. Man (N. S.). I8. 72-89.‏
Heine, B., Claudi, U., & Hünnemeyer, F. (1991). Grammaticalization: A Conceptual Framework. Chicago: University of Chicago Press.‏
Heine, B. (1997). Cognitive Foundations of Grammar. England: Oxford University Press. ‏
Hopper, P. J., & Traugott, E. C. (2003). Grammaticalization. Cambridge: University Press.
Jackendoff, R. (1983). Semantics and Cognition. Massachusetts: MIT press.‏
Lakoff, G. (1993). “The contemporary theory of metaphor”. In Andrew Ortony (ed.). Metaphor and thought.  Cambridge, England: Cambridge University Press. 202- 251
Lakoff, G., & Johnson, M. (1999). Philosophy in the Flesh. New York: Basic books.
Lee, D., & Lee, D. (2001). Cognitive Linguistics: An Introduction. Oxford: University Press. ‏
Redfield, R. (1930). Tepoztlan a Mexican Village: a Study of Folk Life. Chicago: University of Chicago Press.
Svorou, S. (1994). The Grammar of Space (Typological Studies in Language). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
سایتهای مورد استفاده جهت جمع­آوری پیکره:
پایگاه جامع اطلاع‌رسانی رادیو، 1399
خبرنامه رویش، 1394
خبر آنلاین، 18 آذر 1394
ویکی­پدیا