تبیین جایگاه قید در زبان فارسی بر‌اساس دو رهیافت «افزوده‌‌بنیاد» سنتی و «شاخص‌بنیاد» چینکوئه

ام البنین خزایی؛ شجاع تفکری رضایی

دوره 6، شماره 10 ، دی 1398، ، صفحه 43-72

https://doi.org/10.22054/ls.2019.39662.1200

چکیده
  در پژوهش حاضر جایگاه قید در زبان فارسی از منظر دو رهیافت «شاخص­بنیاد» چینکوئه (1999) و «افزوده­­بنیاد» سنتی توصیف و تبیین شده است. در این زمینه با پذیرش تقسیم‏بندی قید به دو نوع قید جمله و قید فعل، ملاحظه شد که قید در این زبان در جایگاه‏های آغاز جمله، بلافاصله پس از فاعل و بلافاصله قبل از فعل حضور دارد. بررسی داده­ها ...  بیشتر

نمود در ترکیب‌ فعلی: پژوهشی‌ پیکره‌بنیاد

موسی غنچه پور

دوره 7، شماره 11 ، فروردین 1399، ، صفحه 45-80

https://doi.org/10.22054/ls.2020.44566.1250

چکیده
  در این نوشتار نمود دستوری و واژگانی و انواع آنها در ترکیب‌های فعلی زبان فارسی معاصر بررسی شده است. داده‌های این پژوهش برگرفته‌از رساله دکتری نگارنده (غنچه‌پور، 1392) و بالغ بر 8579  واژه مرکب فعلی است که از فرهنگ بزرگ سخن (انوری، 1386) استخراج شده است. بررسی پیکرۀ فوق نشان داد که دو نوع نمود دستوری و واژگانی که در فعل و جملات گزارش شده ...  بیشتر

نشانگر های ساخت کنایی در گویش تالشی سه سار و وابستگی آن به زمان گذشته و نمود

عبداله عزت دوست سه ساری؛ مجتبی منشی زاده؛ حیات عامری

دوره 9، شماره 15 ، فروردین 1401، ، صفحه 45-64

https://doi.org/10.22054/ls.2019.34787.1127

چکیده
  پژوهش حاضر به بررسی حالت کنایی درگویش تالشی می‌پردازد. این گویش در مناطقی از گیلان رایج است و به سه گونه عمده، یعنی مرکزی، شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. گونه مورد بررسی در این مقاله از نوع جنوبی است که در روستای سه‌سار رایج است. داده‌های این پژوهش به‌صورت میدانی و از طریق مصاحبه با سی گویشور جمع‌آوری شده‌اند. موضوع حالت کنایی به تفاوت ...  بیشتر

پوچ‌واژة بی‌آوا در زبان فارسی

مهرزاد منصوری

دوره 3، شماره 5 ، اسفند 1394، ، صفحه 52-29

https://doi.org/10.22054/ls.2016.7518

چکیده
  پر شدن جایگاه فاعل به سبب نیازِ بند به پر شدن این جایگاه، چه به صورت بی‌آوا و چه به صورت آشکار، در زبان‌های ضمیرانداز و غیرضمیرانداز از جمله مواردی است که بررسی دقیق آن لازم است. این پژوهش می‌کوشد تا ضمن بررسی پوچ‌واژة بی‌آوا در زبان فارسی به عنوان زبانی ضمیرانداز بنا بر ادّعای ریتزی (1982م.) مبنی بر اینکه در چنین زبانی پوچ‌واژة بی‌آوا ...  بیشتر

همخوان انسدادی چاکنایی در پیوستار وضعیت چاکنای

فهیمه خداوردی

دوره 3، شماره 4 ، شهریور 1394، ، صفحه 56-35

https://doi.org/10.22054/ls.2015.7283

چکیده
  مقالة حاضر به بررسی گونه‌های همخوان انسدادی چاکنایی در جایگاه‌های مختلف واژه، در گونة گفتاری فارسی تهرانی، می‌پردازد. بررسی شواهد صوت‌شناختی نشان می‌دهد که تولید گونه‌های آوایی متنوع این همخوان، شامل انسداد چاکنایی، واک بازداشته یا جیرجیری و کشش واکه به جبران حذف یا تضعیف آن، در مجموع بافت‌های مستعد وقوع همخوان انسدادی چاکنایی ...  بیشتر

ساختار واژگانی التفهیم و دانش‌نامه

راحله حمیدزی

دوره 4، شماره 6 ، شهریور 1395، ، صفحه 58-27

https://doi.org/10.22054/ls.2016.8395

چکیده
  سدۀ چهارم هجری مصادف با دورۀ فرمانروایی خانوادة بلخی‌الاصل سامانی در خراسان و ماورأالنهر است. زبان فارسی دری در سدۀ چهارم و پنجم بر اثرآمیزش بیشتر با زبان عربی و قبول تعدادی از اصطلاحات جدید علمی، ادبی، دینی، سیاسی و به کار بردن آنها برای مضامین و مفاهیم مختلف شعری، نسبت به سدۀ سوم، تکامل و توسعۀ بیشتری یافت. اگر زبان شاعران و نویسند‌گان ...  بیشتر

رده‌شناسی ترتیب واژه‌ها در زبان عربی برپایه مولفه‌های درایر (1992)

ملهم الشاعر؛ محمد دبیرمقدم؛ رضامراد صحرایی

دوره 8، شماره 13 ، فروردین 1400، ، صفحه 59-89

https://doi.org/10.22054/ls.2019.40194.1195

چکیده
  در رده‌شناسی، زبان‌ها بر اساس مولفه‌های صرفی، نحوی، معنایی و حتی واجی خاص رده‌بندی و طبقه‌بندی می‌شوند. مجموع این رده‌بندی و طبقه‌بندی‌ها به زبان‌شناسان کمک می‌کند تا جهانی‌های زبانی را معرفی کنند. هدف این پژوهش تعیین وضعیت رده‌شناختی ترتیب واژه زبان عربی معیار است. زبان عربی معیار، گونه ادبی و استاندارد شده‌ای است که در ...  بیشتر

شباهت‌گریزی و حذف انسدادی پایانی در خوشه‌های همخوانی زبان فارسی در چارچوب نظریۀ بهینگی

گلناز مدرسی قوامی؛ سهند الهامی خراسانی

دوره 5، شماره 7 ، فروردین 1397، ، صفحه 87-53

https://doi.org/10.22054/ls.2018.25715.1095

چکیده
  رویکرد شباهت­گریزی پایۀ اصلی شکل­گیری واج­آرایی زبان­های بشری را ادراک­پذیری می‌داند. در این رویکرد، همخوان­های انسدادی به­دلیل ضعف ذاتی در سرنخ­های ادراکیشان، بخصوص درجایگاه پایانی، گزینه­های اصلی برای حذف هستند. مقالۀ حاضر با این رویکرد و در قالب نظریۀ بهینگی به بررسی رابطۀ میان امکان حذف انسدادی پایانی در خوشه­های ...  بیشتر

درنگ: مکث یا مرز؟

گلناز مدرسی قوامی

دوره 2، شماره 3 ، مهر 1393، ، صفحه 28-7

https://doi.org/10.22054/ls.2014.3103

چکیده
  در منابع زبان‌شناسی غربی، juncture اصطلاحی است تخصصی در حوزۀ واج‌شناسی که سابقۀ آن به ساخت‌گرایی آمریکا بازمی‌گردد. مفهوم مورد اشارۀ این اصطلاح، علاوه بر واج‌شناسی، در حوزۀ ادراک گفتار، در روان‌شناسی زبان وتبدیل متن به گفتار، در بازشناسی گفتار و در زبان‌شناسی رایانشی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در آثار آواشناسی و واج‌شناسی ...  بیشتر

فعل‌های چندپارۀ زبان فارسی

آزاده میرزائی

دوره 2، شماره 2 ، خرداد 1393، ، صفحه 53-70

https://doi.org/10.22054/ls.2014.1080

چکیده
  در رده‌شناسی ساخت‌واژی، زبان‌ها بر اساس نحوۀ انتقال رابطه‌های دستوری چون زمان، نمود، جنس و مانند آن به سه گروه زبان‌های تصریفی، پیوندی و تحلیلی تقسیم شده‌اند. بر این اساس در بحث فعل، ویژگی‌های دستوری شخص و شمار، زمان، وجه، نمود، مفهوم سبب، گذرایی و مانند آن در زبان‌ها یا به‌وسیلۀ وندافزایی یا با تغییر در ریشه و یا با استفاده ...  بیشتر

کسرۀ اضافه: هسته‌نمای اسم در فارسی

مژگان همایون فر

دوره 8، شماره 14 ، مهر 1400، ، صفحه 53-87

https://doi.org/10.22054/ls.2017.20857.1072

چکیده
  کسرۀ اضافه همواره از عناصر دستوری مورد توجّه دستوریان و زبانشناسان بوده است و نظرات گوناگونی در خصوص ماهیّت و توزیع آن در ساختار گروه اسمی زبان فارسی و برخی دیگر از شاخه‌های زبان‌های ایرانی مطرح شده است. تحلیل‌های نحوی و صرفی در مورد کسرۀ اضافه به دست داده شده است. پژوهش حاضر می‌کوشد ضمن گردآوری این نظرات و بررسی منتقدانه آنها نشان ...  بیشتر

عناصر درون بند موصولی توصیفی: ضمیر ابقائی یا عملگر تهی

سولماز محمودی

دوره 6، شماره 9 ، شهریور 1398، ، صفحه 55-82

https://doi.org/10.22054/ls.2019.5847.1025

چکیده
  در زبان فارسی بند موصولی هسته‏برونی است، به طوری که بند موصولی همیشه بعد از هستة ‌اسمی قرار می­گیرد. بند موصولی خود شامل گروه اسمی هم­مرجع یا برابر با هستة اسمی است. هستة ‌اسمی موصولی می­تواند جاندار یا بی­جان و انتزاعی باشد. در این پژوهش سعی بر آن است تا به کمک داده‌های زبان فارسی نشان دهیم بند موصولی به هستة ‌اسمی افزوده ...  بیشتر

نحو کودک؛ نحو تمام‌عیار شواهدی از روند فراگیری بخش مقوله ای و ساخت اطلاع زبان فارسی

رضا مراد صحرایی

دوره 1، شماره 1 ، اسفند 1392، ، صفحه 57-82

https://doi.org/10.22054/ls.2014.27

چکیده
  دربارة ماهیت دستور جهانشمول در بدو تولّد، دو دیدگاه کلی مطرح است که به دیدگاه واژگان­گرا و دیدگاه درخت کامل معروف‌­اند. طرفداران دیدگاه واژگان­گرا، دستور جهانشمول را ناقص و بلوغ را عامل اصلی تکوین آن می­‌دانند. اما پیروان دیدگاه درخت کامل، بر کامل بودن درخت زبانی کودک از بدو تولّد تأکید نموده و تعامل و درونداد را عامل فعالیت ...  بیشتر

تحلیل گفتمان انتقادیِ آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان با تمرکز بر بُعدِ اجتماعی ـ فرهنگیِ گفتمان آزفا

فرامرز مژدکانلو

دوره 9، شماره 16 ، مهر 1401، ، صفحه 57-92

https://doi.org/10.22054/ls.2020.31859.1115

چکیده
  در این پژوهش، آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان (آزفا) را به‌مثابۀ یک گفتمان در نظر گرفته‌ایم و سطح/بُعد اجتماعی ـ فرهنگیِ این گفتمان را با تمرکز بر فرهنگ و آموزه‌های فرهنگی، مورد تحلیل گفتمان انتقادی و تحلیل گفتمان انتقادی کلاسی قرار داده‌ایم. هدف این تحلیل، رفع چالش‌های عمده درخصوص فرهنگ و آموزه‌های فرهنگی در گفتمان آزفا ...  بیشتر

عدم تقارن درک و تولید زبانی در کودک: مرور و نقدی بر تبیین رویکرد بهینگی دوسویه

حسین بازوبندی؛ مهین ناز میردهقان

دوره 5، شماره 8 ، اسفند 1397، ، صفحه 63-97

https://doi.org/10.22054/ls.2019.36631.1138

چکیده
  چگونگی تولید صحیح صورت‌های زبانی در کودکانی که هنوز قادر به درک صحیح آنها نیستند، در سال‌‌های اخیر کانون توجه بسیاری از زبانشناسان و به­ویژه روانشناسان زبان بوده و به‌عنوان پرسش اصلی در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، تلاشی است جهت شناساندن شیوه‌ای تبیینی پیرامون مسألۀ عدم تقارن میان ...  بیشتر

بازنمایی وجه فعلی در مقدمه شاهنامه ابومنصوری: مقایسه رویکردی سنتی و نظریة نقشگرا در باب وجه

پونه عابدین؛ محمد دبیرمقدم

دوره 9، شماره 15 ، فروردین 1401، ، صفحه 65-94

https://doi.org/10.22054/ls.2020.49010.1295

چکیده
  وجه در مفهوم کلی، شیوه و نقطه‌نظر گوینده در بیان مفهوم جمله بوده و مبین چگونگی بیان وقوع یا عدم‌وقوع فعل و داشتن یا نداشتن حالتی از منظر وی است. در زبان‌های دنیا ابزارهایی برای بیان وجه وجود دارند که شامل وجه فعلی، فعل‌های وجهی، قیدها و صفت‌های وجهی هستند. در میان ابزارهای بیان وجه، وجه فعلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا در ...  بیشتر

گونة کلام و حرکت در چکیده‌ها: بررسی مقابله‌ای پایان‌نامه‌های دو رشتة آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و آموزش زبان انگلیسی

امیر زندمقدم؛ سیران جنتی

دوره 3، شماره 5 ، اسفند 1394، ، صفحه 72-53

https://doi.org/10.22054/ls.2016.7519

چکیده
  پژوهش‌های متعددی اثبات کرده‌اند که هر متن می‌تواند بیانگر طرز تفکر نویسنده، الگوهای غالب سازماندهی و نیز گونة کلام (Genre) باشد. مفهوم گونة کلام و کاربرد آن در آموزش و یادگیری زبان در دهه‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌است و بسیاری از متون علمی و قسمت‌های مختلف آن‌ها از دیدگاه گونة کلام، حرکت‌ها (Moves) و الگوهای سازماندهی (Organizational patterns) ...  بیشتر

کاربردشناسی ترادف در نظام خویش‏واژه‏ای فارسی با تمرکز بر روابط نسبی درجۀ یک و دو

فاطمه بهرامی

دوره 6، شماره 10 ، دی 1398، ، صفحه 73-108

https://doi.org/10.22054/ls.2019.39586.1188

چکیده
  نظام خویش‏واژه‏ای از جهانی‏ها است، اما ساختار آن متأثر از عوامل فرهنگی‏ـاجتماعی جامعه زبانی است. چنان‏که مک‏گرگور (2012) بیان می‏کند، معنی خویش‏واژه‏ها به بیان روابط خویشاوندی محدود نمی‏شود، بلکه به استنباط‏هایی که اهل زبان در بافت کاربردی دریافت می‏کنند نیز وابسته است. در پیگیری آراء مک‏گرگور، نظام خویش‏واژه‏ای ...  بیشتر

چنددستوری شدگی فعل خواستن در زبان فارسی؛ مطالعه‌ای شناختی در چارچوب طرحواره‌های رخدادی بنیادین

مرتضی دستلان

دوره 7، شماره 12 ، مهر 1399، ، صفحه 73-104

https://doi.org/10.22054/ls.2020.45842.1262

چکیده
  چنددستوری‌شدگی فرایندی است که طی آن یک صورت زبانی، نقش­های دستوری گوناگونی را در ساخت­های متفاوت به نمایش می‌گذارد. به عبارت دیگر، یک صورت زبانی درعین­حال که مفهوم واژگانی خود را حفظ می‌کند، چند مسیر متفاوت را در بستر دستوری­شدگی طی می‌کند و در هر کدام به ایفای نقشی متفاوت می‌پردازد. فعل خواستن نمونه‌ای از چنددستوری‌شدگی ...  بیشتر

حروف اضافة var و manəstən در زبان گیلکی

الهه حسینی ماتک؛ احسان چنگیزی

دوره 7، شماره 11 ، فروردین 1399، ، صفحه 81-108

https://doi.org/10.22054/ls.2020.42031.1220

چکیده
  در زبان گیلکی، حروف اضافة vir/var، varǰa و biǰa به معنی «نزد، نزدیک، کنار» به کار می­روند و افزون بر مفهوم مکان، بر همراهی نیز دلالت دارند. نظیر این کارکرد را در گونة فارسی گفتاری، حرف اضافة «ور» در ساخت «ورِ دست کسی بودن» بر عهده دارد. حرف اضافة manəstən نیز برای دلالت بر شباهت و همانندی به­کار می­رود. در این مقاله، معنی ...  بیشتر

کارکردهای استعارة دستوری اسم‌سازی در گفتمان سیاسی فارسی و انگلیسی: رویکرد ون‌دایک

ابراهیم رضاپور؛ شیوا احمدی

دوره 4، شماره 6 ، شهریور 1395، ، صفحه 82-59

https://doi.org/10.22054/ls.2016.8396

چکیده
  هلیدی سه نوع استعارة دستوری را معرفی می‌کند. اسم‌سازی یکی از انواع استعاره‌های دستوری است که در فرانقش اندیشگانی مطرح است. در این پژوهش، سعی داریم که نقش استعارة دستوری اسم‌سازی را در گفتمان سیاسی فارسی و انگلیسی از منظر تحلیل گفتمان انتقادی و با توجه به رویکرد ون‌دایک بررسی کنیم و به این پرسش‌ها پاسخ دهیم: 1. آیا استعارة اسم‌سازی ...  بیشتر

مقایسۀ بند‌های متممی در زبان‌های فارسی و روسی با تمرکز بر کلمات متمم‌پذیر

مهنوش اسکندری؛ علی سعیدی

دوره 10، شماره 17 ، فروردین 1402، ، صفحه 83-112

https://doi.org/10.22054/ls.2021.52679.1344

چکیده
  بند پیرو متممی در زبان فارسی یکی از وابسته‌های مستقیم فعل شناخته می‌شود، ولیکن در زبان روسی می‌تواند وابستۀ فعل، اسم، صفت کوتاه و یا کلمات شبه‌گزاره‌ای نیز باشد. در این پژوهش به بررسی انواع بند‌های متممی در زبان‌های روسی و فارسی پرداخته‌ایم و از آنجایی‌که تفاوت اساسی این بند‌ها در این دو زبان در کلماتی است که نیاز به وابسته یا ...  بیشتر

تحلیل ساختار فعل مرکب در گویش فارسی اردکان یزد

طاهره محمودی احمدآبادی

دوره 3، شماره 4 ، شهریور 1394، ، صفحه 84-57

https://doi.org/10.22054/ls.2015.7284

چکیده
  گویش اردکان یزد یکی از گویش‌های فارسی استان یزد است که وجود تعداد زیادی از افعال مرکب در این گویش، توجه هر زبانشناسی را به خود جلب می‌کند. هدف از مقالۀ حاضر بررسی ساختاری انواع فعل مرکب در این گویش است. این مقاله می‌کوشد تا به این سؤالات پاسخ دهد: آیا افعال مرکب در این گویش را می‌توان بر اساس دسته‌بندی فعل مرکب دبیرمقدم (1374) توجیه کرد؟ ...  بیشتر

بازنمایی شیوۀ آموزش حروف اضافه در مجموعۀ آموزش فارسی به فارسی

علی محمدیارلو

دوره 8، شماره 13 ، فروردین 1400، ، صفحه 91-114

https://doi.org/10.22054/ls.2017.24317.1088

چکیده
  حروف اضافه نقش بسزایی در معنای جملات فارسی دارند و این بحث، در آموزش/ فراگیری این زبان، یکی از دشوارترین نکات است. در زبان‌آموزی زبان دوم، این حروف در آخرین رده از مقوله‌هایی هستند که زبان‌آموزان آنها را فرامی‌گیرند. ازاین‌رو، ضرورت دارد تا کتاب‌های آموزش زبان فارسی اهتمام ویژه‌ای به آموزش این حروف داشته باشند. هدف این پژوهش بررسی ...  بیشتر

تجزیه و تحلیل کشش‌جبرانی واکه در گونه‌های کردی ایلامی با تکیه بر تحلیل مورایی

الهام ثباتی

دوره 5، شماره 7 ، فروردین 1397، ، صفحه 107-89

https://doi.org/10.22054/ls.2017.7544.1026

چکیده
  مقالۀ حاضر به بررسی فرایند کشش ­جبرانی واکه در گونه­های کردی ایلامی با تکیه بر تحلیل مورایی می­پردازد. در نظریة مورایی، این فرایند به دلیل حذف واحدی از لایة واجی و آزاد ماندن مورای آن در لایة مورایی صورت می­گیرد. کشش ­جبرانی در این گونه­ها تنها به دلیل حذف همخوان رخ ­می­دهد و همخوان­های /?/­,­/j/­,­/h/ همخوان­های ...  بیشتر