گلناز مدرسی قوامی
چکیده
در منابع زبان‌شناسی غربی، juncture اصطلاحی است تخصصی در حوزۀ واج‌شناسی که سابقۀ آن به ساخت‌گرایی آمریکا بازمی‌گردد. مفهوم مورد اشارۀ این اصطلاح، علاوه بر واج‌شناسی، در حوزۀ ادراک گفتار، در روان‌شناسی زبان وتبدیل متن به گفتار، در بازشناسی گفتار و در زبان‌شناسی رایانشی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در آثار آواشناسی و واج‌شناسی ...
بیشتر
در منابع زبان‌شناسی غربی، juncture اصطلاحی است تخصصی در حوزۀ واج‌شناسی که سابقۀ آن به ساخت‌گرایی آمریکا بازمی‌گردد. مفهوم مورد اشارۀ این اصطلاح، علاوه بر واج‌شناسی، در حوزۀ ادراک گفتار، در روان‌شناسی زبان وتبدیل متن به گفتار، در بازشناسی گفتار و در زبان‌شناسی رایانشی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در آثار آواشناسی و واج‌شناسی زبان فارسی، در برابر juncture، معادل «درنگ» به کار رفته است که از آن، مفهوم «مکث» استنباط می‌شود. مقالۀ پیشِ رو با مروری بر مهم‌ترین منابع زبان‌شناسی غربی، مشخص می‌کند که این اصطلاح دقیقاً به چه معناست و به کدام ویژگی‌های زبان اشاره می‌کند. این بررسی نشان میدهد که بهکارگیری معادل «درنگ» برای این اصطلاح مناسب نیست، زیرا درنگ مفهوم مکث را به ذهن متبادر می‌کند و منظور از juncture در منابع غربی مکث نیست. در این مقاله، ضمن برشمردن برخی از ویژگی‌های آواییزبان فارسی که به بحث juncture ارتباط دارند، معادل «مرز» برای آن پیشنهاد می‌شود.
آزاده میرزائی؛ امیرسعید مولودی
چکیده
نخستین پیکرۀ نقش‌های معنایی زبان فارسی که حدود 30.000 جمله از زبان فارسی معاصررا شامل می‌شود، به صورت دستی برچسب‌گذاری شده‌است. این پیکره بر اساس مفهوم نقش‌هایمعنایی فیلمور، لایه‌ای از اطلاعات مربوط به رابطۀمحمول‌‌ـ‌‌موضوعرا به ساخت نحوی پیکرۀ وابستگی اضافه می‌کند. دراین مجموعه، افعال، اسم‌های گزاره‌ای و صفت‌های گزاره‌ای ...
بیشتر
نخستین پیکرۀ نقش‌های معنایی زبان فارسی که حدود 30.000 جمله از زبان فارسی معاصررا شامل می‌شود، به صورت دستی برچسب‌گذاری شده‌است. این پیکره بر اساس مفهوم نقش‌هایمعنایی فیلمور، لایه‌ای از اطلاعات مربوط به رابطۀمحمول‌‌ـ‌‌موضوعرا به ساخت نحوی پیکرۀ وابستگی اضافه می‌کند. دراین مجموعه، افعال، اسم‌های گزاره‌ای و صفت‌های گزاره‌ای به‌عنوان محمولهای جملهدر نظر گرفته شده و بنا بر نوع رویدادشان، در جمله تعیین ظرفیت شده‌اند. خروجی اینپیکره بر اساسالگویهمایش زبان‌شناسی رایانهای و پردازش زبان طبیعی(CoNLL) آماده شده‌است. نقش‌های معناییمورد استفاده در برچسبزنی معنایی شامل دو گروه برچسبهای موضوعی و برچسبهای نقشیهستند. برچسبهای موضوعی ساخت ظرفیتی محمولهای جمله را به دست میدهند و برچسبهاینقشی، افزودههای توصیفگر فعل یا کل جمله را شامل می‌شوند. تعداد نقش‌های معنایی27 مورد و تعداد موضوعهای نقشی 15 مورد است. دو برچسب وجهنما و نفی هم بهعنوانبرچسب نقشی مورد استفاده قرار گرفته است.
عادل رفیعی؛ سارا ترابی
چکیده
مفهوم وراثتِ پیش‌فرض از مفاهیم اساسی مورد استفاده در رویکردهای شبکه‌ای است که دانش زبانی را متشکل از گره‌های ساختی در سطوح مختلف انتزاع و روابط سلسله‌مراتبی بین آن‌ها در نظر می‌گیرد. بر اساس این سازوکار، مشخصات مربوط به هر ویژگی از گره بالاتر به گره پایین‌تر به ارث می‌رسد، مگر آنکه گره پایین‌تر خود دارای مشخصات دیگری برای آن ...
بیشتر
مفهوم وراثتِ پیش‌فرض از مفاهیم اساسی مورد استفاده در رویکردهای شبکه‌ای است که دانش زبانی را متشکل از گره‌های ساختی در سطوح مختلف انتزاع و روابط سلسله‌مراتبی بین آن‌ها در نظر می‌گیرد. بر اساس این سازوکار، مشخصات مربوط به هر ویژگی از گره بالاتر به گره پایین‌تر به ارث می‌رسد، مگر آنکه گره پایین‌تر خود دارای مشخصات دیگری برای آن ویژگی باشد. اهمیت چنین سازوکاری به هنگام توصیف آن دسته از ساخت‌های زبانی مشخص می‌شود که با وجود داشتن نقاط مشترک، دارای ویژگی‌های متفاوتی نیز هستند. به‌کمک وراثت پیش‌فرض می‌توان بدون از دست دادن تعمیم‌های کلی ناظر بر ساخت‌های مشابه، تمایزهای آن‌ها را نیز توجیه کرد و بدون نیاز به قائل شدن به موارد استثنا، مرتبط بودن چنین ساخت‌هایی را در شبکۀ زبانی نشان داد. نوشتۀ حاضر با اتخاذ رویکرد صرف ساخت‌محور و تمرکز بر شیوۀ تعبیر مفهوم وراثت در این رویکرد تحت عنوان انگیختگی، درصدد تشریح نقش الگوهای واژه‌سازی در تولید و درک واژه‌های پیچیده‌ای برمی‌آید که لزوماً و در تمامی ویژگی‌های صوری و معنایی، با الگوی مربوط به خود مطابقت ندارند. به این منظور، نمونه‌هایی از سه الگوی واژه‌سازی «ـ‌زار»، «ـ‌ش» و «آمیز» در زبان فارسی مورد بررسی قرار می‌گیرند و با استفاده از سه مفهوم طرح‌وارۀ ساختی، وراثت پیش‌فرض و انگیختگی مدرج، چگونگی امکان تولید نمونه‌های ظاهراً استثنا که مرتبط با این الگوها هستند، توجیه می‌شود.
مهدی سبزواری؛ فاطمه محمدی
چکیده
کتاب زبان فارسی که به‌عنوان درس کسب مهارت‌های زبانی در برنامۀ درسی دانش‌آموزان مقطع متوسطه گنجانده شده، حاوی مطالب و محتویات فراوان آموزشی، نگارشی و دستوری است. این کتاب از نظر محققان این مقاله دارای نقایص و کاستی‌هایی است که به‌جهت اهمیت این درس در نظام آموزش، ضرورت دارد به آن‌ها پرداخته شود. نکته‌ای که مشکل آموزش این کتاب را ...
بیشتر
کتاب زبان فارسی که به‌عنوان درس کسب مهارت‌های زبانی در برنامۀ درسی دانش‌آموزان مقطع متوسطه گنجانده شده، حاوی مطالب و محتویات فراوان آموزشی، نگارشی و دستوری است. این کتاب از نظر محققان این مقاله دارای نقایص و کاستی‌هایی است که به‌جهت اهمیت این درس در نظام آموزش، ضرورت دارد به آن‌ها پرداخته شود. نکته‌ای که مشکل آموزش این کتاب را دوچندان می‌کند، این است که بیشتر دبیران زبان فارسی دانش لازم و تحصیلات مرتبط با آموزش مباحث زبان‌شناسی را در سطح تخصصی ندارند. علاوهبراین، بیشتر آموزههای کتاب به شکل کاربردی مورد استفاده قرار نمیگیرند و این یکی از مغایرتهای کلی کتاب با اهداف آموزشوپرورش است.برخلاف تصور عام که میپندارند چون زبان فارسی، زبان رسمی و رسانهای همۀ دانش‌آموزان است، باید کمترین مشکل در فهم و یادگیری آن وجود داشته باشد، درس زبان فارسی از معدود درسهایی است که بیشترین افت تحصیلی در آن وجود دارد. این مقاله کاوشی است درخصوص علل عدم موفقیت دانش‌آموزان در درس زبان فارسی در مقطع دبیرستان. در این مقاله ضمن اشارهای گذرا به کاستیهای موجود در کتاب و شیوۀ آموزش آن، برآنیم تا در جهت بهبود آموزش و محتوای آن گامی برداشته باشیم.
ناصر رشیدی؛ محسن راغ‌نژاد
چکیده
کتاب درسی مهم‌ترین و رایج‌ترین منبع آموزشی در نظام تعلیم و تربیت کشور ماست. این نظام آموزشی به‌صورت متمرکز سیاست‌گذاری و اداره می‌شود. در چنین نظام‌های آموزشی، تمام فعالیت‌های یادگیری رسمی در زمان معین، حول محور آموزش و یادگیری کتاب‌های درسی تدوین یافته و شکل می‌گیرد؛ لذا تناسب بخش‌های مختلف این کتب، مانند محتوا و تمرین‌های ...
بیشتر
کتاب درسی مهم‌ترین و رایج‌ترین منبع آموزشی در نظام تعلیم و تربیت کشور ماست. این نظام آموزشی به‌صورت متمرکز سیاست‌گذاری و اداره می‌شود. در چنین نظام‌های آموزشی، تمام فعالیت‌های یادگیری رسمی در زمان معین، حول محور آموزش و یادگیری کتاب‌های درسی تدوین یافته و شکل می‌گیرد؛ لذا تناسب بخش‌های مختلف این کتب، مانند محتوا و تمرین‌های فراهمآمده، با نیازهای واقعی یادگیرندگان بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش سعی شده کتاب‌های آموزش فارسی به غیرفارسیزبانان («دروس پایه» و «پایتخت ایران») بر اساس طبقه‌بندی تجدیدنظرشدۀ بلوم ارزیابی شوند. نتایج پژوهش نشان داد که در هر دو کتاب، مهارت‌های شناختی سطح پایین‌تر طبقه‌بندی بلوم بیشتر از مهارت‌های سطح بالاتر طبقه‌بندی بلوم به کار رفتهاند. علاوه بر این، پراکندگی تمرینها در سطح خلاقیت که از سطوح بالاست، در مقایسه با سطح کاربرد که از سطوح پایین به شمار میآید، بیشتر بوده است. از دیگر نتایج پژوهش این بود که پراکندگی تمرینها در تمامی کتاب‌ها، در سطح درک و فهم که از سطوح پایین طبقه‌بندی بلوم است، بارزتر بوده‌اند. نتایج این پژوهش میتواند در تهیه و تدوین کتب درسی برای فراگیران زبان فارسی به کار گرفته شود.
سپیده نواب‌زاده شفیعی
چکیده
در زبان فارسی، مانند هر زبان دیگر، واژه‌هایی یافت می‌شوند که از زبان‌های مختلف به امانت گرفته شده‌اند. به این کلمات اصطلاحاً واژه‌های «قرضی»، «دخیل» یا «وام‌واژه» می‌گویند. در طول زمان و در پی رویدادهایی تاریخی، واژه‌هایی از زبان‌های یونانی، عربی، ترکی، فرانسه، انگلیسی، روسی و زبان‌های دیگر به فارسی راه یافته‌اند. ...
بیشتر
در زبان فارسی، مانند هر زبان دیگر، واژه‌هایی یافت می‌شوند که از زبان‌های مختلف به امانت گرفته شده‌اند. به این کلمات اصطلاحاً واژه‌های «قرضی»، «دخیل» یا «وام‌واژه» می‌گویند. در طول زمان و در پی رویدادهایی تاریخی، واژه‌هایی از زبان‌های یونانی، عربی، ترکی، فرانسه، انگلیسی، روسی و زبان‌های دیگر به فارسی راه یافته‌اند. زبان فرانسه اولین زبان اروپایی علمی و آموزشی در ایران بوده است، به‌همین‌دلیل، واژه‌های این زبان از لحاظ تعداد و کاربرد در فارسی جایگاه ویژه‌ای دارند. برخی از واژه‌های بسیار متداول در فارسی، از زبان فرانسه وام گرفته شده‌اند. گستردگی این واژه‌ها به گونه‌ای است که همۀ فارسی‌زبانان، از اقشار مختلف، به‌طور روزمره و مداوم از واژه‌های فرانسه استفاده می‌کنند بی‌آنکه اطلاعی از ریشۀ آن‌ها داشته باشند. دانشجویان و زبان‌آموزان زبان فرانسه، هنگام فراگیری این زبان به‌مرور درمی‌یابند که برخی از واژه‌های موجود در فارسی، در اصل از زبان فرانسه وام گرفته شده‌اند. بدیهی است که وام‌واژه‌ها از لحاظ آوایی دستخوش تغییر گشته و با سیستم آوایی فارسی هماهنگ شده‌اند، اما در حوزۀ معنایی نیز تغییراتی صورت گرفته است: مثلاً، از چند معنی موجود در زبان مبدأ، تنها یک مورد وارد فارسی شده یا اینکه تغییراتی در معنی و کاربرد واژه‌ها رخ داده است. در این پژوهش در نظر داریم تغییرات معنایی و کاربردی تعدادی از وام‌واژه‌های فرانسه را در زبان فارسی بررسی کنیم.
امیر قربان‌پور
چکیده
هدف از مقالۀ حاضر بررسی مسئلۀ جایگاه هسته در گروه‌های نحوی زبان فارسی در چارچوب نظریۀ بهینگی است. با استفاده از محدودیت‌های هم‌ترازی نحوی پیشنهادی گریمشاو (2002)، که در این مقاله به صورت Align-Left/Right(X, XP) بازنویسی می‌شود (مک‌کارتی، 2008)، سعی بر این است که مرتبه‌بندی منسجمی از محدودیت‌های مرتبطی ارائه شود که در ارتباط با جایگاه هسته ...
بیشتر
هدف از مقالۀ حاضر بررسی مسئلۀ جایگاه هسته در گروه‌های نحوی زبان فارسی در چارچوب نظریۀ بهینگی است. با استفاده از محدودیت‌های هم‌ترازی نحوی پیشنهادی گریمشاو (2002)، که در این مقاله به صورت Align-Left/Right(X, XP) بازنویسی می‌شود (مک‌کارتی، 2008)، سعی بر این است که مرتبه‌بندی منسجمی از محدودیت‌های مرتبطی ارائه شود که در ارتباط با جایگاه هسته نسبت به متمم آن در درون گروه‌های نحوی زبان فارسی، فعال و تعیینکننده هستند. با توجه به غیریکنواخت بودن جایگاه هسته در گروه‌های مختلف در زبان فارسی، چنین نتیجه گرفته می‌شود که محدودیت کلی Align-Left(X, XP) که بر هستهآغازین بودن گروه‌های نحوی دلالت دارد، در بیشتر ساخت‌های نحوی این زبان، بسیار تعیینکننده است. همچنین، موارد استثنای هستهپایانی، یعنی گروه فعلی و گروه حالتنمای «را»، توسط محدودیت‌های خاصتری با ارزش مخالف که در مرتبۀ بالاتر قرار می‌گیرند، پوشش دادهمیشوند که بهترتیب، عبارتاند از: Align-Right(V, VP)و Align-Right(K, KP).
احسان چنگیزی
چکیده
«آبان‌یشت» پژوهش و تحقیق دکتر چنگیز مولایی است که در سال 1392 در مجموعة «ایران باستان» از انتشارات دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی چاپ شده و موضوع آن شرح و بررسی آبان‌یشت است. آبان‌یشت نام سرود پنجم از یشت‌های اوستاست که به ستایش آناهیتا، ایزدبانوی آب‌ها و نعمت و فراوانی در معتقدات ایرانیان باستان اختصاص دارد. این سرود با 133 ...
بیشتر
«آبان‌یشت» پژوهش و تحقیق دکتر چنگیز مولایی است که در سال 1392 در مجموعة «ایران باستان» از انتشارات دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی چاپ شده و موضوع آن شرح و بررسی آبان‌یشت است. آبان‌یشت نام سرود پنجم از یشت‌های اوستاست که به ستایش آناهیتا، ایزدبانوی آب‌ها و نعمت و فراوانی در معتقدات ایرانیان باستان اختصاص دارد. این سرود با 133 بند، در شمار مفصل‌ترین یشت‌ها به شمار می‌رود و از نظر زبانی و درون‌مایه، در شمار چند یشت کهن اوستاست. مضمون آبان‌یشت توصیف و ستایش آناهیتا و درخواست یاری از اوست. در این سرود، از شاهان اساطیری و پهلوانان داستان‌های کهن ایرانیان که با انگیزه‌های متفاوت آناهیتا را ستوده‌اند و از لطف او برخوردار شده‌اند یا از لطف او بی‌نصیب مانده‌اند، سخن رفته‌است.کتاب «آبان‌یشت» با پیشگفتاری آغاز می‌شود که محقق در آن، اهمیت این یشت و لزوم پرداختن به آن و شیوة کار خود را بیان کرده است (مولایی، 1392: 1ـ6) و پس از آن، مقدمه‌ای دربارة محتوا و ساختار آبان‌یشت تدوین کرده (همان: 9ـ14) و به معرفی دست‌نویس‌های آبان‌یشت (همان: 14ـ20) و ترجمه‌های پیشین آن (همان: 20ـ21) پرداخته است. در ادامه، محقق به‌تفصیل، نام و صفات این ایزدبانو را شرح داده، به بررسی ریشه‌شناختی آن‌ها پرداخته و نکاتی دربارة اهمیت این ایزد بانو در اساطیر ایرانی و نقش و کارکرد آن بیان کرده است (همان: 21ـ38).بخش اصلی کتاب به متن، ترجمه و یادداشت‌ها اختصاص دارد. هر بند از متن اوستایی واج‌نویسی شده و در زیر هر بند، ترجمة آن به فارسی ذکر شده است (همان: 39ـ 148). یادداشت‌های مفصل کتاب دربارة حالت برخی اسم‌ها و صفات، برخی نکات دستوری، معانی واژه‌ها و مسائل ریشه‌شناختی، اسطوره‌ای و فرهنگی است و البته در بررسی موارد مذکور، به نظرات محققان و ایران‌شناسانی که به مطالعة «آبان‌یشت» پرداخته‌اند، استناد شده است (همان: 149ـ 318). پس از یادداشت‌ها، منابع ذکر شده و در پایان کتاب، برای نام متون و نیز واژه‌هایی که در متن کتاب ذکر شده‌اند، نمایه‌هایی تنظیم شده است.مولایی در این پژوهش، کتاب‌ها و مقالات بسیاری را که به نکات مختلف آبان‌یشت پرداخته‌اند، مطالعه و مطالب آن‌ها را در پژوهش خویش ذکر کرده است و در مواردی که بین نظرات محققان، اختلافی وجود داشته، یکی از نظرات را برگزیده و نتیجه‌گیری کرده است. این کتب و مقالات به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و آلمانی بوده‌اند و پیداست که محقق برای تدوین چنین اثری وقت بسیاری صرف کرده است تا بتواند حاصل مطالعات انجام‌گرفته دربارة آبان‌یشت را در قالب چنین اثری ارائه دهد.در این مقاله، برخی نکات این کتاب شرح و نقد می‌شود. غالب این نکات تنها دربارة کتاب «آبان‌یشت» صادق نیست، بلکه پیشنهاد‌هایی است که در کار بررسی زبان‌های کهن ایرانی لازم به نظر می‌رسد و بهتر است به آن‌ها توجه بیشتری شود.
