زبانشناسی
رضامراد صحرایی؛ حسین بازوبندی؛ حامد مولایی کوهبنانی
چکیده
در راستای تقویت گونۀ علمی زبان فارسی، واژهگزینی در برابر اصطلاحات علمی زبانهای خارجی و شناخت دقیق سازوکارهای واژهسازی در این گونۀ علمی و ظرفیتهای آن از اهمیت قابل ملاحظهای برخوردار است. در مورد فرایندهای واژهسازی واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی پژوهشهای آماری و پیکرهبنیاد اندکی انجام شده است. در این میان، ...
بیشتر
در راستای تقویت گونۀ علمی زبان فارسی، واژهگزینی در برابر اصطلاحات علمی زبانهای خارجی و شناخت دقیق سازوکارهای واژهسازی در این گونۀ علمی و ظرفیتهای آن از اهمیت قابل ملاحظهای برخوردار است. در مورد فرایندهای واژهسازی واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی پژوهشهای آماری و پیکرهبنیاد اندکی انجام شده است. در این میان، یکی از حوزههایی که تاکنون به طور جامع به آن پرداخته نشده، حوزه حمل و نقل در سطح چهار حوزۀ اصلی آن است. از این رو، پژوهش حاضر، با روش توصیفیتحلیلی به بررسی مقابلهای فرایندهای واژهسازی واژههای مصوب فرهنگستان و معادل انگلیسی آنها در حوزههای حمل و نقل درونشهری-جادهای، دریایی، ریلی و هوایی در هشت دفتر اول، شامل 2929 واژه فارسی و 2929 واژه انگلیسی (جمعاً 5858 واژه) میپردازد. نتایج نشان میدهد فرایندهای واژهسازی غالب در واژههای فرهنگستان به ترتیب درصد عبارتند از ترکیب (77/11%)، ترکیب-اشتقاق (69/6%) و اشتقاق (06/4%). همچنین، کمتر از یک درصد از کل پیکره با استفاده از دیگر فرایندهای واژهسازی یعنی کوتهنویسی، ترخیم (و کوتاهسازی)، آمیزهسازی و تکرار ساخته شدهاند. علاوه بر این، 36/73% از دادهها حاصل ساخت نحوی و14/3% نیز حاصل هیچگونه فرایند واژهسازی نیستند و به صورت واژههایی بسیط به کار رفتهاند. در مقابل، فرایندهای واژهسازی غالب معادلهای انگلیسی به ترتیب عبارتند از ترکیب-اشتقاق (56/39%)، ترکیب (57/32%) و اشتقاق (87/5%)؛ کمتر از 5 درصد از واژههای انگلیسی نیز به ترتیب بسامد با استفاده از فرایندهای کوتهنویسی، ترخیم و آمیزهسازی ساخته شدهاند. بعلاوه، در زبان انگلیسی 03/10% از دادهها به صورت ساخت نحوی تولید شده و 2/7% از واژهها، بسیط هستند.
بابک شریف
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، بررسی شکلگیری زنجیرههای موسوم به «فعل مرکب» در زبانهای ایرانی است. بهاینمنظور، متونی از سه دورة تاریخی زبانهای ایرانی انتخاب و (پیش)نمونههای انواع محمول مرکب در آنها تحلیل شد. برایناساس، در دورة باستان، اغلب محمولهای غیربسیط را افعال پیشوندی تشکیل میدهند. بااینحال، الگوهای «فعل مرکب» ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر، بررسی شکلگیری زنجیرههای موسوم به «فعل مرکب» در زبانهای ایرانی است. بهاینمنظور، متونی از سه دورة تاریخی زبانهای ایرانی انتخاب و (پیش)نمونههای انواع محمول مرکب در آنها تحلیل شد. برایناساس، در دورة باستان، اغلب محمولهای غیربسیط را افعال پیشوندی تشکیل میدهند. بااینحال، الگوهای «فعل مرکب» از همین دوره وجود داشته است. با تثبیت جایگاه پیشوندهای فعلی در فارسی باستان که حرکتی در خلاف جهت تحلیلیشدن زبان بود، الگوهای موجود برای تشکیل انواع «فعل مرکب» فعال شدند. در دورة میانه و با غیرفعالشدن برخی از پیشوندهای فعلی، روند تولید «افعال مرکب» شدت یافت. در دورة ایرانی نو، با تداوم کاهش افعال پیشوندی و افزایش «افعال مرکب»، دو عامل دیگر در شکلگیری افعال مرکب نقش داشتند: نخست، نیاز به ساختن فعل با عناصر قرضی و دیگری، گرایش به همترازسازی افعال بسیط بیقاعده از طریق تبدیل آنها به «فعل مرکب».
ام البنین خزایی؛ شجاع تفکری رضایی
چکیده
در پژوهش حاضر جایگاه قید در زبان فارسی از منظر دو رهیافت «شاخصبنیاد» چینکوئه (1999) و «افزودهبنیاد» سنتی توصیف و تبیین شده است. در این زمینه با پذیرش تقسیمبندی قید به دو نوع قید جمله و قید فعل، ملاحظه شد که قید در این زبان در جایگاههای آغاز جمله، بلافاصله پس از فاعل و بلافاصله قبل از فعل حضور دارد. بررسی دادهها ...
بیشتر
در پژوهش حاضر جایگاه قید در زبان فارسی از منظر دو رهیافت «شاخصبنیاد» چینکوئه (1999) و «افزودهبنیاد» سنتی توصیف و تبیین شده است. در این زمینه با پذیرش تقسیمبندی قید به دو نوع قید جمله و قید فعل، ملاحظه شد که قید در این زبان در جایگاههای آغاز جمله، بلافاصله پس از فاعل و بلافاصله قبل از فعل حضور دارد. بررسی دادهها همچنین نشان داد که قیدهای حالت در جایگاه بلافاصله پس از فاعل بهصورت قید فاعلمحور تعبیر میشوند و تنها هنگامیکه بلافاصله قبل از فعل باشند، خوانش قید حالت دارند. علاوه بر این، دادهها حاکی از آن بود که وقتی قید زبان فارسی مؤکد میشود، در ابتدای جمله تظاهر مییابد، گرچه بههمراه درنگ در پایان جمله نیز بهکار میرود. جایگاههای پایان جمله، قبل و بعد از فعل نیز محل حضور قید مکان تشخیص داده شد و همپایگی دو قید در درون جمله در زبان فارسی نیز ملاحظه گردید. نتیجۀ حاصل از تحلیل دادهها، گویای آن است که علیرغم تأییدنشدن ترتیب نسبی مورد تأکید چینکوئه بین فراقید و فروقید در زبان فارسی، رهیافت «شاخصبنیاد» وی نسبت به رهیافت «افزودهبنیاد» سنتی تبیین بهتری از جایگاه قید در زبان فارسی ارائه میدهد.