ارجاع متقابل در زبان فارسی

لاله مولائی

دوره 8، شماره 13 ، فروردین 1400، ، صفحه 7-36

https://doi.org/10.22054/ls.2017.21743.1077

چکیده
  مطابقه را می‌توان رخدادی دانست که طی آن، کلمه‌ای مشخصه‌های صرفی‌ای می‌گیرد که از جای دیگر نشئت می‌گیرد، و این به معنای وضعیتی است که در آن، صورت هدف دارای نشانه‌های دستوری‌ای است که توسط ناظر نظارت می‌شود. از سوی دیگر، ارجاع متقابل (در خصوص نشان‌دار شدن فعل) را غالباً می‌توان، در مورد زبان‌های ضمیرانداز، برای سازوکاری به کار ...  بیشتر

بررسی مقایسه‌ای کودکان چهار تا پنج سال دو‌زبانه ‌(ترک و فارسی‌زبان) و تک‏ زبانه ‌‌(فارسی‌زبان) در درک و کاربرد عبارات استعاری بدن‌مند

سعیده شجاع رضوی

دوره 6، شماره 9 ، شهریور 1398، ، صفحه 7-32

https://doi.org/10.22054/ls.2019.35785.1130

چکیده
  در مواجهة پژوهشگر با کودکان دوزبانة مهدکودک­ها مشاهده شد که این کودکان اگرچه تلاش بسیاری در کاربرد درست قواعد زبانی دارند، اما نمی‌توانند مانند کودکان تک­زبانة  فارسی‌زبان در درک و کاربرد عبارات استعاری زبان‌ فارسی موفق باشند. به همین سبب پژوهش حاضر سعی دارد در چارچوب زبان‏شناسی اجتماعی ـ شناختی، به بررسی عامل دوزبانگی ...  بیشتر

بررسی خطاهای همنشینی واژگانی فارسی‌آموزان عربی زبان

مریم افشین پور؛ عادل رفیعی؛ سید محمدرضا ابن الرسول

دوره 5، شماره 8 ، اسفند 1397، ، صفحه 7-29

https://doi.org/10.22054/ls.2019.23251.1082

چکیده
  پژوهش حاضر به توصیف خطاهای هم­نشینی واژگانیو بررسی عوامل دخیل در بروز این نوع خطاها در انشاءِ فارسی­آموزان عربی­زبان دانشگاه مجازی جاﻣﻌﺔالمصطفی قم[1] می­پردازد. برای این منظور پیکرۀ زبانی متشکل از 260 برگة انشاءِ زبان­آموزان سطح متوسط تشکیل شد و مورد بررسی قرارگرفت. ابتدا خطاهای هم­نشینی واژگانی زبان­آموزان مشخص شد و ...  بیشتر

رده شناسی نظام حالت اسم در زبان عربی

روح الله مفیدی

دوره 6، شماره 10 ، دی 1398، ، صفحه 7-41

https://doi.org/10.22054/ls.2019.38240.1168

چکیده
  بحث «اِعراب اسم» در نظریه­های زبان­شناسی تحت عنوان «حالت اسم» مطرح شده و انواع الگوهای حالت‌نمایی و نشانه­های آن در زبان­های مختلف جهان معرفی شده‌است. مقالۀ حاضر با هدف بررسی این الگوهای منظم (و نظام دستوریِ حاکم بر آن­ها) در عربی قدیم و فصیح از منظر دسته­بندی­ها و اصطلاحات زبان­شناسی با تکیه بر رویکرد رده­شناسی ...  بیشتر

بررسی پیدایش فعل وجهی «رسیدن» در فارسی از منظر دستوری‌شدگی

محمود جعفری دهقی؛ مجتبی منشی زاده؛ فهیمه تسلی بخش

دوره 7، شماره 11 ، فروردین 1399، ، صفحه 7-44

https://doi.org/10.22054/ls.2020.43868.1241

چکیده
  در این پژوهش، کارکردهای وجهی فعل «رسیدن» در فارسی و روند دستوری­شدگی آن بررسی شده است. به این منظور، نویسندگان پس از مروری بر پیشینۀ تحقیقات انجام‌شده در حوزۀ وجهیت، به‌ویژه دستوری‌شدگیِ وجهیت در زبان فارسی، به رویکردهای نظری موجود در دو حوزۀ وجهیت و دستوری‌شدگی پرداخته‌اند و سپس، با ارائۀ شواهد متعدد از دوره‌های مختلف ...  بیشتر

بررسی شبکه معنایی پی‌بست معرفه‌ساز ku در گویش تنگستانی با رویکرد شناختی

حیدر یزدان شناس؛ محمد حسین شرف زاده؛ زهرا باباسالاری؛ سعید یزدانی

دوره 7، شماره 12 ، مهر 1399، ، صفحه 7-36

https://doi.org/10.22054/ls.2020.36728.1140

چکیده
  یکی از مفاهیم اصلی در زبان‌شناسی شناختی این است که هر واحد زبانی دارای شبکه‌ای معنایی است. در این رویکرد تکواژ، مقولات و ساخت­های دستوری، همگی صورتی از واحدهای نمادین دارند. از این منظر، پی­­­بست­­ها  نیز معانی خاص خود را دارند که آن معنا را به گروه میزبان می‌افزایند. پی­بست همانند مقولات واژگانی، مقوله‌ای را تشکیل ...  بیشتر

رابطۀ ساز‌وکارهای شناختی و خواندن در کودکان دبستانی با توجه به ماهیت خط فارسی

نیما نوری؛ شهلا رقیب دوست

دوره 8، شماره 14 ، مهر 1400، ، صفحه 7-36

https://doi.org/10.22054/ls.2021.54943.1387

چکیده
  از آنجا که بر پایة یافته‌های پیشین، عمق خط بر رابطۀ بین سازوکارهای شناختی و خواندن تأثیر می‌گذارد، می‌توان الگوهای متفاوتی را با توجه به میزان شفافیت یا تیرگی نظام خطی زبان‌ها انتظار داشت. هدف اصلی از انجام این پژوهش بررسی رابطۀ آگاهی واجی، حافظۀ فعال واجی و نامگذاری خودکار سریع با سرعت خواندن و صحت خواندن در کودکان فارسی‌زبان ...  بیشتر

هزاروششصد رنگ‌واژه در زبان فارسی

معصومه زارعی

دوره 9، شماره 15 ، فروردین 1401، ، صفحه 7-44

https://doi.org/10.22054/ls.2019.42325.1223

چکیده
  رنگ‌واژه‌ها و نامگذاری رنگ‌ها مسئله‌ای است که همواره توجه زبان‌شناسان را به خود جلب کرده‌است. چشم انسان قادر به تشخیص بیش از هفت میلیون رنگ است. زبان‌ها در فرهنگ‌های گوناگون کوشیده‌اند تا دامنه‌ای از این رنگ‌ها را به‌صورت واژگانی بازنمایی کنند. رنگ‌واژه‌ها و رده‌شناسی آن‌ها یکی از مطالعات محوری در دهه‌های اخیر به‌شمار ...  بیشتر

کاربرد دستاوردهای حاصل از مطالعات رده‌شناختی زبان در تحلیل‌های صورت گرایانه

مژگان همایون فر

دوره 9، شماره 16 ، مهر 1401، ، صفحه 7-30

https://doi.org/10.22054/ls.2019.17586.1064

چکیده
  پژوهش‌­های زبانی که در چارچوب­های نظری صورتگرا صورت می­‌گیرند، به‌لحاظ اتکای تحلیل‌­های دستوری این نظریه­‌ها بر مبانی ریاضی‌گونه و مشاهدات دقیق زبانی، غالباً از قدرت ابطال­‌پذیری بالایی برخوردار هستند. اگر نتایج حاصل از تحلیل­‌های زبانی صورت­گرایانه با توجه به اطلاعات زبانی حاصل از مطالعات رده­‌شناسی زبانِ ...  بیشتر

رده‌شناسی زبان از منظر دستور نقشگرای نظام‌مند

اسماعیل صفائی اصل؛ رضامراد صحرایی

دوره 10، شماره 17 ، فروردین 1402، ، صفحه 9-36

https://doi.org/10.22054/ls.2017.17347.1062

چکیده
  دستور نقشگرای نظام‌­مند نظریه­‌ای است بسیار قوی و آن­قدر انعطاف‌­پذیر که به شاخه‌­های مطالعاتی بسیار متنوعی، از جمله رشد زبان در کودک، زبان‌شناسی آموزشی، زبان­‌شناسی رایانشی و زبان‌­شناسی بالینی ورود می­‌کند. یکی دیگر از کاربردهای پژوهشی نظریة یاد­شده «رده­‌شناسی زبان» است. شاخة مطالعاتی رده‌­شناسی ...  بیشتر

کدام معنی؟

کورش صفوی

دوره 1، شماره 1 ، اسفند 1392، ، صفحه 11-40

https://doi.org/10.22054/ls.2014.25

چکیده
  در نوشتۀ حاضر به‌دنبال طرح مسأله‌‏ای هستم که سال‏هاست مرا درگیر خود کرده و هنوز در هیچ مقاله یا کتابی ندیده‏‌ام که کسی به آن پرداخته باشد. مسأله بر سر این است که اگر قرار باشد، مطالعۀ «معنی» پیچیده‏‌ترین بخش زبان‏‌شناسی را به خود اختصاص دهد، در هریک از شاخه‏‌های مطالعۀ زبان، کدام «معنی» باید مدّ نظر قرار گیرد. ...  بیشتر

تکواژ صفر

آزیتا عبّاسی

دوره 2، شماره 2 ، خرداد 1393، ، صفحه 13-36

https://doi.org/10.22054/ls.2014.1078

چکیده
  در صرف تکواژبنیاد، تکواژ صفر به تکواژی گفته می‌شود که بار معنایی دارد، اما هیچ‌گونه تظاهر صوری ندارد؛ یعنی نه صورت آوایی دارد و نه صورت نوشتاری؛ به‌عنوان نمونه،  کلمة «رفت» در زبان فارسی، فعل گذشتة سوم شخص مفرد است، اما در این کلمه هیچ نشانة صوری‌ای برای نشان‌ دادن مشخصه‌های شخص و شمار وجود ندارد. گروهی از زبان‌شناسان ...  بیشتر

جایگزینی حالت اَزی و بایی در زبان اوستایی

احسان چنگیزی

دوره 4، شماره 6 ، شهریور 1395، ، صفحه 26-7

https://doi.org/10.22054/ls.2016.8394

چکیده
  در زبان اوستایی، گاه حالت ازی برای رمزگذاری کارکردهای حالت بایی و گاه حالت بایی برای رمزگذاری کارکردهای حالت ازی به کار رفته است. این دو حالت در شمار حالت­هایی هستند که نقش­های معنایی را رمزگذاری می­کنند. حالت ازی در شمار حالت­های مکانی است و کارکرد اصلی آن رمزگذاری مفاهیم خاستگاه، جایگاه و مسیر است. حالت بایی در شمار حالت‏های ...  بیشتر

ترکیب فعلی و یکپارچگی واژگانی

موسی غنچه پور

دوره 3، شماره 5 ، اسفند 1394، ، صفحه 28-7

https://doi.org/10.22054/ls.2016.7517

چکیده
  بررسی ساختار موضوعی ترکیب‌های فعلی نشان می‌دهد که در زبان فارسی، علاوه بر موضوع درونی، ترکیب فعلی نیز از طریق انضمام موضوع بیرونی و مفعول غیرصریح با ستاک برگرفتة فعلی ساخته می‌شود. در ساخت ترکیب‌های فعلی، انضمام همزمان دو موضوع، افزوده، صفت، گروه اسمی، صفتی و حرف اضافه‌ای نیز مشاهده می‌شود. ترکیب‌های فعلی گروهی، ترکیب‌های فعلی ...  بیشتر

بررسی و مقایسه ی ساختار افعال زمان گذشته در دو گویش ولاتی و کلیمیان اصفهان

سیمین سدهی؛ شهلا رقیب دوست

دوره 3، شماره 4 ، شهریور 1394، ، صفحه 34-7

https://doi.org/10.22054/ls.2015.7282

چکیده
  گویش ولاتی (ولایتی)، در گذشته، در کل منطقۀ ورنوس‌فادران شهرستان خمینی‌شهر، واقع در استان اصفهان، تکلم ‌می‌شده ‌است؛ ولی متأسفانه، همچون بسیاری از گویش‌ها، بر اثر عوامل مختلف، تا حد قابل‌توجهی رو به ‌زوال و فراموشی نهاده و امروزه، تنها به باولگان، یکی از پنج منطقة ورنوس‌فادران، محدود است. در تحقیق اسماعیلی (1379)، به دسته‌بندی ...  بیشتر

تأثیر طول سازه بر حرکت نحوی: تحلیلی بر اساس ردیاب چشمی

مجید علائی؛ محمد راسخ مهند؛ مهدی تهرانی دوست

دوره 5، شماره 7 ، فروردین 1397، ، صفحه 51-7

https://doi.org/10.22054/ls.2018.28286.1103

چکیده
  حرکت نحوی که طی آن تغییراتی در ترتیب سازه‌ها ایجاد‌می‌شود، با هدف اقناع اصول بهره‌وری صورت‌می‌گیرد. طول سازه‌ها به‌عنوان عاملی صوری نقش اثرگذاری در عملکرد قواعد حرکت دارد. آرایش ساختار نهایی با سهولت پردازشی همبستگی دارد. این پژوهش با بهره‌گیری از الگوی ردیاب چشمی به بررسی رفتار چشم در واکنش به سطح پردازشی جملات با ساختارهای ...  بیشتر

بررسی انواع آغازگر در کتب انگلیسی جدید تألیف مقطع متوسطه دوم در ایران، بر اساس رویکرد نقش‌گرای نظام‌بنیاد هلیدی

شهناز یگانه؛ رضامراد صحرایی

دوره 5، شماره 8 ، اسفند 1397، ، صفحه 31-62

https://doi.org/10.22054/ls.2019.10299

چکیده
  در سال‌های اخیر، شاهد تغییر کتاب‌های درسی زبان انگلیسی در تمام مقاطع تحصیلی به­ویژه در دوره دوم متوسطه بوده‌ایم. به‌نظر می‌رسد که مناسب نبودن منابع درسی پیشین، مؤلفان این کتاب‌ها را به اعمال تغییرات ساختاری و محتوایی در این کتاب‌ها وا‌داشته است. بنابراین، انتظار می‌رود که در نگارش کتاب‌های تازه‌تألیف، دیدگاه‌های مختلف ...  بیشتر

تعبیر مکانی محورهای چپ ـ راست و جلو ـ پشت در زبان فارسی

سهند الهامی خراسانی؛ کورش صفوی

دوره 9، شماره 16 ، مهر 1401، ، صفحه 31-56

https://doi.org/10.22054/ls.2020.43542.1236

چکیده
  مقالة حاضر به بررسی تعبیرهای مکانی محورهای چپ­ ـ­ ­راست و جلو ـ­ پشت زبان فارسی در چارچوب لوینسون و دنزیگر می‌پردازد. در سطح افقی سه چارچوب ارجاع اصلی وجود دارند که از میان آنها چارچوب مطلق در فارسی کاربرد روزمره ندارد، اما دو مورد دیگر، یعنی چارچوب‌های ارجاع نسبی و ذاتی، به صورت بالقوه می‌توانند تعبیر هر دو محور اصلی سطح افقی ...  بیشتر

تحلیل عملکرد نقش ترغیبی زبان در آگهی‌های بازرگانی (تحلیلی آماری مبتنی بر زبان فارسی)

سجاد بدری

دوره 6، شماره 9 ، شهریور 1398، ، صفحه 33-54

https://doi.org/10.22054/ls.2017.9228.1034

چکیده
  ام امروزه فروشندگان، مؤسسه‌ها و ارائه‏دهندگان خدمات در رقابتی تنگاتنگ با هم‌نوعان خود باید با تبلیغاتی موثر، مشتریان را به سمت محصول خود هدایت نمایند؛ چراکه یکی از مهم‌ترین اهداف تبلیغات ترغیب و اقناع مشتری است. بنابراین، آگهی‌های بازرگانی نقش مهمی در فروش و تأثیر بیشتر و جلب توجه مشتری ایفا می‌کنند. حال در این میان،  ابزار ...  بیشتر

بررسی راهبردهای درک خواندن در دانش‌آموزان شنوا و ناشنوای

شهلا رقیب‌دوست؛ الهه کمری

دوره 2، شماره 2 ، خرداد 1393، ، صفحه 37-52

https://doi.org/10.22054/ls.2014.1079

چکیده
  تحقیقات پیشین نشان ‌داده‌اند که افراد ناشنوا، در مقایسه با افراد شنوا، در پردازش نحوی ضعیف‌تر عمل‌ می‌کنند؛ از این رو، انتظار می‌رود که آنان جهت جبران این نقص از دانش پیشین خود استفاده کنند. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر ناشنوایی بر مهارت آزمودنی‌ها در درک جملات موصولی فاعلی و تعیین نوع راهبردهای مورد استفادۀ آنها در درک جملات موصولی ...  بیشتر

صوری‌سازی رابطة مفهومی شمول معنایی در سطح واژه از منظر زبان‌شناسی ریاضی

مریم رمضانخانی

دوره 8، شماره 13 ، فروردین 1400، ، صفحه 37-57

https://doi.org/10.22054/ls.2018.25601.1094

چکیده
  در پژوهش حاضر، تلاش بر آن بوده تا امکان صوری‌سازی رابطۀ مفهومی شمول معنایی در بین واژه‌ها بررسی شود. به این منظور، ابزارهایی از نظریۀ مجموعه‌ها، تابع ریاضی و برخی مفاهیم جبری به کار گرفته شده است. برای مطالعۀ امکان صوری‌سازی این رابطۀ مفهومی، ابتدا تعریف‌هایی که از شمول معنایی در فرهنگ‌های تخصصی زبان‌شناسی و درس‌نامه‌های معتبر ...  بیشتر

همبستگی تکیۀ وزنی و مشخصه‌های صوت‌شناختی دیرش، شدت و زیروبمی در اشعار عامیانۀ زبان فارسی

انیس معصومی؛ مائده سادات میرطلایی

دوره 8، شماره 14 ، مهر 1400، ، صفحه 37-52

https://doi.org/10.22054/ls.2019.37417.1153

چکیده
  هدف از پژوهش حاضر بررسی همبستگی بین تکیۀ وزنی و مشخصه‌های صوت‌شناختی دیرش، شدت و زیروبمی واکه‌ها در اشعار عامیانۀ زبان فارسی است. به این منظور، 51 مصراع از اشعار عامیانۀ زبان فارسی بررسی شده‌اند. این اشعار متشکل از 139 هجا در جایگاه‌های دارای تکیۀ وزنی و 139 هجا در جایگاه‌های فاقد تکیۀ وزنی بودند. هر مصرع از این اشعار به هجاها، پایه‌ها ...  بیشتر

بررسی استعاره‌های مفهومی و مبنای طرح‌واره‌ای آن‌ها در نابینایان مطلق مادرزاد و همتای بینایشان بر اساس نظریۀ شناخت بدن‌مند

الهام اسماعیل پور اقدم؛ مسعود دهقان

دوره 7، شماره 12 ، مهر 1399، ، صفحه 37-72

https://doi.org/10.22054/ls.2020.45128.1255

چکیده
  نظام مفهومی ذهن بشر که اندیشه و عمل انسان بر آن استوار است، ماهیتاً استعاری است و ریشه در نظام مفهومی زبان دارد. بنابراین، از استعاره به­عنوان مقوله­ای مهم در مطالعات زبانی یاد می­شود. پژوهش حاضر به بررسی الگوی بدن‌مندی استعاره­های مفهومی در نابینایان مطلق مادرزاد در مقایسه با همتایان بینایشان بر مبنای معنی‌شناسی شناختی ...  بیشتر

تضعیف همخوان /k/ در تاریخ زبان فارسی از دیدگاه واج‌شناسی آزمایشگاهی

فهیمه خداوردی؛ گلناز مدرسی قوامی؛ مجتبی منشی زاده

دوره 10، شماره 17 ، فروردین 1402، ، صفحه 37-82

https://doi.org/10.22054/ls.2020.46542.1270

چکیده
  همخوان/k/ در ساخت مضارع برخی فعل‌های فارسی باستان و بعضی صورت‌های غیرِفعلی آن، در بافت /V_[a, e]/ به آواهای[ʧ] و [z] تبدیل شده‌است و در ساخت ماضی همان افعال در بافت /V_[t]/، به آوای [x] تغییر کرده‌است. مقالة حاضر به بررسی پایه‌های صوت‌شناختی این تضعیف درزمانی در قالب واج‌شناسی آزمایشگاهی می‌پردازد. به منظور بازسازی بافت آوایی این تغییرات ...  بیشتر

تأثیر تکیة واژگانی بر ویژگی‌های کیفی واکه‌های ساده زبان فارسی

گلناز مدرسی قوامی

دوره 1، شماره 1 ، اسفند 1392، ، صفحه 41-56

https://doi.org/10.22054/ls.2014.26

چکیده
  در برخی زبان‌ها کیفیت واکه در هجای بی‌تکیه تغییر می‌کند. در آواشناسی فیزیکی، این ویژگی یعنی عدم حصول ویژگی‌های کیفی ایده‌آل واکه در شرایطی خاص و گرایش واکه‌ها به سمت مرکز فضای واکه‌ای را، کاهش واکه‌ای می‌نامند. تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که فضای واکه‌ای فارسی در هجای بی‌تکیه کوچک­تر و مرکزی‌تر از هجای تکیه‌بر است و بر این ...  بیشتر