زبانشناسی
سعید لبافان؛ محمد دبیرمقدم
چکیده
هدف اصلی از نگارش این مقاله، به دست دادن توصیفی از نظام مطابقۀ زبان خانیکی بر پایۀ دادههای تجربی می‌باشد. این گونۀ زبانی متعلق به شاخۀ غربی جنوبی زبانهای ایرانی است. این زبان مانند بسیاری از دیگر زبانهای بومی ایران، در خطر نابودی است. این زبان در روستای «خانیک»، که گویشوران آن را «خونک» [xunek] تلفظ میکنند، گفت‌وگو ...
بیشتر
هدف اصلی از نگارش این مقاله، به دست دادن توصیفی از نظام مطابقۀ زبان خانیکی بر پایۀ دادههای تجربی می‌باشد. این گونۀ زبانی متعلق به شاخۀ غربی جنوبی زبانهای ایرانی است. این زبان مانند بسیاری از دیگر زبانهای بومی ایران، در خطر نابودی است. این زبان در روستای «خانیک»، که گویشوران آن را «خونک» [xunek] تلفظ میکنند، گفت‌وگو می‌شود. در این مقاله، توصیف الگوهای نظام مطابقه بر مبنای نظامهای پنجگانه کامری (1978) صورت میگیرد. در تحلیلهای ارائه شده بر روی دادههای این زبان، مشخص خواهد شد که به لحاظ مطابقه، نظام انطباق دوگانه در این زبان دستوری شده است که حساس به مؤلفههای «زمان»، «نمود»، «شخص»، و «ویژگی معنایی فاعل» است. بدین ترتیب که در جملات دارای افعال «+ حال»، چه افعال لازم و چه افعال متعدی، نظام مطابقه ’فاعلی-مفعولی‘ است و در جملات دارای افعال «+ گذشته»، «+کامل»، «+سوم شخص مفرد»، و «+روانشناختی»، چه افعال لازم و چه افعال متعدی، نظام مطابقه غیر’فاعلی-مفعولی‘ است. در نظام ’فاعلی-مفعولی‘، فاعل همواره به صورت پسوند تصریفی مطابقه در فعل صورتبندی می‌شود و در نظام غیر’فاعلی-مفعولی‘، که واژهبستهای غیرفاعلی، وظیفۀ مطابقه را به عهده دارند، شاهد ردۀ ’خنثی‘ هستیم.
زبانشناسی
رضامراد صحرایی؛ حسین بازوبندی؛ حامد مولایی کوهبنانی
چکیده
در راستای تقویت گونۀ علمی زبان فارسی، واژه‌گزینی در برابر اصطلاحات علمی زبانهای خارجی و شناخت دقیق سازوکارهای واژه‌سازی در این گونۀ علمی و ظرفیت‌های آن از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. در مورد فرایندهای واژه‌سازی واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی پژوهش‌های آماری و پیکره‌بنیاد اندکی انجام شده است. در این میان، ...
بیشتر
در راستای تقویت گونۀ علمی زبان فارسی، واژه‌گزینی در برابر اصطلاحات علمی زبانهای خارجی و شناخت دقیق سازوکارهای واژه‌سازی در این گونۀ علمی و ظرفیت‌های آن از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. در مورد فرایندهای واژه‌سازی واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی پژوهش‌های آماری و پیکره‌بنیاد اندکی انجام شده است. در این میان، یکی از حوزه‌هایی که تاکنون به طور جامع به آن پرداخته نشده، حوزه حمل و نقل در سطح چهار حوزۀ اصلی آن است. از این رو، پژوهش حاضر، با روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی مقابله‌ای فرایندهای واژه‌سازی واژههای مصوب فرهنگستان و معادل انگلیسی آنها در حوزه‌های حمل و نقل درون‌شهری-جاده‌ای، دریایی، ریلی و هوایی در هشت دفتر اول، شامل 2929 واژه فارسی و 2929 واژه انگلیسی (جمعاً 5858 واژه) می‌پردازد. نتایج نشان می‌دهد فرایندهای واژه‌سازی غالب در واژههای فرهنگستان به ترتیب درصد عبارتند از ترکیب (77/11%)، ترکیب-اشتقاق (69/6%) و اشتقاق (06/4%). همچنین، کمتر از یک درصد از کل پیکره با استفاده از دیگر فرایندهای واژه‌سازی یعنی کوته‌نویسی، ترخیم (و کوتاه‌سازی)، آمیزه‌سازی و تکرار ساخته شده‌اند. علاوه بر این، 36/73% از داده‌ها حاصل ساخت نحوی و14/3% نیز حاصل هیچگونه فرایند واژه‌سازی نیستند و به صورت واژه‌هایی بسیط به کار رفته‌اند. در مقابل، فرایندهای واژه‌سازی غالب معادل‌های انگلیسی به ترتیب عبارتند از ترکیب-اشتقاق (56/39%)، ترکیب (57/32%) و اشتقاق (87/5%)؛ کمتر از 5 درصد از واژههای انگلیسی نیز به ترتیب بسامد با استفاده از فرایندهای کوته‌نویسی، ترخیم و آمیزه‌سازی ساخته شده‌اند. بعلاوه، در زبان انگلیسی 03/10% از داده‌ها به صورت ساخت نحوی تولید شده و 2/7% از واژهها، بسیط هستند.
زبانشناسی
سمیه آقابابایی؛ محمدمهدی زمانی؛ نعمت الله ایران زاده
چکیده
با توجه به اهمیت آثار ادبی فارسی در مطالعات زبان‌شناختی، مطالعۀ آثار علمی‌ای که برای معرفی یا نقد آثار ادبی فارسی برجسته تألیف شده‌اند قابل توجه است. البته این آثار علمی در موارد بسیاری به‌سبب اشکال در کاربرد گونۀ علمی زبان فارسی از هدف خود، یعنی شناساندن آثار ادبی مهم، دور می‌شوند. پژوهش حاضر به مطالعۀ کاربرد زبان علم در آثاری ...
بیشتر
با توجه به اهمیت آثار ادبی فارسی در مطالعات زبان‌شناختی، مطالعۀ آثار علمی‌ای که برای معرفی یا نقد آثار ادبی فارسی برجسته تألیف شده‌اند قابل توجه است. البته این آثار علمی در موارد بسیاری به‌سبب اشکال در کاربرد گونۀ علمی زبان فارسی از هدف خود، یعنی شناساندن آثار ادبی مهم، دور می‌شوند. پژوهش حاضر به مطالعۀ کاربرد زبان علم در آثاری از مؤید شیرازی (1362)، پورنامداریان (1368)، زرین-کوب (1378) و خرمشاهی (1380) می‌پردازد که به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی در دهه 1360تا 1370 انتخاب شدند. این پژوهش بر آن است که به پاسخ این پرسش دست یابد که چه اشکالاتی در کاربرد زبان علم در پژوهش‌های ادبی فارسی وجود دارد. بدین منظور، پژوهشگران با ترکیب جنبههایی از روش تحقیق کیفی و کمّی به استخراج اشکالات مختلف از خود این آثار می‌پردازند و گسترۀ این موارد را نشان می‌دهند. بررسی این آثار نشان می‌دهد که ویژگیهایی چون قاعدهکاهی معنایی، قاعدهکاهی زمانی، قاعدهکاهی سبکی، قاعدهافزایی، نقل از متون ادبی برای تقویت نقش ادبی زبان، تشبیه، کنایه، واژههای مبهم، حشو، و داوری ارزشی در این آثار مشاهده می‌شود.
زبانشناسی
زهرا تهوری
چکیده
کتاب‌ها و مواد آموزشی در آموزش زبان خارجی از اهمیت زیادی برخوردار هستند و چارچوبی مطابق با برنامه درسی را برای مدرسان فراهم می‌آورند. از آنجایی که مدرسان آموزش زبان هنگام انتخاب با منابع بی‌شماری روبرو می‌گردند، می‌بایست به ارزیابی نظام‌مند آنها بپردازند تا بتوانند در مورد مناسب‌ترین کتاب درسی با توجه به نیازهای زبان‌آموزان ...
بیشتر
کتاب‌ها و مواد آموزشی در آموزش زبان خارجی از اهمیت زیادی برخوردار هستند و چارچوبی مطابق با برنامه درسی را برای مدرسان فراهم می‌آورند. از آنجایی که مدرسان آموزش زبان هنگام انتخاب با منابع بی‌شماری روبرو می‌گردند، می‌بایست به ارزیابی نظام‌مند آنها بپردازند تا بتوانند در مورد مناسب‌ترین کتاب درسی با توجه به نیازهای زبان‌آموزان خود تصمیم بگیرند. آنچه در این مسئله قابل توجه است این است که امروزه با گسترش آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان تعداد مخاطبان و علاقمندان برای یادگیری زبان فارسی روبه افزایش است، کتاب‌ها و منابع آموزشی متعددی در جهت نیل به این هدف ارائه شده است؛ بنابراین ارزیابی منابع آموزشی زبان فارسی نیز، به مدرسان آموزش زبان فارسی در انتخاب صحیح و مناسب مواد آموزشی کمک فراوانی می‌نماید. در همین راستا پژوهش حاضر کوشید تا به ارزیابی مجموعه آموزشی فارسی بیاموزیم( ذوالفقاری و همکاران، 1381) با استفاده از بازبینه ارزیابی کتاب موکاندان و نیمه‌چی سالم(2015) از منظر مدرسان آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان بپردازد. 19 مدرس با توجه به این بازبینه به ارزیابی مجموعه آموزشی "فارسی بیاموزیم"پرداختند و با 5 مدرس مصاحبه‌ای نیمه ساختاریافته به عمل آمد. نتایج این مطالعه نشان داد این مجموعه آموزشی با وجود اینکه در بسیاری از مراکز آموزش زبان فارسی هم اکنون در حال تدریس است و به لحاظ محتوای آموزشی از دیدگاه مدرسان در سطح نسبتا خوب ارزیابی می‌گردد، با نقص‌ها و محدودیت‌هایی نیز مواجه است که نگارنده این پژوهش، پیشنهادهایی برای بهبود کیفیت ظاهری و محتوایی این مجموعه ارائه می‌نمایند.
زبانشناسی
مهسا صادقی
چکیده
استعاره‌ها در نظام ذهن و شناخت انسان دارای جایگاه و اهمیتی بسیار اساسی‌اند و از همان ابتدای شیوع ویروس کرونا (کووید-19) تا به امروز، نقش بارزی در مفهوم‌سازی این بیماری و موضوعات و مسائل مرتبط با آن ایفا کرده‌اند. هدف پژوهش حاضر بررسی مفهوم‌سازی‌های استعاری کرونا در عناوین خبری رسانه‌های فارسی‌زبان داخلی است. دادههای پژوهش مشتمل ...
بیشتر
استعاره‌ها در نظام ذهن و شناخت انسان دارای جایگاه و اهمیتی بسیار اساسی‌اند و از همان ابتدای شیوع ویروس کرونا (کووید-19) تا به امروز، نقش بارزی در مفهوم‌سازی این بیماری و موضوعات و مسائل مرتبط با آن ایفا کرده‌اند. هدف پژوهش حاضر بررسی مفهوم‌سازی‌های استعاری کرونا در عناوین خبری رسانه‌های فارسی‌زبان داخلی است. دادههای پژوهش مشتمل بر 220 عبارت استعاری در تیترهای خبری استخراج‌شده از پایگاه‌های اینترنتی خبرگزاری‌های فارسی‌زبان شامل فارس، ایسنا، تسنیم و مهر است. تحلیل داده‌ها در چارچوب دو نظریۀ استعارۀ مفهومی (لیکاف ، 1987، 1993؛ لیکاف و جانسون ، 1980، 1999) و نظریۀ طرحوارههای تصوری (جانسون، 1987؛ لیکاف، 1987) انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که استعاره‌های به‌کاررفته برای مفهوم‌سازی کرونا را میتوان به دو دستۀ عمده تقسیم کرد: استعاره‌های مبتنی بر طرحوارههای تصوری و استعاره‌های جدا از طرحوارههای تصوری. در شکل‌گیری استعاره‌های دستۀ اول طرحوارۀ نیرو نقش عمده‌ای را ایفا میکند و می‌تواند به صورت طرحوارۀ جنگ، نیروهای طبیعت و فوتبال زیربنای مفهوم‌سازی‌های استعاری قرار گیرد. در شکل‌گیری استعاره‌های دستۀ دوم حوزه‌های مبدأ انسان و حیوانات (به‌صورت انسان‌پنداری و جاندارپنداری) و همچنین حوزه‌هایی از قبیل آتش، سایه و وسیلۀ نقلیه نقش اصلی را ایفا میکنند.
زبانشناسی
فاطمه بهرامی
چکیده
افعال ملکی علیرغم دوظرفیتی بودن، در مراتب بالای گذرایی نیستند؛ زیرا غیرکنشی بودن فعل و به تبعِ آن، نقش معنایی موضوعها که نه بر کنشگر و کنشپذیر، که بر مالک و مملوک دلالت دارند، از میزان گذرایی چنین افعالی بهشدت میکاهد. بازتاب این وضعیت در رمزگذاری روابط دستوری مشهود است؛ جستار حاضر نشان می‌دهد که در فارسی دو فعل ملکی ...
بیشتر
افعال ملکی علیرغم دوظرفیتی بودن، در مراتب بالای گذرایی نیستند؛ زیرا غیرکنشی بودن فعل و به تبعِ آن، نقش معنایی موضوعها که نه بر کنشگر و کنشپذیر، که بر مالک و مملوک دلالت دارند، از میزان گذرایی چنین افعالی بهشدت میکاهد. بازتاب این وضعیت در رمزگذاری روابط دستوری مشهود است؛ جستار حاضر نشان می‌دهد که در فارسی دو فعل ملکی «داشتن» و «بودن» فاعل و مفعول خود را به عنوان موضوعهای غیرسرنمونی تلقی کرده و آنها را به گونهای متفاوت در نظام حالت و مطابقه وارد میکنند و به این ترتیب، نشانداریِ معناییِ موضوعها در آینه ساخت نحوی منعکس می‌گردد. با توجه به اینکه سازمانبندی روابط دستوری در دو جمله متناظر ملکی نظیر «لقمان سه پسر داشت.» و «لقمان را سه پسر بود.» متفاوت است، ضروری می‌نماید تفاوت رفتاری این دو فعلِ مترادف از نظر معنا و متناظر از نظر ساخت موضوعی، اما نامتناظر از نظر روابط دستوری تبیین شود. پاسخ را میتوان در نقشهای معنایی غیرسرنمون موضوعهای نحوی یافت که اجازه می‌دهد هر یک از دو موضوع به صورت بالقوه امکان قرارگرفتن در جایگاه فاعل نحوی را بیابند؛ همچنین تأثیر سلسلهمراتب نظامهای مطابقه و حالتنمایی که در جهت معکوس عمل میکنند، موجب می‌شود هر کدام از این افعال، یکی از ابزارهای مطابقه یا حالتنمایی را به عنوان راهکار ترجیحی برای رمزگذاری نشاندار ساخت برگزینند. رمزگذاری ناقص موضوعها نیز می‌تواند ابزار مکملی برای نشاندار کردن ساخت باشد.
زبانشناسی
مسعود قیومی؛ شایان محسنی خرمی؛ آتنا بخشی زاده گشتی
چکیده
گویش‌شناسی از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده‌است و هدف اصلی آن این بوده‌است که بتوان با رده‌بندی گویش‌ها و تهیه اطلس گویش‌ها، رابطه زبان‌شناختی و پراکندگی جغرافیایی گویش‌ها را مشخص نمود. همچنین در این حوزۀ پژوهشی میتوان با ذخیره و سازماندهی دادههای گویشی، از این نوع داده‌ها در فعالیت‌هایی چون یافتن تشابه بین گویش‌ها، ...
بیشتر
گویش‌شناسی از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده‌است و هدف اصلی آن این بوده‌است که بتوان با رده‌بندی گویش‌ها و تهیه اطلس گویش‌ها، رابطه زبان‌شناختی و پراکندگی جغرافیایی گویش‌ها را مشخص نمود. همچنین در این حوزۀ پژوهشی میتوان با ذخیره و سازماندهی دادههای گویشی، از این نوع داده‌ها در فعالیت‌هایی چون یافتن تشابه بین گویش‌ها، ترسیم مرزهای هم‌گویی در نقشۀ جغرافیایی و مانند آن استفاده نمود . نکتۀ قابل توجه دادههای این نوع مطالعات این است که عمدتاً از متن پیوسته استفاده نشده و اغلب به پرسشنامه‌های محدود متشکل از چند واژه یا جمله کلیدی بسنده شده‌است .یکی دیگر از جنبه‌های کاربردی دیگر، تهیۀ مدل زبانی آماری و استفاده از آن در پردازش‌های الگوریتمی گویشی و نشانه‌گذاری خودکار این داده‌ها است. در این پژوهش می‌کوشیم ضمن تهیۀ یک پیکرۀ گویشی از متن پیوسته، به تهیۀ مدل برچسب‌گذاری خودکار در دو سطح بن‌واژه و مقولۀ دستوری واژه گویش گیلکی دست یابیم. ازآنجاکه دادۀ آموزش برچسب‌خورده برای ساخت مدل زبانی گویش گیلکی موجود نیست، پیکرۀ به‌دست‌آمده را به‌صورت دستی برچسب‌گذاری کرده و سپس به تهیۀ مدل زبانی اقدام می‌کنیم. برای نشان‌دادن کیفیت مدل زبانی تهیه‌شده، دادههای موجود را به دو دسته آموزش و آزمون تقسیم کرده و با استفاده از روش ارزیابی متقاطع 5تایی، به ارزیابی مدل می‌پردازیم. براساس نتایج عملی حاصل از مدل پردازشی، کارایی‌های میانگین مدل‌های تهیه‌شده برای گویش گیلکی در بن‌واژه‌سازی و برچسب‌دهی مقولات دستوری، به‌ترتیب، 91/20 و 90/79 درصد است.
زبانشناسی
زهرا حاجی‌علی؛ فروغ کاظمی؛ مریم ایرجی
چکیده
قوله همریختی در زبان فارسی از دیدگاه ردهشناسی زبان، همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پژوهش حاضر در زمینه همریختی جانشینی به چندمعنایی نحوی حرف اضافه «از» در ضرب‌المثل‌های فارسی پرداخته و در پی یافتن پاسخ به این پرسش‌هاست که براساس ردهشناسی زبان، چگونه میتوان چندمعنایی نحوی در همریختی جانشینی را در ضرب‌المثل‌های ...
بیشتر
قوله همریختی در زبان فارسی از دیدگاه ردهشناسی زبان، همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پژوهش حاضر در زمینه همریختی جانشینی به چندمعنایی نحوی حرف اضافه «از» در ضرب‌المثل‌های فارسی پرداخته و در پی یافتن پاسخ به این پرسش‌هاست که براساس ردهشناسی زبان، چگونه میتوان چندمعنایی نحوی در همریختی جانشینی را در ضرب‌المثل‌های فارسی تبیین‌کرد و از این منظر، دو اصل تصویرگونگی و اقتصاد در خصوص حرف اضافه «از»چگونه به هم پیوند می‌خورند؟ این حرف اضافه، نخست به لحاظ تطابق صورت-معنا از منظر اصل همریختی مورد مطالعه قرارگرفته و سپس در ارتباط با اصل اقتصاد بررسی شده‌است. داده‌ها ضرب‌المثل‌های دارایِ این حرف اضافه است که از میان همه ضرب‌المثل‌های موجود در کتاب ضرب‌المثل‌های معروف ایرانی (با1700 ضرب‌المثل) به شیوه‌ی کتابخانه‌ای جمع‌آوری و تحلیل گردیده‌است. نتایج حاکی از آن‌است که حرف اضافه «از» دارای گستره معانی پیوسته‌ای شامل «سبب و علت»، «آغاز مکانی»، «آغاز زمانی»، «مبدأ و مسیر»، «مبدا و خاستگاه»، «عامل (ابزاری)» و «عامل (فاعلی)» است. باتوجه به کلیدواژه اصلی موجود در چندمعنایی (معناهای مرتبط)، شواهد برگرفته از ضرب‌المثل‌های مورد بررسی، با بازنمایی این معناهای مرتبط بر وجود تصویرگونگی بین صورت و معنا مهر تایید می‌زند. حرف اضافه «از» ارتباط صورت-معنا را به گونهای تبیین‌می‌کند که هم تصویرگونه و هم اقتصادی است. لذا تعامل دو اصل اقتصاد و تصویرگونگی به‌صورت همریختی جانشینی به بازنمایی «حرف اضافه چندمعنا از» در ضرب‌المثل‌های فارسی انجامید که می‌تواند راهگشای انجام پژوهش‌های مشابه آتی باشد. نتایج پژوهش حاضر برای رده‌شناسان، زبانشناسان، پژوهشگران زبان‌وادبیات فارسی و مدرسان زبان درخور توجه‌است.
زبانشناسی
ناصر حافظی‌مطلق؛ محمدرضا پهلوان‌نژاد
چکیده
بر اساس فرضیۀ ریاضیات جسمانی، که بر پایۀ مفاهیم زبانشناسی شناختی بناشده است، مبنا و خاستگاه ریاضیات، بدنمندی انسان است و لذا ریاضیات افلاطونی و فرضیات مشابه، که هستی ریاضیات را مستقل از انسان فرض میکنند، تنها می‌تواند جایگاه ایمانی داشته باشد و نه علمی. در این پژوهش بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ فرضیۀ ریاضیات جسمانی، نقش ...
بیشتر
بر اساس فرضیۀ ریاضیات جسمانی، که بر پایۀ مفاهیم زبانشناسی شناختی بناشده است، مبنا و خاستگاه ریاضیات، بدنمندی انسان است و لذا ریاضیات افلاطونی و فرضیات مشابه، که هستی ریاضیات را مستقل از انسان فرض میکنند، تنها می‌تواند جایگاه ایمانی داشته باشد و نه علمی. در این پژوهش بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ فرضیۀ ریاضیات جسمانی، نقش و اثر بُعد ارتفاع در شکل‌گیری طرحوارۀ تصویری فضا و تأثیر آن بر زبان و مفهوم پایه و هندسی بُعد سوم در ریاضیات موردبحث قرارگرفته است. با توجه به تأثیرپذیری طرح‌واره تصویری "فضا" از نیروی جاذبه و لذا عدم تقارن در ادراک جسمانی انسان از بُعد ارتفاع، نه‌فقط طرحوارههای تصویریِ فضا، نیرو و ظرف تحت تأثیر بُعد ارتفاع هستند، بلکه نقش این بُعد در شکل‌گیری استعاره‌ها و آمیزه‌های مفهومی نیز پررنگ است و عنصری قابل‌توجه در شکل‌گیری مفاهیم هندسی و ریاضی به شمار می‌رود. با توجه به اینکه جهان ادراکی دارای ساختار سه‌بُعدی است که بُعد ارتفاع یکی از آنها است، در این پژوهش کاهش یا افزایش بُعد هندسی و اثر آن بر طرحوارۀ تصویری فضا و نمود آن در زبان و ریاضیات مورد تحلیل قرارگرفته است. نقش بُعد ارتفاع در طرحوارۀ فضا و تأثیر آن در شکل‌گیری استعاره مفهومی و تلفیق مفهومی بر اساس شم زبانی و به شکل درون‌نگرانه قابل توصیف است و نمونه‌هایی از این تأثیر در زبان فارسی تحلیل‌شده‌اند. بر اساس تحلیل انجام‌شده، کاهش یا افزایش بُعد فضایی نه‌فقط بر نظام مفهومی، که بر ساختار زبانی و مفاهیم ریاضی مرتبط با آن هم مؤثر است.
زبانشناسی
سید مهدی ساداتی نوش آبادی؛ هنگامه واعظی
چکیده
در این پژوهش مجهول‌سازی افعال دومفعولی در زبان فارسی که دارای متمم‌های اجباری هستند با استفاده از رویکرد حرکت متقارن چیتکو (2011الف) بررسی و تحلیل می‌شود. در مجهول‌سازی جمله‌های دارای این نوع از افعال امکان حرکت هر یک از متمم‌های فعل به جایگاه فاعل در جمله مجهول وجود دارد، درحالی‌که مطابق با اصل اقتصادی و اصل کوتاه‌ترین، تنها گروه ...
بیشتر
در این پژوهش مجهول‌سازی افعال دومفعولی در زبان فارسی که دارای متمم‌های اجباری هستند با استفاده از رویکرد حرکت متقارن چیتکو (2011الف) بررسی و تحلیل می‌شود. در مجهول‌سازی جمله‌های دارای این نوع از افعال امکان حرکت هر یک از متمم‌های فعل به جایگاه فاعل در جمله مجهول وجود دارد، درحالی‌که مطابق با اصل اقتصادی و اصل کوتاه‌ترین، تنها گروه اسمی نزدیک به هسته جستجوگر باید به جایگاه مشخصگر این هسته حرکت کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که در زبان فارسی امکان مجهول‌سازی جمله‌های دارای این نوع از افعال با حرکت مفعول مستقیم و مفعول غیرمستقیم به جایگاه مشخصگر هسته بیشینه زمان در جمله مجهول امکان پذیر است اما حرکت سازه مفعول غیرمستقیم به این جایگاه باعث ایجاد جمله نشاندار معنایی می‌شود. سایر نتایج این تحقیق نشان می‌دهند ترتیب خطی مفعول مستقیم و غیرمستقیم نسبت به یکدیگر در جمله معلوم و همچنین مشخصههای معنایی مفعول مستقیم مانند حالت جانداری و نقشهای معنایی مفعول غیرمستقیم هیچگونه تأثیری در امکان‌پذیر ساختن ایجاد جمله مجهول از افعال گذرای دو مفعولی ندارند.
زبانشناسی
طاهره خوشدل؛ محمدامین ناصح
چکیده
کودکان کم‌شنوا در پردازش واجی کلمات مشکلاتی دارند که مانع یادگیری مهارت خواندن و نوشتن آنها می-شود. عدم رشد کافیِ آگاهی واجی به دلیل فقدان توانایی کودکان کم‌شنوا در درک کامل تمایزات آوایی می-باشد. در این مطالعه اثربخشی برنامه آوایی بر عملکرد آگاهی واجشناختی و مهارت خواندن دانش‌آموزان کم-شنوای کاشت حلزون بررسی شد. پژوهش حاضر از ...
بیشتر
کودکان کم‌شنوا در پردازش واجی کلمات مشکلاتی دارند که مانع یادگیری مهارت خواندن و نوشتن آنها می-شود. عدم رشد کافیِ آگاهی واجی به دلیل فقدان توانایی کودکان کم‌شنوا در درک کامل تمایزات آوایی می-باشد. در این مطالعه اثربخشی برنامه آوایی بر عملکرد آگاهی واجشناختی و مهارت خواندن دانش‌آموزان کم-شنوای کاشت حلزون بررسی شد. پژوهش حاضر از نوع طرح تک‌آزمودنی A-B با دوره پیگیری یک ماهه بود. جامعه آماری پژوهش، دانش‌آموزان کم‌شنوای کاشت حلزون مدارس ابتدایی شهر بیرجند بودند که از میان آنها چهار نفر دانش‌آموز پایه دوم ابتدایی به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. از طریق آزمون آگاهی واجشناختی سلیمانی و دستجردی (1389) و آزمون خواندن «نما» ارزیابی‌های سه مرحله‌ای در پیش از مداخله، مداخله و دوره پیگیری یک‌ماهه انجام شد. مداخله از طریق آموزش برنامۀ 13 جلسه‌ای بود که به صورت انفرادی برای آزمودنی‌ها صورت گرفت. تعیین اثربخشی برنامه آموزشی مطابق روش‌های تحلیل پژوهش تک‌آزمودنی از طریق توصیفی و محاسبه درصد بهبودی در هر آزمودنی در مقاطع چندگانه خط پایه بود. یافته‌ها حاکی از رشد نمرات آزمودنی‌ها در مرحله مداخله بود و در مرحله پیگیری نیز ثبات مداخله حفظ شده بود. بر این اساس نتیجه این پژوهش، اثربخشی مثبت ارائه آموزه‌های آوایی بر مهارت خواندن و آگاهی واجشناختی دانش‌آموزان کاشت حلزون بود که درمانگران با مشاوره زبانشناسان می‌توانند در برنامه‌های آموزشی و توانبخشی افراد کم‌شنوا مورد استفاده قرار دهند. تحقیقات آتیِ مشترک با حضور زبانشناسان و درمانگران حوزه کم‌شنوا جهت ساخت و هنجاریابی آزمون‌های ارزیابی مهارت‌های مختلف زبانی، خواندن و ویژگیهای زبرزنجیری کم‌شنوایان و تدوین برنامه‌های آموزشی مورد توصیه است.
زبانشناسی
گلناز مدرسی قوامی؛ سعید انواری
چکیده
با ورود آثار فلاسفۀ یونانی به جهان اسلام، اسامی و اصطلاحات ایشان در علوم مختلف تمدن اسلامی منعکس گردید. این فرایند با تغییراتی در تلفظ و ثبت اسامی خاص و اصطلاحات در زبان عربی همراه بود که در برخی موارد به تعدد و تنوع شکل‌های نگارشی این اسامی منجر شد. پژوهش حاضر با رویکردی زبان‌شناختی، به بررسی نحوۀ نویسه‌گردانی اسامی و اصطلاحات خاص ...
بیشتر
با ورود آثار فلاسفۀ یونانی به جهان اسلام، اسامی و اصطلاحات ایشان در علوم مختلف تمدن اسلامی منعکس گردید. این فرایند با تغییراتی در تلفظ و ثبت اسامی خاص و اصطلاحات در زبان عربی همراه بود که در برخی موارد به تعدد و تنوع شکل‌های نگارشی این اسامی منجر شد. پژوهش حاضر با رویکردی زبان‌شناختی، به بررسی نحوۀ نویسه‌گردانی اسامی و اصطلاحات خاص یونانی در متون عربی دورۀ اسلامی می‌پردازد و نشان می‌دهد تغییرات تلفظی و نگارشی اسامی یونانی در زبان عربی ناشی از تفاوت مجموعۀ همخوان‌های انفجاری و سایشی بوده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تغییرات در تلفظ و نگارش این اسامی عمدتاً ناشی از تفاوتهای نظام آوایی زبانهای یونانی و عربی، ویژگیهای نظام نوشتاری عربی، ناآشنایی کاتبان با تلفظ اسامی یونانی و اشتباهات آنها در نگارش اسامی بوده است. گرچه وجود مشکلات خط عربی مانند عدم اعراب‌گذاری، نقطه‌دار بودن، دندانه‌دار بودن برخی از حروف و اشتباه کاتبان در ثبت برخی از اسامی باعث شده است تا در مواردی تشخیص نام اصلی معرّب شده در یونانی با دشواری همراه باشد، این پژوهش با بررسی نمونه‌های مختلفی از نام‌های خاص و اصطلاحات فلسفی، الگوهای مشخصی را در تعریب اسامی یونانی شناسایی کرده است. یافتههای این تحقیق می‌تواند در مطالعات تاریخی، زبانشناسی تطبیقی و نسخه‌پژوهی مورد استفاده قرار گیرد.
زبانشناسی
اصغر اسمعیلی
چکیده
انتقال پیام از راه‌های ارتباطی جدید مانند وبگاهها، یکی از وظایف جدیدی است که زبان عهده‌دار آن شده است و گسترش این نوع ارتباطات زبانی، پژوهش بیشتر را در این‌باره می‌طلبد. تعدد نویسندگان و نیز مخاطبان وبگاهها، باعث شده خود این وبگاهها بستری برای ترویج الگوهای زبانی معیار یا در مواردی غیرمعیار باشند؛ از این‌رو در صورتی‌که ...
بیشتر
انتقال پیام از راه‌های ارتباطی جدید مانند وبگاهها، یکی از وظایف جدیدی است که زبان عهده‌دار آن شده است و گسترش این نوع ارتباطات زبانی، پژوهش بیشتر را در این‌باره می‌طلبد. تعدد نویسندگان و نیز مخاطبان وبگاهها، باعث شده خود این وبگاهها بستری برای ترویج الگوهای زبانی معیار یا در مواردی غیرمعیار باشند؛ از این‌رو در صورتی‌که نثر سالم و معیار مبنای نوشتار این وبگاهها باشد، میتوان آنها را ابزار آموزش الگوهای معیار زبانی هم دانست.
در این پژوهش وبگاه خبری تابناک از این منظر بررسی شد و اخبار آن در بازۀ زمانی فروردین تا شهریور 1401 از نظر کاربرد الگوهای زبانی غیرمعیار فارسی بررسی شد؛ پس از بررسی نتایج در سه گروه عرضه شد: 1. ویرایش فنّی، شامل دستور خطّ فارسی، نشانه‌گذاری؛ 2. ویرایش زبانی، شامل بررسی غیرمعیارها در سه دسته اسم، فعل و حرف؛ 3. ویرایش بلاغی، شامل کلیشه‌های زبانی، گرته‌برداری و نوآوری کاذب.
در هر سه دسته غیرمعیارها یافته شده و صورت معیار آن نشان داده شده تا کاربردی بودن آن تقویت شود.
نتایج نشان می‌دهد الگوهای زبانی غیرمعیار در سطح دوم بررسی، یعنی ویرایش زبانی بیشتر از بقیه گروه‌ها بوده و از این‌رو ضرورت دارد آموزش‌های کاربردی در این باره به گروه هدف یعنی خبرنگاران و ویراستاران وبگاه‌های خبری بیشتر شود و در سوی پژوهش هم میتوان با بیشتر کردن نمونه‌های بررسی، نتایج را تعمیم داد.
زبانشناسی
شهلا رقیب دوست
چکیده
مجموعه‌ای از پژوهش‌ها در تقریباً نیم قرن اخیر نشان داده‌اند که علاوه‌بر نقش تعیین‌کنندۀ نیمکرۀ چپ در پردازش زبان، نیمکرۀ راست نیز در پردازش جنبه‌های مختلف زبانی و ارتباطی نقش دارد. «پروتکل ارزیابی مهارت‌های ارتباطی مونترال (ام.ای.سی.)» در سال 2004 به‌عنوان یک آزمون جامع با هدف ارزیابی چهار مهارت نوایی، واژگانی-معنایی، گفتمانی، ...
بیشتر
مجموعه‌ای از پژوهش‌ها در تقریباً نیم قرن اخیر نشان داده‌اند که علاوه‌بر نقش تعیین‌کنندۀ نیمکرۀ چپ در پردازش زبان، نیمکرۀ راست نیز در پردازش جنبه‌های مختلف زبانی و ارتباطی نقش دارد. «پروتکل ارزیابی مهارت‌های ارتباطی مونترال (ام.ای.سی.)» در سال 2004 به‌عنوان یک آزمون جامع با هدف ارزیابی چهار مهارت نوایی، واژگانی-معنایی، گفتمانی، و کاربردشناختی در بیماران آسیب‌دیدۀ مغزی نیمکرۀ راست طراحی و تدوین شد. در پژوهش حاضر، چهار خرده‌آزمون مرتبط با مهارت واژگانی ـ معنایی نسخۀ فارسی پروتکل مونترال (پی.ام.ای.سی.)، یعنی روانی گفتار بدون محدودیت، روانی گفتار با معیار املایی (ب)، روانی گفتار با معیار معنایی (پوشاک)، و قضاوت معنایی، معرفی شده است. در فرایند هنجارسازی این چهار خرده‌آزمون، عملکرد 150 فرد سالم فارسی‌زبان در دو گروه سنی 25ـ44 و 45ـ64 سال و دو گروه تحصیلی زیر 12 سال، و 12 سال یا بالاتر آموزش رسمی ارزیابی شد. نتایج این پژوهش روایی و پایایی خرده‌آمون‌های پی.ام.ای.سی. را برای سنجش مهارت‌های واژگانی-معنایی زبان فارسی تأیید کرده است. همچنین، هماهنگ با نتایج پژوهش پیشین درباره مهارت کاربردشناختی پی.ام.ای.سی.، نتایج نشان می‌دهند که متغیر میزان تحصیلات، در مقایسه با متغیر سن، به‌طور معنی‌داری بر عملکرد آزمودنی‌ها در بیشتر خرده‌آزمون‌ها اثرگذار بوده است.
زبانشناسی
رضا مراد صحرایی؛ فاطمه طبسی
چکیده
کتاب درسی به‌عنوان مهم‌ترین ابزار آموزشی، زمینه‌ساز انعکاس و انتقال ایدئولوژی‌ها است. پیشینۀ پژوهش‌های انجام‌شده در زمینۀ تحلیل ایدئولوژی‌های موجود در کتابهای درسی نشان می‌دهد که قریب‌به‌اتفاق این مطالعات مبتنی‌بر آموزش زبان انگلیسی هستند. باتوجه‌به توسعۀ روزافزون آموزش زبان فارسی، موقعیت حساس کشور ایران در جهان و ...
بیشتر
کتاب درسی به‌عنوان مهم‌ترین ابزار آموزشی، زمینه‌ساز انعکاس و انتقال ایدئولوژی‌ها است. پیشینۀ پژوهش‌های انجام‌شده در زمینۀ تحلیل ایدئولوژی‌های موجود در کتابهای درسی نشان می‌دهد که قریب‌به‌اتفاق این مطالعات مبتنی‌بر آموزش زبان انگلیسی هستند. باتوجه‌به توسعۀ روزافزون آموزش زبان فارسی، موقعیت حساس کشور ایران در جهان و نگرش‌های نادرست جهانیان و حتی، فارسی‌آموزان نسبت به آن، اهمیت مطالعه در زمینۀ منابع آموزش زبان فارسی ضرورت پیدا میکند. در پژوهش حاضر، کتاب درس زبان فارسی نوشتۀ منگینی و ارستی به‌منظور بررسی چگونگی بازنمایی ایدئولوژی‌ها به‌ویژه در معرفی هویت ایرانی، تحلیل شده است. براین‌اساس، با انتخاب رویکرد ون‌دایک و با تکیه بر سه مفهوم کلیدی مربع ایدئولوژی، طرحوارۀ هویت گروه و راهبردهای بازنمایی ایدئولوژی، دو بازبینه طراحی و کتاب منتخب از حیث متن و تصویر تحلیل شد. نتایج حاکی از آن است که علیرغم تلاش کتاب درس زبان فارسی برای رعایت بی‌طرفی در متون، در مواردی به‌واسطۀ تصاویر و تمرین‌ها، از نکات مثبت گروه ما رفع تأکید شده و یا بر نکات منفی آن تأکید شده است. بدین‌ترتیب، باتوجه‌به چارچوب پژوهش، نگرش این کتاب به هویت ایرانی مغرضانه و بازنمایی‌های آن در تعارض با اهداف آموزش زبان ارزیابی می‌شود.
زبانشناسی
محسن حیدری‌زادی؛ محمد دبیرمقدم
چکیده
ردهشناسی زبان مطالعۀ نظام‌مند تنوعات زبانی است و ترتیب واژه یکی از مباحث اصلی مطرح در آن به شمار میآید. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که گونههای زبانی منطقۀ چرداول در استان ایلام به کدام ردۀ زبانی تعلق دارند و کدام ویژگیهای ردهشناختی بر ترتیب واژهها و سازههای نحوی این گونهها ناظر است. این پژوهش با مبنا قراردادن ...
بیشتر
ردهشناسی زبان مطالعۀ نظام‌مند تنوعات زبانی است و ترتیب واژه یکی از مباحث اصلی مطرح در آن به شمار میآید. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که گونههای زبانی منطقۀ چرداول در استان ایلام به کدام ردۀ زبانی تعلق دارند و کدام ویژگیهای ردهشناختی بر ترتیب واژهها و سازههای نحوی این گونهها ناظر است. این پژوهش با مبنا قراردادن چارچوب مطرح‌شده در پژوهش دبیرمقدم، به مطالعۀ مؤلفههای ترتیب واژه در زبانهای چرداول در شمال استان ایلام پرداخته است که چند گونه از زبانهای کردی، لکی و لری را شامل می‌شود. به‌این‌منظور، 24 مؤلفۀ ترتیب واژه در سه زبان مذکور بررسی شد و در هرمورد با ارائۀ مثال از گونههای زبانی، وضعیت هر مؤلفه مشخص شد. بررسی این 24 مؤلفه نشان داد که سه گونۀ زبانی بررسی‌شده در منطقۀ جغرافیایی چرداول از همگرایی بالایی برخوردارند که این مسئله خود جلوهای از ’ردهشناسی منطقه‌ای‘ محسوب می‌شود. مقایسۀ مؤلفههای ترتیب واژه در سه گونۀ زبانی بررسی‌شده با زبانهای اروپا ـ آسیا نشان داد که این سه گونه طبق 17 مؤلفه از 24 مؤلفه در رده زبانهای فعل‌میانی قوی قرار می‌گیرند. مقایسۀ این گونهها با زبانهای جهان نیز، زبانهای کردی، لری و لکی در منطقۀ چرداول را طبق 19 مؤلفه در رده فعل‌میانی قوی قرار می‌دهد.
زبانشناسی
پریسا سادات میرنژاد؛ ارسلان گلفام؛ حیات عامری؛ سحر بهرامی خورشید
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی معنیشناسانۀ الگوی فراگیری روابط مفهومی در کودکان 7 تا 12 سالۀ فارسی‌زبان و مقایسۀ آن با ترتیب کاربرد این روابط در کتابهای فارسی شش پایۀ دورۀ ابتدایی (1397) است. روش انجام پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و گردآوری داده‌ها به دو روش میدانی و کتابخانه‌ای انجام گرفته است. ازاین‌رو، شش آزمون چهارگزینه‌ای طراحی شده ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر بررسی معنیشناسانۀ الگوی فراگیری روابط مفهومی در کودکان 7 تا 12 سالۀ فارسی‌زبان و مقایسۀ آن با ترتیب کاربرد این روابط در کتابهای فارسی شش پایۀ دورۀ ابتدایی (1397) است. روش انجام پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و گردآوری داده‌ها به دو روش میدانی و کتابخانه‌ای انجام گرفته است. ازاین‌رو، شش آزمون چهارگزینه‌ای طراحی شده و به‌منظور دستیابی به الگوی فراگیری روابط مفهومی، 25 کودک از هر پایه و هر جنس به آنها پاسخ دادند. همچنین، با هدف مقایسۀ هر الگو با ترتیب کاربرد روابط در کتابهای مذکور، واژههای دارای هر یک از روابط مفهومی استخراج و ذخیره شد. یافتههای پژوهش نشان می‌دهند که درک معنی واژه در کودکان از طریق درک معنی دایرﺓالمعارفی آن و بافت اتفاق میافتد و آنها از دانش پسزمینه برای درک انواع روابط مفهومی میان واژهها بهره میبرند. بهعلاوه، ترتیب کاربرد روابط مفهومی در کتابهای مذکور تفاوتهای عمده‌ای با ترتیب فراگیری آنها توسط کودکان دارد و این مسئله می‌تواند دشواری در درک مفهوم واژهها و روابط مفهومی حاکم میان آنها را سبب شود.
زبانشناسی
سیمین میکده
چکیده
مردان و زنان زبان را به گونهای متفاوت پردازش میکنند، اما نحوة عملکرد مغز برای پشتیبانی از این تفاوت هنوز بحثبرانگیز است. ادعا شده است که کارکردهای زبانی به‌احتمال زیاد در مردان جانبیشدهتر و در زنان هر دو نیمکرة مغز را درگیر میکند، اما مطالعات فعلی برای اثبات این امر ناکافی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر جنسیّت ...
بیشتر
مردان و زنان زبان را به گونهای متفاوت پردازش میکنند، اما نحوة عملکرد مغز برای پشتیبانی از این تفاوت هنوز بحثبرانگیز است. ادعا شده است که کارکردهای زبانی به‌احتمال زیاد در مردان جانبیشدهتر و در زنان هر دو نیمکرة مغز را درگیر میکند، اما مطالعات فعلی برای اثبات این امر ناکافی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر جنسیّت بر پردازش نحوی با استفاده از تحلیل سیگنال‌های الکتروانسفالوگرافی اجرا شد. این رویکرد امکان شناسایی تفاوت بین زنان و مردان را در مؤلفههای ERP مرتبط با پردازش نحوی فراهم میکند. ازاین‌رو، 22 نفر سخنگوی تکزبانة فارسی (11 زن) با میزان بسندگی بالا در زبان فارسی به‌صورت هدفمند در این پژوهش شرکت کردند. پتانسیلهای وابسته به رویداد با استفاده از الگوی شنیداری نقض نحوی در هجای پایانی جملات فارسی در نرمافزار متلب استخراج و مقادیر میانگین دامنه با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر در نرمافزار SPSS-26 تحلیل شد. یافتههای الکتروانسفالوگرافی حاضر نشان داد گرچه زنان در مقایسه با مردان دامنة سیگنال بزرگتری را در محرکهای نادستوری در مقایسه با محرکهای دستوری در بازة زمانی 500ـ700 هزارمثانیه نشان دادند، اما این اختلاف به‌لحاظ آماری معنادار نبود (05/0 p >). افزونبراین، دامنة سیگنال در نواحی خلفی نیمکرة چپ در مقایسه با نیمکرة راست گستردهتر بود، اما تأثیر معنادار جنسیت مشاهده نشد. به‌طورکلی، بر اساس یافتههای حاضر میتوان نتیجه گرفت که پردازش نحوی در زنان و مردان با بسندگی زبانی بالا مستقل از متغیر جنسیت عمل میکند.
زبانشناسی
پونه مصطفوی
چکیده
در پژوهش حاضر، مقایسۀ واژگانی و بررسی تنوع آن بین ترکی خلجی و آذربایجانی انجام شده است. دادههای زبانی و پیکرۀ پژوهش، مستخرج از سامانۀ اطلس زبانی ایران از خلجی رایج در آبادیهای خلجزبان استانهای مرکزی و قم بوده که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در دست تدوین است. زبان خلجی شاخۀ مستقلی از زبانهای ترکیتبار است که با ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، مقایسۀ واژگانی و بررسی تنوع آن بین ترکی خلجی و آذربایجانی انجام شده است. دادههای زبانی و پیکرۀ پژوهش، مستخرج از سامانۀ اطلس زبانی ایران از خلجی رایج در آبادیهای خلجزبان استانهای مرکزی و قم بوده که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در دست تدوین است. زبان خلجی شاخۀ مستقلی از زبانهای ترکیتبار است که با زبانهای هم خانوادۀ خود تفاوتها و شباهتهایی دارد و از جمله زبانهای درخطر در ایران به شمار میآید. در گام نخست،1280 واژۀ بررسی‌شده در پژوهش حاضر، باتوجه‌به مقولههای معنایی در 7 گروهِ اصطلاحات مربوط به روابط خویشاوندی، طبیعت، اعضای بدن، حیوانات، گیاهان، خوراکیها و اعداد دستهبندی شدند. سپس، بر اساس مبنای نظری پژوهش، این واژهها توصیف و تحلیل و با واژههای ترکی آذربایجانی مقایسه شدند. مبنای مقایسه برای ترکی آذربایجانی، شمّ زبانی نگارنده و فرهنگهای ترکی بوده است. صرفنظر از تفاوتهای آوایی و علیرغم شباهتهای زیاد واژگانی بین ترکی خلجی و آذربایجانی، تفاوتهای واژگانی و تنوع صوری نیز در این مقایسه مشاهده شد. همچنین، در پژوهش حاضر، چگونگی تماس زبانی خلجزبانان مناطق موردمطالعه با فارسیزبانان و ترکیزبانان روستاهای همجوار آنها نیز بررسی شد. نتایج نشان داد که تماس زبانی مذکور بر اساس پیوستار مشروح در مبانی نظری پژوهش، در مواردی از نوع «شدت کم» و در مواردی نیز، از نوع «شدت زیاد» بود.
زبانشناسی
سید بهنام علوی مقدم
چکیده
از منظر جامعه‌شناسی زبان، مسائل هویتی - فرهنگی به‌عنوان آن روی سکه زبان، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که می‌تواند از طریق کتابهای درسی از جمله کتب زبان انگلیسی مطرح شود. باتوجه‌به اهمیت موضوع پژوهشگر بر آن شد تا میزان حضور این مهم را از منظر دبیران زبان در کتاب زبان انگلیسی تازه تألیف بسنجد و آن را با کتاب پیشین مقایسه کند و مهم‌ترین ...
بیشتر
از منظر جامعه‌شناسی زبان، مسائل هویتی - فرهنگی به‌عنوان آن روی سکه زبان، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که می‌تواند از طریق کتابهای درسی از جمله کتب زبان انگلیسی مطرح شود. باتوجه‌به اهمیت موضوع پژوهشگر بر آن شد تا میزان حضور این مهم را از منظر دبیران زبان در کتاب زبان انگلیسی تازه تألیف بسنجد و آن را با کتاب پیشین مقایسه کند و مهم‌ترین نقاط قوت و ضعف کتاب جدید را برشمرد. جامعه آماری این پژوهش تمامی دبیران شاغل در آموزش‌وپرورش سراسر کشور است. در این تحقیق توصیفی و تحلیلی، روش نمونه‌گیری به شیوه خوشه‌ای چندمرحله‌ای (جغرافیایی) است. برای انتخاب نمونه معلمان از کل استانهای ایران، پنج استان بر اساس منطقه جغرافیایی، در نظرگرفته شده و در مرحله بعد از هر استان 40 دبیر به‌صورت تصادفی انتخاب گردیده است. پژوهش نشان داد 74 درصد دبیران به ضرورت توجه به عناصر فرهنگی و هویتی در کتاب تازه تألیف (Prospect 1) در حد بسیار زیاد و زیاد معتقدند و تنها 3 درصد دبیران، پاسخ کم و بسیار کم ارائه داده‌اند و 69 درصد دبیران، موفقیت کتاب تازه تألیف در معرفی و پرداختن به عناصر هویتی و فرهنگی را زیاد و بسیار زیاد ارزیابی کرده‌اند. همچنین 55 درصد دبیران، موفقیت کتاب اول راهنمایی سابق را در این زمینه در حد بسیار کم و کم ارزیابی میکنند و این نشان‌دهنده این مطلب است که کتابهای سابق نسبت به کتابهای تازه تألیف به مسائل فرهنگی هویتی، توجه کمتری داشته است. نتایج این تحقیق می‌تواند برای برنامه‌ریزان، مؤلفان و دبیران زبان راهگشا باشد.
زبانشناسی
محمدصالح ذاکری
چکیده
در کتاب‌ها و کلاس‌های «فن بیان و گویندگی» چگونگی تلفظ دقیق و از مخرج اصلی هر آوا آموزش داده می‌شود تا اصالت آنها رعایت شود. نگارنده در طول یک دهۀ گذشته، با دقت در بخش‌های خبری صداوسیما، نمونه‌هایی از اصرار بر رعایت این آموزه‌ها را در این برنامه‌ها مشاهده و ثبت کرده است. در مقالۀ حاضر، به این موضوع پرداخته شده که تلفظ دقیق، ...
بیشتر
در کتاب‌ها و کلاس‌های «فن بیان و گویندگی» چگونگی تلفظ دقیق و از مخرج اصلی هر آوا آموزش داده می‌شود تا اصالت آنها رعایت شود. نگارنده در طول یک دهۀ گذشته، با دقت در بخش‌های خبری صداوسیما، نمونه‌هایی از اصرار بر رعایت این آموزه‌ها را در این برنامه‌ها مشاهده و ثبت کرده است. در مقالۀ حاضر، به این موضوع پرداخته شده که تلفظ دقیق، در چه مواردی ضروری و در چه مواردی اختیاری است. همچنین، به این پرسش پرداخته شده است که آیا اساساً مقاومت در برابر فرایندهایی مانند همگونی امکان‌پذیر است و در صورت ممکن‌بودن، آیا این مقاومت به نتیجۀ موردنظر یعنی تلفظ دقیق کلمات منتهی می‌شود. مفهوم «تلفظ طبیعی» در مقالۀ حاضر، از پژوهش میلانیان الهام گرفته شده است. روش پژوهش در مقالۀ حاضر، به‌صورت اَسنادی و شیوۀ تحلیل داده‌ها به‌صورت تحلیل محتوای کیفی بوده است. نتایج نشان داد که رعایت تلفظ دقیق، در برخی موارد خاص مانند تداخل با کلمات هم‌آوا، قرائت متون ادبی، قرائت متون مقدس و اصطلاحات و اسامی خاص ضروری و در سایر موارد، اختیاری است و به عوامل کنشی مانند سرعت و سبک گفتار بستگی دارد. علاوه‌براین، گویندگانی که در برابر فرایندهایی مانند همگونی مقاومت میکنند، عملاً به هدف خود یعنی تلفظ دقیق دست نمی‌یابند؛ آنها تنها جایگاه وقوع همگونی را تغییر می‌دهند و درواقع، همگونی پیشرو را به پسرو و یا همگونی پسرو را به پیشرو تبدیل میکنند.
زبانشناسی
بدری السادات سیدجلالی؛ آزیتا عباسی
چکیده
برچسب‌زنی یکی از امکانات خردساختار است که فرهنگ‌نویس برای معرفی مؤلفههای صوری و معنایی واژه در اختیار دارد. اگر هر مدخل را در قالب یک جفت صورت ـ معنا در نظر بگیریم، آنگاه برچسبهایی که به اطلاعات نحوی و ساختاری واژه مربوط می‌شوند، از جنس صورت و برچسبهایی که به جنبه‌های معنایی و کاربردشناختی واژه می‌پردازند، از جنس معنا ...
بیشتر
برچسب‌زنی یکی از امکانات خردساختار است که فرهنگ‌نویس برای معرفی مؤلفههای صوری و معنایی واژه در اختیار دارد. اگر هر مدخل را در قالب یک جفت صورت ـ معنا در نظر بگیریم، آنگاه برچسبهایی که به اطلاعات نحوی و ساختاری واژه مربوط می‌شوند، از جنس صورت و برچسبهایی که به جنبه‌های معنایی و کاربردشناختی واژه می‌پردازند، از جنس معنا بوده و «برچسب‌های کاربردی» نامیده می‌شوند. پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر طبقه‌بندی نه‌گانه اتکینز و راندل، برچسب‌های کاربردی در سه فرهنگ یک‌زبانه فارسی (معین، معاصر و سخن) را واکاوی نماید. پژوهش حاضر به شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی، شیوه‌های برچسب‌گذاری در پیکرة پژوهش را بررسی کرده است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که در هر سه فرهنگ، برچسب «حوزه» کارآمدترین شیوه برای ارائۀ اطلاعات کاربردشناختی و نشان‌دارکردن عناصر فرهنگ‌محور بوده است. این در حالی است که از ظرفیت برچسب «سیاق» که به درجة رسمیت واحدهای زبانی دلالت دارد، در فرهنگهای نامبرده استفاده نشده و میزان رسمی‌بودن یا نبودن واژهها را باید از سایر برچسب‌ها دریافت. در خصوص برچسب‌های کاربردی چندگانه، نکتۀ حائزاهمیت درج نظام‌مند آنهاست، به‌گونه‌ای که کاربر فرهنگ بتواند اطلاعات کاربردشناختی لازم را به‌سهولت دریافت نماید. بررسی برچسب‌های کاربردی چندگانه با تکیه بر علوم رایانشی می‌تواند الگوهای تکرارشونده‌ای در شیوة درج آنها فراهم آورد، به این معنا که برخی از انواع برچسب‌های کاربردی احتمال وقوع نوعی دیگر را افزایش می‌دهند. این هم‌وقوعی‌ها در واقعیت‌های مربوط به زبانشناسی اجتماعی بسیار اهمیت دارند.
زبانشناسی
مهسا فرهادی رودباری؛ امیرعباس آقابابازاده
چکیده
استعارۀ مفهومی به درک یک حوزة مفهومی برحسب حوزة مفهومی دیگر اشاره دارد. این پدیده صرفاً واژگانی نبوده و در قالب نگاشت حوزه‌ای بر حوزه‌ای دیگر تحلیل شده است. در گفتمان، استعاره‌های جدید می‌توانند از نگاشت‌های متعارف و تثبیت‌شدة هر دو حوزة مبدأ و هدف پدید آیند. زبانشناسان نقشگرا متن را یک واحد معنایی و کاربردشناختی قلمداد میکنند ...
بیشتر
استعارۀ مفهومی به درک یک حوزة مفهومی برحسب حوزة مفهومی دیگر اشاره دارد. این پدیده صرفاً واژگانی نبوده و در قالب نگاشت حوزه‌ای بر حوزه‌ای دیگر تحلیل شده است. در گفتمان، استعاره‌های جدید می‌توانند از نگاشت‌های متعارف و تثبیت‌شدة هر دو حوزة مبدأ و هدف پدید آیند. زبانشناسان نقشگرا متن را یک واحد معنایی و کاربردشناختی قلمداد میکنند و ابزارهایی برای سنجش انسجام صوری معرفی کرده‌اند. همچنین، آنان انسجام را فرایندی دانسته‌اند که در آن موضوعات و رویدادها در یک گفتمان منطقی و فرهنگ‌وابسته گرد هم آمده‌اند. از سوی دیگر، انسجام معنایی در زبانشناسی شناختی، مربوط به سازگاری ارتباط‌های معنایی متن است. پژوهش حاضر، تلاشی است در جهت پاسخ به این دو پرسش: 1) تأثیر استعاره‌های شناختی بر انسجام معنایی یک متن تخصصی چگونه است؟ به‌عبارت‌دیگر، استعاره‌های شناختی در یک متن تخصصی چگونه خود را نمایان میکنند؟ ۲. ارتباط بین انسجام معنایی و انسجام صوری باتوجه‌به تحلیل زبانشناسان شناختی و نقشگرا چیست؟ در پژوهش حاضر، روش‌های مختلف تحلیل گفتمان مطالعه شد؛ به این صورت که پیکره‌ای متشکل از 640 داده از استعاره‌های مفهومی کتابهای تاریخ هنر هنرستان گردآوری و باتوجه‌به ابزارهای انسجامی بررسی شد. نتایج نشان داد که انسجام معناییِ حاصل از استعارة مفهومی، خود را در ساختار متن نمایان میکند. همچنین، ارتباط میان انسجام معنایی و صوری از منظر رویکردهای شناختی و نقشگرا ارائه شد. براین‌اساس، به نظر می‌رسد متنی که از منظر زبانشناسان شناختی به‌وسیلة ساختار سلسلهمراتبی استعارة مفهومی دارای انسجام مفهومی است، از منظر نقشگرایان نیز، دارای پیوستگی است.
زبانشناسی
راحله حمیدزی
چکیده
جنس دستوری از جمله تمایزات دستوری است که در اسامی و صفات متبلور می‌شود. در زبان پشتو جنس دستوری (مؤنث و مذکر) وجود دارد، پرسش پژوهش حاضر این است که چگونه جنس دستوری در زبان پشتو حفظ شده و دیگر آنکه، آیا در این زبان جنس دستوری تنها به مقولۀ اسم محدود می‌شود و یا در دیگر مقولات زبان هم وجود دارد. هدف از مقالۀ حاضر ارائۀ تحلیلی از جنس دستوری ...
بیشتر
جنس دستوری از جمله تمایزات دستوری است که در اسامی و صفات متبلور می‌شود. در زبان پشتو جنس دستوری (مؤنث و مذکر) وجود دارد، پرسش پژوهش حاضر این است که چگونه جنس دستوری در زبان پشتو حفظ شده و دیگر آنکه، آیا در این زبان جنس دستوری تنها به مقولۀ اسم محدود می‌شود و یا در دیگر مقولات زبان هم وجود دارد. هدف از مقالۀ حاضر ارائۀ تحلیلی از جنس دستوری و چگونگی کارکرد آن در زبان پشتو است. روش پژوهش کتابخانه‌ای است و در بخش تحلیل داده‌ها ویژگیهای نحوی جملات این زبان بررسی شده است. نتایج نشانگر آن است که جنس دستوری در زبان پشتو حفظ شده و مطابقۀ جنس دستوری در مقولههای نحوی مختلف این زبان (اسم، صفت، عدد و ضمیر) مشاهده می‌شود. اسامی جاندار و بیجان هم بر اساس جنسیت تفکیک می‌گردند. همچنین، مطابقۀ موصوف با صفت در این زبان مشاهده شده است. به‌منظور شناسایی جنس مذکر از جنس مؤنث، قاعدههایی در زبان وجود دارد؛ جنس بیشتر اسمها را میتوان باتوجه‌به پسوندهای آنها از هم تفکیک کرد. علاوه‌براین، با افزودن پسوندی خاص میتوان از اسم مذکر، اسم مؤنث ساخت.
